Συζητώντας με τον Φρόυντ

Ακρόαση άρθρου......

Ο Σίγκμουντ Φρόυντ παίρνει μέρος σε μια φανταστική συζήτηση στην οποία απαντά αυθόρμητα σε διάφορες ερωτήσεις.

Πώς ήταν ο πατέρας σας;

Ο πατέρας μου ήταν καλός, ευγενικός, με χιούμορ. Σαν τον κ. Μικάουμπερ στο Ντέιβιντ Κόπερφιλντ - όχι πολύ δυναμικός στις επιχειρήσεις. Παθητικός, ενώ η μαμά ήταν δυνατή. Υπάρχουν και τα δύο φύλα σε όλους μας - οπότε τέσσερα άτομα είναι παρόντα στη διάρκεια της ερωτικής πράξης. Συνειδητοποίησα πλήρως πόσο σοφός ήταν ο μπαμπάς μόνο όταν πέθανε.

Έχετε αναμνήσεις από τη μητέρα σας;

Έχω μία. Η νταντά μου η Μόνικα έφυγε -και εγώ είχα αναστατωθεί πολύ γιατί ανησυχούσα πως θα έφευγε και η μαμά και θα με άφηνε. Η μητέρα μου μού είπε αργότερα ότι την είχαν διώξει επειδή έκλεβε και είχε καταλήξει στη φυλακή. «Είναι στη στενή», είπε ο Φίλιπ στην ανάμνησή μου- νόμιζα ότι εννοούσε ότι η μητέρα μου ήταν μέσα σε μια στενή κούτα. Ο φόβος μου εστίασε σε μια στενή ντουλάπα, οπότε την άνοιξε για να μου δείξει ότι δεν ήταν εκεί. Και τότε γεννήθηκε άλλος ένας φόβος... πού ήταν; Όμως τότε εκείνη μπήκε μέσα λεπτή και όμορφη.

Το ότι ήταν λεπτή το έβρισκα καθησυχαστικό επειδή σήμαινε ότι δεν περίμενε μωρό. Ήμουν πολύ μπερδεμένος. Μια ντουλάπα συμβολίζει το «μέσα» μιας γυναίκας - ήξερα ότι εκεί μεγάλωναν τα μωρά. Είχε γεννήσει τον Γιούλιους, ο οποίος πέθανε έπειτα από οκτώ μήνες. Είμαι σίγουρος ότι ένιωσα τύψεις που είχα ευχηθεί το κακό του. Και αργότερα είχε ένα κοριτσάκι.

Δεν ήθελα κι άλλο μωρό να μου την παίρνει!

Την είδα γυμνή κάποτε. Αυτό έγινε όταν αφήσαμε το αγροτικό, ήσυχο Φράιμπεργκ, το αγαπημένο μου σπιτικό στη Βιέννη. Μοιραζόμασταν ένα βαγόνι ύπνου. Θα πρέπει να είχε ξεντυθεί. Matrem nudam το αποκάλεσα, για τους πουριτανούς - «μητέρα γυμνή». Εμείς οι άντρες βλέπουμε πάντα τη μητέρα μας όπως την πρωτοείδαμε, δεν νομίζετε; Λεπτή, όμορφη... Με λάτρευε φυσικά!

Ας περάσουμε στις θεωρίες σας για την παιδική σεξουαλικότητα. Ήταν τρομερά αμφιλεγόμενες - σας είχαν διασύρει.

Η παιδική ηλικία ήταν η εποχή της αθωότητας, βλέπετε. Ανεξάρτητα από το πόσο φριχτά φερθήκαμε στη μετέπειτα ζωή μας, αφήστε μας την πρώτη αθωότητά μας, σας ικευτεύουμε!

Θέλετε να μου πείτε ότι ήμουν σεξουαλικό ον από τη νηπιακή μου ηλικία;

Ακριβώς. Απλώς δεν το είχατε συνειδητοποιήσει. Δεν πρέπει να σκέφτεστε τη σεξουαλικότητα σαν κάτι που περιορίζεται στα γεννητικά όργανα. Σκεφτείτε την πρώτη κατάσταση, την άπληστη αναζήτηση της θηλής, το βουλιμικό ρούφηγμα. Και αν η θηλή δεν είναι διαθέσιμη, ένας αντίχειρας θα κάνει τη δουλειά - ή ένας λοβός αυτιού ή ένα δάχτυλο.

Διαρέσατε την ψυχή σε τρία συστατικά, το id, το ego και το superego. Θα μπορούσατε να τα εξηγήσετε;

Πρώτα απ' όλα, αντί για τους λατινικούς όρους θα προτιμούσα το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ, όπως στα γερμανικά μου. Επίσης, δεν επινόησα ποτέ τέτοιες βαρύγδουπες λέξεις όπως παραπραξίες και κάθεξη- ήθελα οι άνθρωποι να καταλαβαίνουν ότι έγραφα για εμένα και για εκείνους, όχι για κάποιο ιατρικό εκπαιδευτικό βιβλίο γεμάτο εξειδικευμένη ορολογία.

Το Εκείνο ή id είναι πρωτόγονο, χαοτικό, σκοτεινό, χωρίς επίγνωση του χρόνου και του χώρου, και με μια καθαρή επιθετική λαχτάρα για την ηδονή. Το Εγώ, που γεννιέται από το Εκείνο, είναι η συνειδητότητα. Πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα με λογικό τρόπο, και δικαιολογημένα φοβάται αυτό για το οποίο είναι ικανό το Εκείνο. Στη νηπιακή ηλικία το Εγώ βρίσκεται σε μια αδύναμη, αδιαμόρφωτη κατάσταση. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να απωθήσει, να παραγάγει λησμονιά.

Το Υπερεγώ, το οποίο μπαίνει στο Εγώ σταδιακά, επιβάλλει κανόνες. Είναι ο αυστηρός πατέρας, και μας κάνει να νιώθουμε ενοχές. Είναι απαραίτηρο - διαφορετικά θα υπήρχε αναρχία, όλοι θα έκαναν ό,τι ήθελαν, δεν θα υπήρχε κοινωνία ούτε πολιτισμός.

Το πρόβλημα είναι ότι οι αυστηροί πατέρες -και μητέρες- που επιβάλλουν τους κανόνες ξεχνούν τη δική τους παιδική ηλικία και είναι πολύ σκληροί.

Τι είναι ουσιαστικά η ψυχανάλυση;

«Γνώθι σαυτόν», τα λόγια που είναι χαραγμένα στο ιερό των Δελφών. Αν γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας, μπορούμε ίσως να βοηθήσουμε τους άλλους να γνωρίσουν κι εκείνοι τον εαυτό τους και να είναι λίγο πιο ευτυχισμένοι.

Πείτε μου για την ευτυχία...

Πρέπει κάποιος να πολεμήσει για την ευτυχία κόντρα σε όλες τις πιθανότητες, και αυτό ισχύει ακόμα κι αν έχει αποφύγει τη φτώχεια, την πείνα και την αρρώστια. Μας κυβερνούν τα ένστικτά μας, τα οποία απαιτούν να ικανοποιηθούν και τα οποία μας τιμωρούν, μερικές φορές σκληρά, αν δεν ικανοποιηθούν. Ωστόσο, δεν μπορούν, δεν πρέπει να εκπληρωθούν πλήρως. Γιατί αν συνέβαινε αυτό, δεν θα υπήρχε ούτε οικογένεια, ούτε κοινωνία ούτε πολιτισμός. Αυτό είναι ένα άλυτο δίλημμα.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Συζητώντας με τον Φρόυντ που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.