Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης: Τι είναι και ποιες οι Δυσκολίες που παρουσιάζονται σε Κοινωνικό, Εκπαιδευτικό και Επαγγελματικό Επίπεδο

Ακρόαση άρθρου......

Πολύ συχνά οι επαγγελματικοί σύμβουλοι έρχονται αντιμέτωποι με διαφόρων ειδών προκλήσεις. Συχνά χρειάζεται να παλεύουν με τις πεποιθήσεις τους, τους δικούς τους απαιτητικούς κανόνες και πιστεύω και φυσικά με τις προκαταλήψεις τους. Το φάσμα όλων αυτών είναι τεράστιο και εύκολα ενεργοποιήσιμο με έναν απλό συνειρμό. Βοηθός στο προαναφερθέν, εκτός τις προσωπικής επίγνωσης και εποπτείας είναι και η γνώση.

Η αλληλένδετη σχέση σωματικής και ψυχικής υγείας

Είναι γεγονός πως η υγεία του ατόμου είναι μια από τις βασικότερες παραμέτρους που πρέπει να λάβει υπ' όψιν του ένας επαγγελματικός σύμβουλος. Η αποδοχή δύσκολα κατανοήσιμων συμπτωμάτων απαιτεί σεβασμό, ανοχή στη διαφορετικότητα και θετικά προκατηλημένη στάση. Με τον όρο υγεία νοείται όχι μόνο η ψυχική αλλά και η σωματική.

Άλλωστε η μια είναι αλληλένδετη και αλληλοεξαρτόμενη από την άλλη. Ας θυμηθούμε τα λόγια του Ιπποκράτη «Όπως ακριβώς δεν πρέπει να θεραπεύονται τα μάτια χωρίς το κεφάλι ούτε το κεφάλι χωρίς το σώμα, έτσι ούτε το σώμα χωρίς την ψυχή».

Μια πρόκληση λοιπόν, τόσο για τον ίδιο τον πελάτη που επιλέγει να ξεκινήσει επαγγελματική συμβουλευτική όσο και για τον σύμβουλο είναι τα χρόνια, αυτοάνοσα ή ψυχοσωματικά νοσήματα. Πολλές φορές τα συμπτώματά τους, αλλάζουν όλο το γνώριμο σκηνικό των πασχόντων. Συχνό είναι το φαινόμενο της ανάγκης εκπαίδευσης σε άλλες δεξιότητες και ικανότητες εφόσον οι ήδη κατακτημένες μπορεί να έχουν αλλοιωθεί ή μειωθεί.

Σε αυτό τη σημείο, γίνεται κατανοητός ο σημαντικός ρόλος του συμβούλου, η ανάγκη για καλή γνώση και πληροφόρηση σχετικά με την εκάστοτε πάθηση του συμβουλεόμενου του, η διαρκής αφύπνισή του, η στάση ανοικτού πνεύματος και η προσαρμογή του στο εκάστοτε περιστατικό έτσι ώστε να βοηθήσει αποτελεσματικά.

Συμπτωματολογία του Συνδρόμου χρόνιας κόπωσης

Ένα σύνδρομο που ανήκει στην οικογένεια των ψυχοσωματικών νοσημάτων, είναι αυτό της Χρόνιας Κόπωσης (ΣΧΚ). Είναι ένα περίπλοκο νόσημα που χαρακτηρίζεται από διάφορα συμπτώματα. Το κύριο σύμπτωμα είναι το αίσθημα της έντονης κόπωσης με διάρκεια για τουλάχιστον ένα μήνα.

Στη κλινική εικόνα ενός ατόμου πάσχον από ΣΧΚ εκτός του αισθήματος της έντονης κόπωσης, μπορούν να παρουσιαστούν συμπτώματα όπως: πυρετός, μυϊκή αδυναμία, μυοσκελετικός πόνος, διαταραχές ύπνου, κλπ. Τα προαναφερθέντα συμπτώματα επηρεάζουν τη λειτουργικότητα των ασθενών τόσο στην καθημερινή ζωή τους όσο και στο κοινωνικό και επαγγελματικό γίγνεσθαι (Αμπαρτζόγλου, 2017). Για τη διάγνωση του συνδρόμου απαιτούνται τα παρακάτω κριτήρια των Centers for Disease Control and Prevention.

1) Επιμένουσα κόπωση, αγνώστου αιτιολογίας, που επιμένει και έπειτα από ανάπαυση, με συγκεκριμένη έναρξη και καθίσταται τροχοπέδη στην υλοποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων του ατόμου.

2) Ύπαρξη τουλάχιστον τεσσάρων από τα κάτωθι, διαρκείας ≥6 μηνών:

• Προσβολή της μνήμης

• Υπερβολική εξάντληση καθώς και έξαρση των συμπτωμάτων έπειτα από φυσική ή πνευματική προσπάθεια

• Μη αναζωογονητικός ύπνος

• Μυϊκός πόνος

• Πολυαρθραλγίες

• Κεφαλαλγίες

• Ευαισθησία στους τραχηλικούς ή μασχαλιαίους λεμφαδένες

Στους ασθενείς με ΣΧΚ παρατηρείται:

1) Έναρξη της συμπτωματολογίας μετά από ιογενή λοίμωξη σε ποσοστά σημαντικά υψηλά (Griffith & Zarrouf, 2008).

2) Διάχυτος μυοσκελετικός πόνος

3) Μειωμένη ταχύτητα επεξεργασίας της προσλαμβανόμενης πληροφορίας (Glass, 2006).

Από τα παραπάνω, και λαμβάνοντας υπόψη πως το κύριο αίσθημα που προκαλεί το συγκεκριμένο σύνδρομο είναι η έντονη  και παρατεταμένη κόπωση, γίνεται κατανοητό γιατί τα άτομα με ΣΧΚ αντιμετωπίζουν τόσες δυσκολίες σε απλές καθημερινές λειτουργίες τους και ειδικά σε σχέση με τις απαιτήσεις που παρουσιάζουν ο επαγγελματικός χώρος και ο χώρος της εκπαίδευσης.

Έρευνες έχουν δείξει πως ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη δυσκολία και πάσχει από το ΣΧΚ. Σε έρευνα του έγινε το 2003 στον Καναδά 1,3% του πληθυσμού διαγνώσθηκε με Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (Jonna van Eck van der Sluijs, 2015). Ακόμη σε έρευνα του 2010 στον Καναδικό πληθυσμό αναφέρθηκε ότι 411.000 άτομα έπασχαν από ΣΧΚ (Rusu, 2015). Επίσης, σύμφωνα με Βρετανική έρευνα το 20% των ανδρών και το 30% των γυναικών παραδέχονται ότι νιώθουν συνεχώς κουρασμένοι. Το ΣΧΚ πλήττει περίπου 17 εκατομμύρια άτομα σε παγκόσμια κλίμακα (Νομικού, 2012). Συνεπώς είναι προφανές πως το ΣΧΚ θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τους επαγγελματικούς συμβούλους.

Επαγγελματική εξουθένωση

Το ΣΧΚ οδηγεί όλο και περισσότερους ανθρώπους στο «κατώφλι» των γιατρών και των ψυχολόγων. Επιπρόσθετα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, έχει παρατηρηθεί πως εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες. Μια αιτία για το παραπάνω μπορεί να αποτελούν οι αυξημένες ευθύνες (Νομικού, 2012). Η επαγγελματική υπερδραστηριότητα, η φροντίδα του σπιτιού και η ασχολία με το μεγάλωμα των παιδιών «φορτίζουν» τις γυναίκες ψυχολογικά και σωματικά με αποτέλεσμα όλο και περισσότερες γυναίκες να παρουσιάζουν συμπτώματα του συνδρόμου στην πιο παραγωγική τους ηλικία.

Τέλος, δεν είναι λίγες οι φορές που το ΣΧΚ έχει συνδεθεί με ψυχολογική πίεση που συνδέεται, εκτός με την ανάληψη πολλών ευθυνών που το άτομο δεν αντέχει, με την δυσφορία που προκαλεί η εμπλοκή των ατόμων (για καιρό) με μια εργασία που δεν τους αρέσει (Νομικού, 2012). Τα παραπάνω αίτια, η ψυχολογική πίεση που προέρχεται από μια δουλειά που δεν αρέσει στο άτομο καθώς και η ανάληψη πολλών ευθυνών, συμβάλλουν στο να συσχετιστεί το ΣΧΚ με την επαγγελματική εξουθένωση (Burn out).

Αν τοποθετηθεί η έννοια της επαγγελματικής εξουθένωσης στο μικροσκόπιο φαίνεται πως η κατάσταση αυτή δεν εκδηλώνεται μετά από κάποιο μεμονωμένο περιστατικό αλλά αποτελεί την έκβαση χρόνιου στρες. Μετά από έρευνα σε επαγγελματίες υγείας, οι Wagner & Jason (1997), διαπίστωσαν πως ένα μικρό ποσοστό παρουσίαζε διαρκή κόπωση άνω των 6 μηνών, ένα μεγαλύτερο ποσοστό συνεχή κόπωση άνω του ενός μήνα, καθώς και αυξημένο εργασιακό άγχος λόγο εργασιακών υποχρεώσεων.

Συναισθηματική ή σωματική διαταραχή η επαγγελματική εξουθένωση;

Η αιτιολογία του συνδρόµου της επαγγελµατικής εξάντλησης παραµένει ακόµα σχετικά αδιευκρίνιστη και ασαφής λόγω της πολυπαραγοντικής προέλευσης της. Πολλές είναι οι διαφωνίες για το εάν πρόκειται για µια «συναισθηµατική» ή «σωµατική» διαταραχή. Οι υποστηρικτές της «συναισθηματικής» διαταραχής αναφέρουν ότι το σύνδροµο αποτελεί µια εκδήλωση ψυχικής πάθησης (όπως µείζων ή άτυπη κατάθλιψη, σωµατοποιητική διαταραχή, υποχονδρίαση). Την άποψη αυτή υποστηρίζουν και οι Jane και Menu µετά από µελέτες τους στις οποίες τα αποτελέσµατα παρουσίαζαν συννοσηρότητα κατάθλιψης και χρόνιας κόπωσης.

Οι υποστηρικτές της αντίθετης άποψης αναφέρουν ότι το σύνδροµο αποτελεί µια οργανική νόσο, όπου σχετίζεται µε εξωτερικούς παράγοντες (όπως ιογενές ή λοιµώδες αίτιο). Την άποψη αυτή ενισχύουν οι µελετητές Notelson και Schwartz, αναφέροντας ότι µερικές από τις εκδηλώσεις (γνωσιακές διαταραχές), οφείλονται σε εγκεφαλική δυσλειτουργία. Στο ενδεχόµενο να ισχύει η υπόθεση αυτή, οι µελετητές θεωρούν απαραίτητη την εµπλοκή περισσοτέρων του ενός παραγόντων.

Ως συχνότερα λοιµώδη αίτια που προκαλούν την ανάπτυξη του συνδρόµου αναφέρονται ο ιός Epstein-Barr, ο ιός του απλού έρπητα-6, ο µεγαλοκυτταροϊός και οι εντεροϊοί. Επιπρόσθετα, η ανοσοποιητική δυσλειτουργία συνδέεται µε την αιτιολογία του συνδρόµου και παρόλα τα σχετικά ευρήµατα της, δεν έχει επικρατήσει ούτε και αυτή σαν άποψη (Γεωργίου & Αντωνίου, 2008).

Συμπερασματικά, το ΣΧΚ, ως ένα πολύπλευρο σύνδρομο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής στα πλαίσια της επαγγελματικής συμβουλευτικής. Ο επαγγελματικός σύμβουλος οφείλει να είναι αφυπνισμένος και ενήμερος για το συγκεκριμένο σύνδρομο έτσι ώστε να μπορέσει να βοηθήσει ουσιαστικά τον πελάτη του στην επαγγελματική του σταδιοδρομία. Σε αυτή τη περίπτωση η λήψη λεπτομερούς και εκτενούς ιστορικού μπορεί να θεωρηθεί σημαντική για την έκβαση της συμβουλευτικής διαδικασίας. Επίσης, σε αυτή τη περίπτωση μόνο ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν αρκεί. Η συμβουλευτική διαδικασία είναι πολύπλευρη και εδώ χρειάζεται μεγαλύτερη διερεύνηση των αιτημάτων που φέρνει ο πελάτης.

Βιβλιογραφία

Γεωργίου, Δ., & Αντωνίου, Κ. (2008). Η επαγγελματική κόπωση των εργαζομένων στις ογκολογικές κλινικές και στις μονάδες εντατικής θεραπείας του ΠΑ. ΓΝΗ.

Νομικού, Χ. (2012). Σύνδρομο της Χρόνιας Κόπωσης

Glass, J. M. (2006). Cognitive dysfunction in fibromyalgia and chronic fatigue syndrome: new trends and future directions. Current rheumatology reports, 8(6), 425-429.

Griffith, J. P., & Zarrouf, F. A. (2008). A systematic review of chronic fatigue syndrome: don't assume it's depression. Primary care companion to the Journal of clinical psychiatry, 10(2), 120.

Rusu, C., Gee, M. E., Lagacé, C., & Parlor, M. (2015). Chronic fatigue syndrome and fibromyalgia in Canada: prevalence and associations with six health status indicators. Health promotion and chronic disease prevention in Canada: research, policy and practice, 35(1), 3.

Αμπαρτζόγλου, Π. (2017). Διερεύνηση παραμέτρων ποιότητας ζωής σε ασθενείς με ινομυαλγία. Διερεύνηση συνύπαρξης συνδρόμου χρόνιας κόπωσης. Επίδραση φυσικοθεραπείας.

Wagner, L. I., & Jason, L. A. (1997). Outcomes of occupational stressors on nurses: chronic fatigue syndrome--related symptoms. Nursingconnections, 10(3), 41-49.