Η ποίηση ως συμπυκνωμένη ψυχολογία

Ακρόαση άρθρου......

Η ποίηση είναι συχνά συμπυκνωμένη ψυχολογία. Διαβάζεις ας πούμε τον Τάσο Λειβαδίτη: “ Γιατί οι άνθρωποι, σύντροφε, ζουν απ’ τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων”.
Κι έχεις αμέσως βρει ένα μονοπάτι για την κατανόηση της δικής σου ζωής: θα αρχίσει από τη στιγμή που βρεις μια θέση σε ζωές άλλων. Νάτοι πάλι οι “άλλοι”.

Προσέχουμε εδώ ότι ο ποιητής δεν μιλάει μόνο για αγαπημένους άλλους, αλλά γενικά για άλλους. Και σωστά, γιατί η διαδικασία της αγάπης, αν δε μιλάμε για συγγενικές σχέσεις, θα σχηματιστεί από την αλληεπίδρασή μας.

Αφού κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, η αληθινή σου ζωή συναρτάται με αυτούς και, κατά συνέπεια, το να ζει κανείς για τον εαυτό του είναι ατελέσφορο.

Για να είσαι ευτυχής, πρέπει να βρεις τον τρόπο ώστε το αποτύπωμα που αφήνεις στις ζωές των άλλων να τους κάνει κι εκείνους ευτυχείς. Στο βαθμό που μπορείς κι εξαρτάται απο σένα φυσικά.

Αυτό το βασικό στοιχείο προσδιορίζει το είδος της συμπεριφοράς μας προς τον κόσμο. Θα λειτουργούμε αλτρουιστικά η εγωιστικά; Θα βάζουμε μπροστά πάντα τον εαυτό μας ή τους άλλους;

Στις περισσότερες μελέτες της ψυχολογίας, η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι ανάλογη με αυτήν του ποιητή. Ακόμα και στα εγχειρίδια ηγεσίας, πιο συχνά οι συμβουλές περιλαμβάνουν και την ικανοποίηση των άλλων στο δρόμο μας προς την κορυφή, παρά την μακιαβελική τακτική. Κι όμως, στη ζωή η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Περισσότεροι θα πατούσαν επι πτωμάτων απο εκείνους που θα συνυπολόγιζαν τη θέση τους στη ζωή των άλλων για να ανελιχθούν. Ακόμα και στον έρωτα, όταν τελειώσει περισσότεροι γίνονται "δήμιοι" του, από όσους επιλέγουν να χαραχτούν με απαλό μελάνι στις καρδιές των πρώην αγαπημένων τους.

Είναι γνωστό ότι ο ίδιος ο Φρόυντ είχε μεγάλη επαφή με τη λογοτεχνία, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ποίηση. Η γνώση αυτή τροφοδοτούσε σε σημαντικότατο βαθμό την ψυχολογική του σκέψη, αλλά και τον περίτεχνο τρόπο γραφής του. Συχνά η λογοτεχνία τον επηρέαζε γεννώντας του ιδέες και διαισθήσεις για την ανθρώπινη κατάσταση.

Οπως παρατηρεί ο Γ.Λαμπράκος, “ωστόσο, σημασία έχει ότι το ενδιαφέρον του Φρόιντ, και της ψυχανάλυσης γενικότερα, για τη λογοτεχνία και τις άλλες τέχνες είναι καθαρά και πρωτίστως ψυχολογικό, όχι αισθητικό. Αυτό σημαίνει πως ο Φρόιντ δεν ενδιαφέρεται τόσο να μας πει ποια λογοτεχνικά ή άλλα έργα έχουν (αισθητική) αξία, όσο το τι φανερώνουν αυτά τα έργα για την ανθρώπινη ψυχολογία και γιατί”.

Σύμφωνα εξάλλου με έρευνα που έγινε το 2015, η ανάγνωση κλασικών έργων λογοτεχνίας και ποίησης μπορεί να λειτουργήσει πιο θεραπευτικά για το νου από ό,τι τα βιβλία αυτο-βοήθειας. Είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν ερευνητές του πανεπιστημίου του Λίβερπουλ.

Οι ειδικοί παρακολούθησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα σε εθελοντές που διάβαζαν έργα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ποιήματα του Τ.Σ. Έλιοτ κι άλλων γνωστών κλασικών λογοτεχνών. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν είναι ότι όσο πιο απαιτητικά ήταν τα αναγνώσματα, τόσο πιο έντονη ήταν η ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο, βοηθώντας έτσι στην αναζωογόνησή του, στην τόνωση της προσοχής των αναγνωστών και στην καλλιέργεια της ικανότητας στοχασμού.

Ιδιαίτερα η ανάγνωση έργων ποίησης φαίνεται ότι τονώνει σημαντικά τη δραστηριότητα στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου, το οποίο, μεταξύ άλλων, σχετίζεται με την λεγόμενη «αυτοβιογραφική μνήμη» βοηθώντας έτσι τον αναγνώστη να κάνει αναδρομές στο παρελθόν και να στοχαστεί ξανά για τις δικές του εμπειρίες υπό το φως των όσων διαβάζει. «Η έρευνα δείχνει τη δύναμη της λογοτεχνίας να μεταβάλει τις νοητικές διαδρομές, να δημιουργεί νέες σκέψεις και διασυνδέσεις τόσο στους νέους, όσο και στους ηλικιωμένους», δήλωσε ο καθηγητής Φίλιπ Ντέιβις.

Ποιητής, λοιπόν, είναι ο ψυχολόγος που απαντά στις ανθρώπινες αγωνίες με λίγες λέξεις. Και γιαυτό είναι καλό να διαβάζουμε λογοτεχνία και ποίηση, αφού πραγματική φιλοσοφία του καθενός είναι η ίδια η βιογραφία του.