Οι προκαταλήψεις μας για την ευτυχία

Από πολύ μικρή ηλικία όλοι κυνηγάμε την ευτυχία, το να νοιώθουμε καλά. Για όλους έχουν υπάρξει στιγμές στη ζωή μας που σκεφτόμαστε: «Αν καταφέρω αυτό, θα είμαι ευτυχισμένος».

Οι προκαταλήψεις για το τι είναι αυτό που θα μας κάνει ευτυχισμένους, είναι πολλές. Άλλοι κυνηγούν μία καριέρα, άλλοι τα πολλά χρήματα, άλλοι τον έρωτα της ζωής τους.

Τι λένε οι έρευνες στο πεδίο της ψυχολογίας γι’αυτό;

Παλιότερες αλλά και πιο πρόσφατες έρευνες (Santos, Yale university) στον τομέα της θετικής ψυχολογίας μας αποκαλύπτουν όλες τις προκαταλήψεις που έχουμε σχετικά με το τι θα μας κάνει ευτυχισμένους στη ζωή. Προκαταλήψεις που μας οδηγούν σε στόχους που μπορεί να μην θέλαμε να βάλουμε στην πραγματικότητα ή σε στόχους το αποτέλεσμα των οποίων δεν μπορούμε να διαχειριστούμε ώστε να έχουμε πολλές στιγμές ευτυχίας στη ζωή.

Τους προηγούμενους τρεις μήνες είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω ένα course από το πανεπιστήμιο του Yale (Η.Π.Α.) σχετικό με την θετική ψυχολογία. Σε αυτό το course, η καθηγήτρια πανεπιστημίου Laurie Santos παρουσίασε με έναν διαδραστικό τρόπο τις έρευνες που έχουν γίνει σχετικά με την ευτυχία, τις προκαταλήψεις (τα πρέπει δηλαδή) που έχουμε ως άνθρωποι υιοθετήσει για το τι θα μας κάνει ευτυχισμένους και πως μπορούμε να διαχειριστούμε αυτές τις προκαταλήψεις υπερ μας.

Με τι λοιπόν, πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι ότι θα είναι ευτυχισμένοι; Οι έρευνες δείχνουν:

• Με μία καλή δουλειά,
• Με τα πολλά χρήματα,
• Με αντικείμενα αξίας,
• Με την αληθινή αγάπη,
• Με ένα καταπληκτικό σώμα
• Με επαίνους όσον αφορά στις σπουδές.

Η έννοια της συνήθειας παίζει μεγάλο ρόλο στο γιατί δεν είμαστε ευτυχισμένοι με τα παραπάνω. Για παράδειγμα όσον αφορά τα αντικείμενα αξίας, μπορούμε όλοι μας να βρούμε μία προσωπική μας εμπειρία στην οποία αγοράσαμε κάτι πολύ ακριβό και ενώ στην αρχή ήμασταν ενθουσιασμένοι, στην πορεία λόγω του ότι το βλέπαμε κάθε μέρα, συνηθίσαμε σε αυτό και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα το αντικείμενο αυτό δεν μας προκαλούσε την ίδια χαρά σε σχέση με την αρχή όταν το είχαμε πρωτοαγοράσει.

Η Santos μέσα από έρευνες δείχνει ότι οι εμπειρίες σε αντιδιαστολή με τα αντικείμενα αξίας, μας κάνουν πιο ευτυχισμένους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι εμπειρίες έχουν ημερομηνία λήξης, δεν είναι κοινωνικά συγκρίσιμες τις περισσότερες φορές και η αναμονή καθώς και η ανάμνηση αυτών μας γεμίζει με συναισθήματα χαράς και ενθουσιασμού.

Επιπλέον λόγω του ότι δεν είναι κοινωνικά συγκρίσιμες, όταν διηγούμαστε σε άλλους ανθρώπους για το πως περάσαμε παίρνουμε και εμείς και ο δέκτης μεγαλύτερη χαρά απ’ότι αν δείχναμε ένα ακριβό αντικείμενο που αγοράσαμε. Παρ’όλα αυτά, νομίζουμε ότι αν αγοράσουμε ένα ακριβό αντικείμενο π.χ. ακριβά παπούτσια ή ένα ακριβό αυτοκίνητο, θα μας κάνει πιο χαρούμενους απ’ότι μία εμπειρία π.χ. να πάμε μία εκδρομή.

Αυτή είναι μία προκατάληψη η οποία είναι λανθασμένη.

Τα ακριβά αντικείμενα όπως και με μία καλή δουλειά, με τα πολλά χρήματα, με την αληθινή αγάπη, με ένα καταπληκτικό σώμα ή με επαίνους στις σπουδές παρατηρείται ότι βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο ο οποίος ξεκινά με την επιθυμία, την χαρά όταν έχουμε αυτό που θέλουμε, την συνήθεια και την απουσία χαράς.

Έπειτα έχουμε και πάλι την επιθυμία για κάτι άλλο το οποίο και αυτό θα κάνει τον κύκλο του και πάει λέγοντας. Έτσι έχουμε την αίσθηση ότι αυτά που έχουμε δεν μας φτάνουν και θέλουμε συνέχεια κι άλλα.

Άλλη μία πολύ σημαντική έννοια σε αυτό το θέμα είναι το σημείο αναφοράς.
Το σημείο αναφοράς είναι το σημείο που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή και με βάση αυτό συγκρίνουμε εμάς με τους άλλους. Το σημείο αναφοράς αλλάζει καθώς η ζωή μας προχωράει.

Για παράδειγμα όσον αφορά την διατροφή, όταν τρώμε μερέντα το σημείο αναφοράς συνεχώς αλλάζει και αν δεν διακόψουμε την κατανάλωση μερέντας θα συνεχίσουμε και θα θέλουμε ακόμα περισσότερο.

Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να διακόψουμε την κατανάλωση μερέντας και μετά από κάποιες ώρες να την ξαναρχίσουμε. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε κάνει reset στο σημείο αναφοράς.

Αυτή είναι μία τεχνική την οποία μπορούμε να εφαρμόσουμε και σε άλλους τομείς που μας δίνουν χαρά. Να χωρίζουμε δηλαδή αυτό που μας δίνει χαρά σε κομμάτια και με διαλείμματα ενδιάμεσα. Έτσι θα χαιρόμαστε πιο πολύ. Αντιθέτως, τα δυσάρεστα θέματα, προτείνεται να τα διαχειριζόμαστε όσο γίνεται όλα μαζί και όχι τα να χωρίζουμε σε «κομμάτια».

Τέλος, μία τρίτη πολύ σημαντική έννοια, είναι τα επίπεδα σχετικότητας. Τα επίπεδα σχετικότητας είναι τα σημεία με τα οποία συγκρίνω το που βρίσκομαι εδώ και τώρα. Πολλοί άνθρωποι κάνουν αναπόφευκτη σύγκριση του που βρίσκονται τώρα με άλλους, συνήθως διάσημους, ανθρώπους όταν βρίσκονται στα social media.

Πολλοί βιώνουν και την κατάσταση FOMO (Fear of missing out). Δηλαδή νοιώθουν ότι «χάνουν» εμπειρίες και πράγματα όταν συγκρίνουν την δική τους κατάσταση με διάφορες καταστάσεις διαφόρων διάσημων.

Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό που συμβαίνει;

Μία λύση είναι να παρατηρούμε όταν μας συμβαίνει αυτό και να σταματάμε να κάνουμε κοινωνικές συγκρίσεις (The STOP technique).

Δεύτερη λύση είναι το να κάνουμε ασκήσεις ευγνωμοσύνης, αφού αυτές είναι που θα μας βοηθήσουν να σταματήσουμε να ζηλεύουμε άλλους ανθρώπους.

Συνοπτικά, οι τεχνικές που μπορούμε να βάλουμε σε εφαρμογή είναι:

• να διαλέγουμε εμπειρίες όπως μία εκδρομή ή ένας καφές αντί της αγοράς αντικειμένων αξίας,
• να είμαστε παρόντες όταν ζούμε κάτι που μας ευχαριστεί (όταν π.χ. τρώμε ένα μπισκότο ή παρακολουθούμε μία συναυλία),
• να σκεφτούμε πως ήταν η ζωή μας χωρίς πράγματα που θεωρούμε δεδομένα όπως η σχέση μας με τον/την σύντροφό μας,
• να κάνουμε ασκήσεις ευγνωμοσύνης (κάθε μέρα πριν κοιμηθούμε σε ένα τετράδιο γράφουμε τουλάχιστον 3 πράγματα για τα οποία είμαστε ευγνώμονες)
• να σταματάμε να κάνουμε κοινωνικές συγκρίσεις με άλλους ανθρώπους ειδικά μέσω των social media χρησιμοποιώντας την The Stop technique.

Φυσικά, για να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας, δεν αρκεί μόνο η γνώση με βάση τη θεωρία αλλά χρειάζεται και η πράξη-εξάσκηση.

ΑΣΚΗΣΗ
Κάθε μέρα για 8 λεπτά, απολαύστε ξανά κάτι που σας έχει συμβεί και σας έδωσε πολύ μεγάλη χαρά. Κάντε το για 3 μέρες.
Έπειτα για 7 μέρες κάντε την ίδια άσκηση αλλά γραπτώς σε ένα τετράδιο.
Τις επόμενες 7 μέρες στο ίδιο τετράδιο πριν κοιμηθείτε γράψτε τα τρία πράγματα για τα οποία είστε ευγνώμονες.
Σημειώστε το πως πήγε.