Γιατί δυσκολεύομαι να κοιμηθώ όταν δεν είμαι στο δικό μου κρεβάτι;

Ακρόαση άρθρου......

Πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να κοιμηθούν σε νέα περιβάλλοντα. Ακόμη και αν είναι σπίτι φίλων, μπορεί να προτιμήσουν να μην κοιμηθούν καθόλου ή να φύγουν πολύ αργά, παρά να μείνουν για ύπνο εκεί. Άλλοι, δε μπορούν να κοιμηθούν σε μέρη όπως αεροδρόμιο, μέσα μεταφοράς, την αίθουσα αναμονής νοσοκομείου ή άλλους συμβατικούς χώρους. Φυσικά αυτός δεν θα ήταν και ο πιο άνετος ύπνος έτσι κι αλλιώς, αλλά τα άτομα αυτά έχουν ακόμη πιο περίπλοκα ζητήματα.

Δυσκολεύονται να κοιμηθούν ακόμη και σε άνετα ξενοδοχειακά δωμάτια, δηλαδή το ζήτημα επεκτείνεται σε όλα τα είδη νέων –για το άτομο- χώρων. Σύμφωνα με έρευνες, το ίδιο ζήτημα αντιμετωπίζουν και μερικά ζώα.

Το φαινόμενο ονομάζεται First Night Effect (FNE), δηλαδή η Επίδραση της Πρώτης Νύχτας.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Είναι ένας μηχανισμός προστασίας του εγκεφάλου;

Φαινόμενο Επίδρασης της Πρώτης Νύχτας

Εδώ και 50 χρόνια, τα πειράματα για αυτό το φαινόμενο συνεχίζονται, χωρίς να έχει ερευνηθεί πλήρως. Πιο πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι κατά τη διάρκεια μιας πρώτης νύχτας σε νέο μέρος, ο εγκέφαλος αντιδρά με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Τα ημισφαίρια του εγκεφάλου φαίνεται να αποκοιμούνται με τον ίδιο τρόπο σε οικεία μέρη. Τόσο το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, όσο και το δεξί, αδρανούν σε ίδια επίπεδα κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Αντίθετα, σε περιπτώσεις νέων πλαισίων, το άτομο δε νιώθει πλήρη ασφάλεια, οπότε ο εγκέφαλος, ως μια μορφή προστασίας, επιτρέπει στο δεξί ημισφαίριο να κοιμάται ανά τακτά διαστήματα, ενώ το αριστερό παραμένει σε εγρήγορση.

Αυτή η ασυμμετρία που δημιουργείται, λειτουργεί προστατευτικά, ώστε να υπάρχει μια παρατήρηση για το άγνωστο περιβάλλον. Επειδή το νέο περιβάλλον προκαλεί στρες, ο εγκέφαλος παραμένει σε στάση εγρήγορσης όλο το βράδυ, ως μια στάση επιβίωσης.

Ταχύτητα αντίδρασης κατά το φαινόμενο Επίδρασης της Πρώτης Νύχτας

Το 2016, ομάδα ερευνητών μελέτησαν την αντίδραση των εγκεφαλικών κυμάτων σε διάφορα ερεθίσματα κατά τον ύπνο. Τεχνικές νευροαπεικόνισης χρησιμοποιήθηκαν για να μελετηθεί η αντίδραση του εγκεφάλου 11 εθελοντών. Για να «ξυπνήσουν τον εγκέφαλο», οι ερευνητές δημιουργούσαν θορύβους. Η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου αντιδρούσε εντονότερα από τη δεξιά. Τα ηλεκτρικά κύματα μετατοπίζονταν κατά κύριο λόγο στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου.

Το αριστερό ημισφαίριο όχι μόνο ενεργοποιεί την αντίδραση, αλλά και τη δράση. Ξυπνά δηλαδή το σώμα πιο γρήγορα.

Αυτή η λειτουργία ίσως να έχει παραμείνει εξελικτικά από τους παλαιολιθικούς ανθρώπους. Όταν ένα θηρίο έκανε θόρυβο και απειλούσε για τη ζωή τους, το αριστερό τους ημισφαίριο θα τους ξυπνήσει και θα είναι έτοιμοι πλέον για την αντίδραση: φυγή ή μάχη.

Η εγρήγορση του αριστερού ημισφαιρίου εκλείπει όταν οι εθελοντές κοιμήθηκαν σε οικεία μέρη. 

Λειτουργίες των ημισφαιρίων και φαινόμενο Επίδρασης της Πρώτης Νύχτας

Οι λειτουργίες των ημισφαιρίων, λανθασμένα έχουν κατανεμηθεί σε ξεχωριστές και ευδιάκριτες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αριστερή πλευρά είναι υπεύθυνη για την ανάλυση και τη λογική, ενώ η δεξιά για τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Αυτή η διάκριση είναι υπεραπλουστευμένη και δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα.

Όλες οι λειτουργίες του εγκεφάλου εξαρτώνται και από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου, με το καθένα να εξυπηρετεί λίγο περισσότερο κάποια γνωστική λειτουργία, αλλά σχεδόν ποτέ μεμονωμένα. Οι πλευρές του εγκεφάλου διαφέρουν σε αρκετές πτυχές και είναι εξίσου χρήσιμες και απαραίτητες.

Όσον αφορά όμως το FNE, η διάκρισή τους είναι σαφής και συγκεκριμένη. Οι ηλεκτρικές διακυμάνσεις σε αυτή την περίπτωση έχουν επικεντρωθεί στο αριστερό μέρος του εγκεφάλου. Αυτό συμβαίνει πιθανότατα επειδή τα δίκτυα των περιοχών του εγκεφάλου στην αριστερή περιοχή είναι πιο διαδραστικά.

Τι γίνεται όταν το νέο περιβάλλον δεν είναι πια νέο;

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες, όταν κοιμούνται διαδοχικές νύχτες, δεν έχουν την ίδια αντίδραση. Αυτή η ασυμμετρία μεταξύ των ημισφαιρίων μειώνεται και εξαφανίζεται σε μετέπειτα συνεδρίες της μελέτης.

Πιθανότατα αυτό να συνέβη επειδή οι συμμετέχοντες είχαν πλέον εξοικειωθεί με το περιβάλλον. Συνεπώς, το νέο πλαίσιο, παύει να είναι νέο για τον εγκέφαλο και η ασφάλεια που δημιουργείται, επιτρέπει στον εγκέφαλο να χαλαρώσει και να ξεκουραστεί. Περαιτέρω μελέτες αναφέρουν ότι το FNE μπορεί να διαταράσσει τον ύπνο ως και τέσσερις νύχτες σε νέο μέρος.