17 εντυπωσιακές Οπτικές Πλάνες / Οφθαλμαπάτες

Ακρόαση άρθρου......

Σύμφωνα με το Cambridge Dictionary, οπτική πλάνη - οφθαλμαπάτη (optical illusion) είναι κάτι που ξεγελάει τα μάτια σου και σε κάνει να νομίζεις ότι βλέπεις κάτι που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα ή το βλέπεις διαφορετικά από αυτό που πραγματικά είναι.

Κάποιες οπτικές πλάνες έχουν να κάνουν με το φως, την σκιά και με το τρόπο που λειτουργούν τα μάτια μας, ενώ κάποιες άλλες που είναι πιο “υψηλού” επιπέδου μπορούν να απαντηθούν από την σκοπιά της ψυχολογίας. 

Επί του παρόντος υπάρχουν τρεις τύποι: οι γνωστικές οφθαλμαπάτες, οι φυσιολογικές οφθαλμαπάτες και οι κυριολεκτικές οφθαλμαπάτες. Κάθε μία από αυτές τις οφθαλμαπάτες ξεγελάει τον εγκέφαλό μας ώστε να παρεξηγήσει αυτό που βλέπουμε με διάφορους τρόπους.

Οι γνωστικές οφθαλμαπάτες είναι οφθαλμαπάτες που βασίζονται στην αντίληψη ενός ατόμου για τον κόσμο. Εμφανίζονται όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται μια εικόνα που βασίζεται σε μία προηγούμενη γνώση ή υποθέσεις. Επομένως, κάθε άτομο μπορεί να δει την ίδια εικόνα διαφορετικά.

Οι φυσιολογικές οφθαλμαπάτες, υπερδιεγείρουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο παρουσιάζοντάς του περισσότερο φως, σχήμα ή χρώμα από αυτό που μπορεί να επεξεργαστεί. Οι οφθαλμαπάτες αυτές υπάρχουν σε πολλές ποικιλίες, όπως οι κινητικές οφθαλμαπάτες - δηλαδή εικόνες που χρησιμοποιούν αισθητήρια υπερφόρτωση για να δημιουργήσουν την οφθαλμαπάτη της κίνησης.

Οι κυριολεκτικές οφθαλμαπάτες είναι οφθαλμαπάτες που συνήθως δημιουργούνται με το συνδυασμό πολλών μικρότερων εικόνων για τη δημιουργία μιας μεγαλύτερης εικόνας. Αυτές δημιουργούνται σκόπιμα και βρίσκονται συχνά στην τέχνη. Έτσι, αυτή η οφθαλμαπάτη εμφανίζεται όταν ο εγκέφαλος απεικονίζει μια εικόνα που είναι διαφορετική από τις εικόνες που τη δημιουργούν.

Ας δούμε κάποια παραδείγματα! Οι περιγραφές που ακολουθούν αποτελούν επεξήγηση των ατόμων που τις δημιούργησαν.

1. Caught Inside A Bubble - Mark Vergeer, Stuart Anstis and Rob van Lier University of Leuven, Belgium, Radboud University Nijmegen, The Netherlands, and UC San Diego, USA

Σε αυτή την οφθαλμαπάτη μπορείτε να δείτε χρώματα που δεν εμφανίζονται στην οθόνη. Μια εικόνα με χρωματιστούς κύκλους που εναλλάσσεται με μια εικόνα που περιέχει φυσαλίδες σε κλίμακα του γκρι, που είναι διαφορετικά μεγέθη. Αν και αυτές οι φυσαλίδες είναι άχρωμες, στην πραγματικότητα θα φαίνονται χρωματιστές. Αυτά τα απατηλά χρώματα είναι οι μεταγενέστερες εικόνες των χρωμάτων των χρωματιστών κύκλων. Το ενδιαφέρον είναι ότι τα χρώματα των φυσαλίδων φαίνεται να είναι εντελώς διαφορετικά, ανάλογα με το μέγεθος της φυσαλίδας. Κάθε φούσκα «αιχμαλωτίζει» τη μεταγενέστερη εικόνα του χρώματος των χρωματιστών κύκλων που ταιριάζει με το μέγεθος της φούσκας. Μια έγχρωμη εικόνα προκαλεί πολλαπλές, τελείως διαφορετικές μετα-εικόνες.

2. The Phantom Queen - Matt Pritchard

Η κύρια οφθαλμαπάτη σε αυτό το βίντεο δείχνει μια σκακιέρα και την αντανάκλασή της σε έναν καθρέφτη. Ωστόσο, υπάρχει ένα πιόνι-φάντασμα της λευκής Βασίλισσας που εμφανίζεται μόνο ως αντανάκλαση, αφήνοντας ένα μυστηριώδες κενό τετράγωνο στο προσκήνιο. Η οφθαλμαπάτη επιτυγχάνεται με τη δημιουργία ενός καμουφλαρισμένου μανδύα που καλύπτει τη βασίλισσα από μία γωνία θέασης. Το σχήμα και το σχέδιο αυτής της ασπίδας καλύπτουν επίσης την παρουσία της όταν την βλέπουμε από μια δεύτερη γωνία που προέρχεται από την αντανάκλαση του καθρέφτη. Το βίντεο δείχνει επίσης άλλες εφαρμογές αυτού του αναμορφικού καμουφλάζ για τη δημιουργία μιας αξιοσημείωτης μαγικής εμφάνισης και ενός αόρατου κύβου.

3. Oh La La Box - Olivier and Chloe Redon –  USA

Η γεωμετρία του "Oh La La Box" έχει σχεδιαστεί προσεκτικά για να δημιουργήσει με επιτυχία την οφθαλμαπάτη. Τα δύο κομμάτια του κουτιού (μπροστά και πίσω) συγχωνεύονται οπτικά για να δημιουργήσουν αυτό που φαίνεται να είναι ένα κανονικό συνηθισμένο κουτί. Όταν και τα δύο κομμάτια (με ανεστραμμένη οπτική) του "Oh La La Box" είναι σωστά διατεταγμένα και προβάλλονται από μια ακριβή τοποθεσία, το κουτί ολοκληρώνεται.

4. Healing Grid - Ryota Kanai Utrecht University, The Netherlands 

Η εικόνα αυτή είναι κανονική στο κέντρο, αλλά το μοτίβο πλέγματος είναι λιγότερο κανονικό στα περιφερειακά μέρη των εικόνων (τόσο στην αριστερή όσο και στη δεξιά άκρη). Καθώς κοιτάζετε το κέντρο του πλέγματος για ας πούμε 20 δευτερόλεπτα, η κανονικότητα του σχεδίου πλέγματος στο κέντρο απλώνεται στα ακανόνιστα μέρη στην περιφέρεια. Αυτή η οφθαλμαπάτη φαίνεται να δείχνει την προτίμηση του οπτικού εγκεφάλου να βλέπει κανονικά μοτίβα.

5. Πλέγμα Σπινθηρισμού  - Η οφθαλμαπάτη είναι γνωστή ως το πλέγμα σπινθηρισμού και ανακαλύφθηκε από τον E. Lingelbach το 1994. Είναι μια τροποποίηση της οφθαλμαπάτης του πλέγματος Hermann.

Μαύρες κουκκίδες φαίνεται να σχηματίζονται και να εξαφανίζονται στις διασταυρώσεις των γκρίζων οριζόντιων και κάθετων γραμμών. Όταν εστιάζετε την προσοχή σε μια μεμονωμένη λευκή κουκκίδα, φαίνεται επίσης να εμφανίζονται μερικές γκρι κουκκίδες κοντά και μερικές μαύρες κουκκίδες λίγο πιο μακριά. Περισσότερες μαύρες κουκκίδες φαίνεται να εμφανίζονται καθώς το μάτι σαρώνει την εικόνα (σε αντίθεση με την εστίαση σε ένα μόνο σημείο). Το φαινόμενο φαίνεται να υπάρχει μόνο σε ενδιάμεσες αποστάσεις. Εάν το μάτι μετακινηθεί πολύ κοντά ή πολύ μακριά από τη φιγούρα, οι μαύρες κουκκίδες δεν εμφανίζονται.

6. Οι Gregory and Heard (1979) παρατήρησαν για πρώτη φορά την οφθαλμαπάτη στη διακόσμηση του τοίχου ενός καφέ στο Μπρίστολ της Αγγλίας. 

Η οφθαλμαπάτη του τοίχου του καφέ, που μερικές φορές ονομάζεται και οφθαλμαπάτη του Münsterberg (Ashton Raggatt McDougall 2006), είναι μια οφθαλμαπάτη που παράγεται από μια ασπρόμαυρη ορθογώνια πλάκα όταν τα πλακάκια μετατοπίζονται σε ζιγκ-ζαγκ μοτίβο, όπως απεικονίζεται παραπάνω. Ενώ το σχέδιο φαίνεται να αποκλίνει προς την επάνω και την κάτω δεξιά γωνία στο επάνω σχήμα, οι γκρίζες γραμμές είναι στην πραγματικότητα παράλληλες. Είναι ενδιαφέρον ότι η ψευδαίσθηση μειώνεται σημαντικά εάν χρησιμοποιούνται μαύρες γραμμές αντί για γκρι.

7. Η οφθαλμαπάτη Ponzo δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τον Ιταλό ψυχολόγο Mario Ponzo (1882-1960) το 1913. 

Η οφθαλμαπάτη Ponzo συχνά απεικονίζεται με δύο συγκλίνουσες γραμμές που μιμούνται σιδηροδρομικές γραμμές που εξαφανίζονται στο βάθος. Δύο οριζόντιες γραμμές ή ράβδοι τοποθετούνται κατά μήκος αυτών των "κομματιών", η μία ψηλότερα από την άλλη. Όταν κοιτάζουν την εικόνα, οι θεατές βλέπουν συνήθως την επάνω γραμμή (όπου οι συγκλίνουσες γραμμές είναι πιο κοντά) μεγαλύτερη από την κάτω γραμμή. Στην πραγματικότητα, οι δύο ράβδοι έχουν το ίδιο μέγεθος.

8. Kokichi Sugihara - 3D Schröder Staircase. Meiji University, Japan 

Η παραδοσιακή σκάλα του Schröder είναι μια εικόνα 2D με δύο ερμηνείες, μια σκάλα που φαίνεται από πάνω και μια που φαίνεται από κάτω, η δεύτερη ερμηνεία μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτή αν γυρίσουμε την εικόνα ανάποδα. Το παρόν τρισδιάστατο αντικείμενο έχει επίσης δύο ερμηνείες, και οι δύο είναι σκάλες που φαίνονται από ψηλά, οι ερμηνείες όμως αλλάζουν από τη μία στην άλλη όταν περιστρέφουμε το αντικείμενο κατά 180 μοίρες γύρω από τον κατακόρυφο άξονα του.

9. Dual Axis Illusion - Frank Force, USA

Αυτό το περιστρεφόμενο σχήμα φαίνεται να αψηφά τη λογική περιστρέφοντας γύρω από τον οριζόντιο και τον κατακόρυφο άξονα ταυτόχρονα! Για να γίνουν τα πράγματα ακόμα πιο μπερδεμένα, η φορά περιστροφής είναι επίσης διφορούμενη. Ορισμένα οπτικά στοιχεία στο βίντεο θα βοηθήσουν τους θεατές να αλλάξουν την οπτική τους.

10. Partial Disappearance Illusion - Kokichi Sugihara, Meiji University, Japan 

Υπάρχουν τρία αντικείμενα που φαίνονται πανομοιότυπα, αλλά όταν τα αντικατοπτρίζουμε στους καθρέφτες, διαφορετικά μέρη εξαφανίζονται. Όλα προέρχονται από την ιδιότητα αντιστροφής ύψους των οριζόντιων εικόνων. Όταν ερμηνεύουμε μια οριζόντια εικόνα ως τρισδιάστατο αντικείμενο, το αντιληπτό ύψος αντιστρέφεται στον καθρέφτη. Στην πραγματικότητα τα τρία αντικείμενα είναι ένα μείγμα τρισδιάστατων δομών και 2D εικόνων και οι ίδιες δημιουργούν ασυνήθιστα οπτικά εφέ.

11. Landloping ladybugs: Frame-induced position shift. - Mark Wexler, Patrick Cavanagh, and Stuart Anstis CNRS and Université de Paris, York University, and University of California at San Diego.
France, Canada, and USA. 

Το ένα ζωύφιο φαίνεται να αναβοσβήνει στα αριστερά και το άλλο στα δεξιά - αν και είναι πραγματικά ευθυγραμμισμένα το ένα κάτω από το άλλο, όπως μπορείτε να δείτε όταν αφαιρείται το πλαίσιο. Επιπλέον, το ζωύφιο που κινείται πάνω-κάτω μοιάζει σαν να περιστρέφεται γύρω από μια οβάλ διαδρομή και τα δύο ζωύφια που αναβοσβήνουν στο ίδιο ακριβώς σημείο μοιάζουν σαν να είναι χωρισμένα. Αντί να βλέπουμε τα αντικείμενα στις απόλυτες θέσεις τους, αντιλαμβανόμαστε πού βρίσκονται σε σχέση με άλλα οπτικά ορόσημα.

12. TILLA at the beach - Joel Ydring. Sweden

Όταν η κόρη μου Tilla εξασκήθηκε να γράψει το όνομά της στην άμμο, έψαξα έναν διασκεδαστικό τρόπο να απαθανατίσω τη στιγμή. Βρήκα ότι το μεγάλο βάθος πεδίου μιας κάμερας κινητού τηλεφώνου, ήταν τέλειο για να δημιουργήσω μια απατηλή οπτική. Μια απλή μετατόπιση κάνει την εγκατάσταση του γράμματος να αποκαλύπτεται καθώς το αντικείμενο περνάει μέσα από αυτό, δημιουργώντας ένα ενδιαφέρον παιχνίδι με το μέγεθος, την απόσταση και τη χαρά της μάθησης.

13. The Rotating Circles Illusion - Ryan E.B. Mruczek and Gideon Paul Caplovitz . College of the Holy Cross and University of Nevada Reno, USA 

Στην οφθαλμαπάτη των περιστρεφόμενων κύκλων, η πραγματική κίνηση του κεντρικού κύκλου είναι αμετάβλητη – απλώς περιστρέφεται γύρω από ένα κεντρικό σημείο. Ωστόσο, η προστιθέμενη κίνηση των γύρω κύκλων οδηγεί την κίνηση του κεντρικού κύκλου να φαίνεται «τραβηγμένη» και παραμορφωμένη. Παρόλο που περιστρέφεται συνεχώς, γύρω από τη λευκή κουκκίδα, ο κεντρικός κύκλος μπορεί να φαίνεται ότι κινείται πάνω-κάτω, αριστερά και δεξιά, ακόμη και σε τρίγωνο. Οι θεατές μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι ο κεντρικός κύκλος περιστρέφεται πάντα απλά κοιτάζοντας μόνο αυτόν.

14. Triply Ambiguous Object - Kokichi Sugihara. Japan

Το αντικείμενο δημιουργεί τρεις διαφορετικές ερμηνείες όταν το βλέπει κανείς από τρεις ειδικές οπτικές γωνίες. Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες διφορούμενες εικόνες/αντικείμενα, όπως ο κύβος Necker και η σκάλα Schroeder, δημιουργούν μόνο δύο ερμηνείες.

Το παρόν αντικείμενο αποτελείται από μια δισδιάστατη εικόνα μιας ορθογώνιας δομής και έναν στύλο με μια σημαία. Η εικόνα είναι τοποθετημένη σε οριζόντια επιφάνεια και φαίνεται σε λοξές κατευθύνσεις έτσι ώστε μια ομάδα παράλληλων γραμμών να φαίνεται κατακόρυφη. Τότε αντιλαμβανόμαστε τρεις διαφορετικές δομές γιατί συμπιέζονται σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Ο πόλος με την σημαία αντιπροσωπεύει την κατεύθυνση της βαρύτητας, η οποία ενισχύει την οφθαλμαπάτη.

15. Danswing Papers - Takahiro Kawabe. Japan 

Οι Gregory και Heard (1983) ανέφεραν μια εντυπωσιακή οφθαλμαπάτη που ονομάζεται φαινομενικό φαινόμενο. Επεκτείνοντας την οφθαλμαπάτη σε πραγματικά αντικείμενα, αναφέρουμε ότι η αντίθεση φωτεινότητας μεταξύ στατικών «πραγματικών» αντικειμένων και ενός φόντου δυναμικής φωτεινότητας προκαλεί οφθαλμαπάτες δραστικής κίνησης στα αντικείμενα. Είναι μια εκπληκτική εμπειρία να βλέπεις την κίνηση στατικών πραγματικών αντικειμένων που δεν πρέπει να κινούνται.

16. Ambiguous Cylinder Illusion - Kokichi Sugihara . Meiji University, Japan 

Οι άμεσες όψεις των αντικειμένων και οι εικόνες τους στον καθρέφτη δημιουργούν πολύ διαφορετικές ερμηνείες όσον αφορά τρισδιάστατα σχήματα. Μοιάζουν με κάθετους κυλίνδρους, αλλά τα τμήματα τους φαίνεται να είναι διαφορετικά. Στη μία προβολή φαίνονται να είναι ορθογώνια, ενώ στην άλλη προβολή φαίνονται κύκλοι. Δεν μπορούμε να διορθώσουμε τον τρόπο που τα αντιλαμβανόμαστε, αν και λογικά γνωρίζουμε ότι προέρχονται από τα ίδια αντικείμενα. Ακόμα κι αν το αντικείμενο περιστραφεί μπροστά σε έναν θεατή, είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το πραγματικό σχήμα του αντικειμένου και έτσι η οφθαλμαπάτη δεν εξαφανίζεται.

17. The Windmills of your Mind Illusion - Michael Pickard and Gurpreet Singh. The University of Sunderland, UK 

Πώς είναι δυνατόν να δούμε ταυτόχρονα μία περιστροφή προς τα εμπρός και μία προς τα πίσω στον ανεμόμυλο όταν αυτός γυρίζει με σταθερή ταχύτητα και κατεύθυνση; Βασικοί παράγοντες σε αυτήν την οφθαλμαπάτη περιλαμβάνουν: συμμετρία στο σχεδιασμό του ανεμόμυλου, την ποσότητα περιστροφής ανά πλαίσιο, την επιμονή με την οποία κοιτάμε και την τάση της όρασης να ομαδοποιεί πράγματα που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση.

Πηγές

• illusionoftheyear.com
• study.com/learn/lesson/optical-illusion-types-examples.html
• bigthink.com/neuropsych/optical-illusions-art-science/