Συνέντευξη: Παναγιώτης Λιανός - Ψυχολόγος, Δρ. Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ακρόαση άρθρου......

Πείτε μας λίγα λόγια για εσάς......
Είμαι ψυχολόγος, διδάκτωρ Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, το 2008 άρχισα την ψυχοθεραπευτική μου εκπαίδευση στην Ελληνική Εταιρεία Ομαδικής Ανάλυσης και Οικογενειακής Θεραπείας (Ε.Ε.Ο.Α.κ.Ο.Θ)., την οποία ολοκλήρωσα τον Δεκέμβριο του 2013. Ασχολούμαι με την εκπαίδευση μαθητών από το 1996. Το 2005 ξεκίνησα να ασχολούμαι επαγγελματικά με την ψυχολογική και ψυχοπαιδαγωγική υποστήριξη παιδιών και εφήβων και συνεχίζω έκτοτε μέχρι και σήμερα.

Έχω συνεργαστεί με πολλά σχολεία της Αττικής και της επαρχίας για την εφαρμογή προγραμμάτων ψυχολογικής υποστήριξης μαθητών και τάξεων, μέσα από ερευνητικά προγράμματα του τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επιπλέον, έχω συνεργαστεί με πολλές οικογένειες και παιδιά για την αξιολόγηση, εντοπισμό και αντιμετώπιση εστιασμένων συναισθηματικών, κοινωνικών και μαθησιακών δυσκολιών. Τα τελευταία χρόνια αναλαμβάνω θεραπευτικά ενηλίκους σε ατομικό, ομαδικό και οικογενειακό πλαίσιο.

Για ποιο λόγο επιλέξατε να ακολουθήσετε επαγγελματική καριέρα στον τομέα της ψυχολογίας?
Η επιλογή αυτή έγινε συνειδητά, καθώς προήλθε μέσα από μια στροφή στην επαγγελματική μου πορεία - ή καλύτερα, μια μετεξέλιξη. Συγκεκριμένα, στην αρχική πορεία μου ως εκπαιδευτικός παρατήρησα την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών, καθώς και την δυσκολία πολλών εκπαιδευτικών να διαχειριστούν μέσα στην τάξη τους καταστάσεις που ξεφεύγουν από τον μέσο όρο. Θεώρησα, λοιπόν, ότι ήταν πιο σημαντικό να μπορεί κανείς να συμβάλλει στη διαχείριση μιας τάξης, σε συναισθηματικό και κοινωνικό επίπεδο, παρά στη γνωστική ενίσχυση των μαθητών, όπου έχει διανυθεί μεγάλος δρόμος μέχρι στιγμής.

Τι ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ακολουθείτε στη δουλειά σας?
Ακολουθώ μια μεικτή προσέγγιση, η οποία κυρίως βασίζεται στην ψυχαναλυτική κατανόηση του ανθρώπινου ψυχικού οργάνου. Εντούτοις, ιδιαιτέρως όταν συνεργάζομαι με οικογένειες και σχολικά πλαίσια, συχνά επιλέγω περισσότερο ομαδοαναλυτικές ή/και συστημικές τεχνικές στην εφαρμογή των παρεμβάσεων.

Μιλήστε μας λίγο γι αυτή την προσέγγιση. Για ποιο λόγο την επιλέξατε? Ποια είναι τα σημαντικά σημεία αυτής?
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση μπορεί να θεωρηθεί ως η μητέρα των ψυχοθεραπευτικών προσεγγίσεων. Έχει θεμελιωθεί από τον S. Freud και τους συνεχιστές του, κυρίως στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Ασφαλώς, στις μέρες μας έχει εξελιχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στον τρόπο σύναψης των σχέσεων, ενώ οι κλινικοί αναλυτές που εφάρμοσαν τα ψυχαναλυτικά δεδομένα σε ομαδικά πλαίσια, πρόβαλαν ιδιαίτερα το κοινωνικό στοιχείο της διαπροσωπικής επικοινωνίας. Η προσέγγιση αυτή θεωρώ ότι παρέχει το καλύτερο θεωρητικό μοντέλο για την κατανόηση της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης, ενώ παρέχει και έναν ολοκληρωμένο τρόπο αντιμετώπισης των δυσκολιών. Μάλιστα, στην εξελιγμένη μορφή της ομαδοαναλυτικής προσέγγισης επιτυγχάνεται η ολοκληρωμένη θεώρηση του ανθρώπου ως υποκειμένου, αλλά και ως μέλους ενός ευρύτερου συνόλου.

Ποια είναι η κατάσταση της ψυχοθεραπείας σήμερα στην Ελλάδα? Υπάρχει ακόμη το "στίγμα" ή οι άνθρωποι απευθύνονται άφοβα στους ειδικούς?
Ασφαλώς, η κατάσταση της ψυχοθεραπείας βελτιώνεται σταδιακά με την πάροδο των ετών. Ήδη έχει βελτιωθεί από το 2005, αλλά και από παλαιότερα. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα πολλά βήματα να γίνουν προς την κατεύθυνση της πλήρους "απομυθοποίησης" της διαδικασίας, ώστε να κατανοήσουν όλοι ότι η συνεργασία με έναν ειδικό ψυχικής υγείας δεν αποτελεί υποτιμητική ή επονείδιστη πράξη, αλλά το αντίθετο: την αρχή της υπέρβασης των δυσκολιών μέσω μιας διεργασίας που οδηγεί γενικότερα στην βελτίωση της ποιότητας διαβίωσης του ατόμου.

Τι θα λέγατε σε κάποιον που διστάζει να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία?
Θα έλεγα ακριβώς αυτό: το να ξεκινήσει κανείς ψυχοθεραπευτική συνεργασία είναι ένα "δώρο ζωής" στον εαυτό του. Προσφέρει στον ίδιο τη δυνατότητα να βελτιώσει τον τρόπο που βιώνει την καθημερινότητα, τις σχέσεις με τους ανθρώπους, αλλά και την επαφή με τον ίδιο του τον εαυτό. Αυτή είναι και η αίσθηση των ανθρώπων μετά το πέρας της ψυχοθεραπείας, ότι έχουν βγει μέσα από αυτή τη διαδικασία ανανεωμένοι και ενδυναμωμένοι στο να αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα.

Πείτε μας λίγα λόγια για την ατμόσφαιρα της 1ης συνεδρίας με νέους ασθενείς/πελάτες.
Ασφαλώς, πρόκειται για μια πολύ αμήχανη στιγμή από πλευράς του θεραπευόμενου. Από τη μια πλευρά, το άγνωστο ως προς την διαδικασία και από την άλλη ένας άγνωστος άνθρωπος απέναντί του, ο οποίος καλείται να διερευνήσει τι έχει ο θεραπευόμενος. Αυτή η αίσθηση κάποιες φορές φαντάζει απειλητική, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζει το κίνητρο για θεραπεία. Γι' αυτόν, ακριβώς, τον λόγο είναι σημαντικό για τον ειδικό να καθησυχάσει την αμηχανία και ανασφάλεια που μπορεί να βιώνει ο θεραπευόμενος στην πρώτη συνεδρία. Προσωπικά, επιλέγω να περιγράφω σε αδρές γραμμές το πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας, εστιάζοντας κυρίως στην ελευθερία του θεραπευόμενου να επιλέγει ο ίδιος τα θέματα που θα πραγματευτεί, με τον δικό του τρόπο και τον δικό του ρυθμό.

Μπορείτε να αναφέρετε κάποιο πολύ ιδιαίτερο ή παράξενο περιστατικό που συνέβη στη δουλειά σας?
Στο πλαίσιο της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας δεν μπορώ να πω ότι κάποιο περιστατικό θεωρείται ιδιαίτερο ή παράξενο, υπό την έννοια ότι ο θεραπευόμενος είναι ελεύθερος να αναφέρει και να πράξει ό,τι επιθυμεί, αρκεί να τηρούνται οι κανόνες της συνεδρίας και να γίνεται συζήτηση γι' αυτά. Περισσότερα παράξενα περιστατικά μου συμβαίνουν όταν δουλεύω αποκαταστασιακά...

Ποιοι είναι οι συχνότεροι λόγοι για τους οποίους σας επισκέπτεται κάποιος?
Παρακολουθώ παιδιά και εφήβους για θέματα που άπτονται της συναισθηματικής και κοινωνικής τους ανάπτυξης, αλλά και για την αξιολόγηση και αποκατάσταση των μαθησιακών τους δυσκολιών. Επιπλέον, παρέχω συμβουλευτική σε γονείς για θέματα, όπως αντιμετώπιση επιθετικών συμπεριφορών, σχέσεις μεταξύ αδελφών, άγχος, καταθλιπτικές συμπεριφορές. Παράλληλα, προσέρχονται ενήλικοι, οι οποίοι επιθυμούν να επεξεργαστούν προσωπικά ζητήματα, όπως καταθλιπτική διάθεση, αγχώδης συμπτωματολογία, καταναγκασμοί-ψυχαναγκασμοί, σχέσεις με την οικογένεια και τους άλλους ανθρώπους.

Επιγραμματικά, τι θα προτείνατε σε κάποιον που βιώνει πολύ άγχος στην καθημερινότητα του?
Το σημαντικότερο που χρειάζεται να αποφεύγουμε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η απογοήτευση και η αίσθηση ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε, οπότε δεν χρειάζεται να προσπαθούμε. Όσο και δύσκολο να θεωρούμε ότι είναι ένα πρόβλημα στην καθημερινότητά τους, είναι βέβαιο ότι υπάρχει λύση, την οποία εμείς απλώς δεν μπορούμε να εντοπίσουμε την παρούσα στιγμή. Ωστόσο, εάν καταφέρουμε να ηρεμήσουμε και να συγκροτηθούμε, θα δούμε τη λύση που θα μας καθησυχάσει. Στην πορεία μας αυτή, είναι πιθανόν να χρειαστούμε τη συνδρομή κάποιου ειδικού - μπορούμε να την αξιοποιήσουμε...