Βοηθήστε το παιδί σας να ξεπεράσει τις φοβίες του

Ακρόαση άρθρου......

Οι περισσότεροι από εμάς, σε αρκετές στιγμές της ζωής μας έχουμε νιώσει φόβο, κυρίως όταν βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια κατάσταση ή κάποιο πραγματικό γεγονός δυσάρεστο ή και απειλητικό για την ασφάλειά μας. O φόβος είναι μια φυσιολογική αντίδραση προστατευτικού χαρακτήρα μπροστά σε ένα απειλητικό ερέθισμα. Είναι ένας μηχανισμός επιβίωσης, γιατί μας κινητοποιεί προς αποφυγή ενός πραγματικού ή υποτιθέμενου κινδύνου.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της πύλης μας: τα καλύτερα βιβλία συμβουλευτικής γονέων .

Πότε πρόκειται για φόβο και πότε για φοβία

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και έρχονται σε επαφή με καινούργια ερεθίσματα και καταστάσεις, αρχίζουν πολύ φυσιολογικά να φοβούνται. Αυτό είναι ένα αναπτυξιακό φαινόμενο που εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου. Υπάρχουν, όμως, περιπτώσεις που οι αρχικοί φόβοι μετατρέπονται σε φοβίες, οι οποίες συνοδεύουν και επηρεάζουν το παιδί στην καθημερινότητά του. Η φοβία είναι ένας υπερβολικός και αδικαιολόγητος φόβος μπροστά σε ένα αντικείμενο ή σε μία κατάσταση. Είναι υπερβολική και επίμονη, παρουσιάζει μεγάλη διάρκεια και αντοχή στο χρόνο, είναι δυσανάλογα έντονη με το ερέθισμα που την προκάλεσε και φαίνεται να αποδιοργανώνει το παδί.

Όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με το φοβικό αντικείμενο ή κατάσταση, έχει την επιθυμία να απομακρυνθεί από αυτό για να «γλιτώσει» από τα δυσάρεστα συμπτώματα. Επίσης, αρχίζει να αποφεύγει μέρη και καταστάσεις, όπου πιστεύει ότι υπάρχει ο κίνδυνος να έρθει αντιμέτωπο με αυτό που τον τρομάζει. Γνωρίζει ότι ο φόβος του δεν έχει λογική βάση, αλλά νιώθει ανήμπορο να αντιδράσει. Στην περίπτωση των παιδιών, η συνειδητοποίηση ότι ο φόβος είναι παράλογος μπορεί να μην υπάρχει, με αποτέλεσμα το παιδί να πιστεύει πραγματικά ότι το φοβικό αντικείμενο θα του κάνει κακό και θα το βλάψει.

Tι φοβούνται συνήθως τα παιδιά

Έως τα 12 χρόνια, όλα τα παιδιά μπορεί να βρεθούν αντιμέτωπα με διάφορους φόβους. Αυτό θεωρείται αναμενόμενο και φυσιολογικό για τη γνωστική και συναισθηματική τους εξέλιξη.

Βρεφική ηλικία (0 - 2 ετών):

Ο πρώτος φόβος που εμφανίζουν τα βρέφη είναι αυτός των ξένων και της απομάκρυνσης από τους γονείς του. Επίσης φοβούνται τους δυνατούς ήχους, τους θορύβους, μεγάλα αντικείμενα ή παιχνίδια με κίνηση και ήχο.

Προσχολική ηλικία (3 - 5 ετών):

Από την ηλικία των 2 ετών μπορεί να αρχίσουν να εκφράζουν συγκεκριμένους φόβους. Οι πιο συνηθισμένοι είναι αυτοί για τους θορύβους, το σκοτάδι, τα τέρατα, τα άγρια ζώα. Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να φοβούνται ήρωες παραμυθιών, φυσικά φαινόμενα (αστραπές, καταιγίδες, κύμα), καθώς συνειδητοποιούν πως μεγαλώνουν και δε μπορούν να έχουν αποκλειστικά τους γονείς τους, όπως συνέβαινε όταν ήταν μωρά.

Σχολική ηλικία  (6 - 12 ετών):

Μετά τα 6 χρόνια, οι φόβοι αγγίζουν την καθημερινή ζωή. Το παιδί φοβάται μήπως χτυπήσει, να μείνει μόνο του στο σπίτι, ενώ παράλληλα παρουσιάζεται ο φόβος για το θάνατο ή για την απώλεια ενός αγαπημένου του προσώπου. Από τα 8-9 έτη οι φόβοι βαθμιαία ελαττώνονται και έχουν πιο ορθολογική βάση (νιώθει φόβο για το πώς θα τα πάει στο σχολείο, για την απόρριψη από συνομηλίκους).

Εφηβεία (12 ετών και πάνω):

Οι φόβοι αρχίζουν σταδιακά να μειώνονται καθώς το παιδί μεγαλώνει, ωριμάζει η γνωστική του ικανότητα, αρχίζει να κατανοεί τον κόσμο και να ερμηνεύει λογικά τα φαινόμενα γύρω του. Μέχρι τα 12 χρόνια αναμένεται η εξάλειψη των φόβων. Αν ωστόσο το παιδί συνεχίζει να φοβάται αδικαιολόγητα, το άγχος και η ανησυχία του αρχίζουν να το εμποδίζουν στην καθημερινή του ζωή και λειτουργικότητα, τότε είναι πιθανό να έχει αναπτύξει κάποια φοβία. Σε αυτή την ηλικία το πιο δύσκολο για τους γονείς είναι να επικοινωνήσουν με το παιδί, το οποίο ενδέχεται να κρύβει τι είναι αυτό που πραγματικά φοβάται.

Πώς βοηθάμε το παιδί να ξεπεράσει τους φόβους του

• Ακούμε με προσοχή, σεβασμό και κατανόηση αυτά που μας λέει το παιδί για τους φόβους του - έστω και αν τους θεωρούμε αβάσιμους. Πρέπει να βοηθήσουμε το παιδί να κατανοήσει ότι ο φόβος τους είναι κάτι φυσιολογικό και να το διαβεβαιώνουμε ότι αυτό που φοβάται δεν είναι στην πραγματικότητα επικίνδυνο.
• Δεν το κοροϊδεύουμε και δεν το γελοιοποιούμε. Δεν υποτιμούμε το άγχος του γιατί έτσι εντείνουμε χειρότερα τη φοβία του.
• Δεν μεγαλοποιούμε τους φόβους του παιδιού δίνοντας υπερβολική προσοχή στην παραμικρή εκδήλωση.
• Προσπαθούμε να του δημιουργήσουμε αίσθημα ασφάλειας καλλιεργώντας από νωρίς την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
• Tο βοηθάμε να έρχεται σταδιακά σε επαφή με το φοβογόνο αντικείμενο ή την κατάσταση που φοβάται, χωρίς να το υποχρεώνουμε με τη βία να το αντιμετωπίσει.
• Μπορούμε να του διαβεβαιώσουμε ότι όλα τα παιδιά της ηλικίας του αισθάνονται κάποιους φόβους και ότι και εμείς όταν ήμασταν παιδιά είχαμε φόβους τους οποίους μάθαμε σιγά σιγά να διαχειριζόμαστε.
• Σε παιδιά μικρότερης ηλικίας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εικονογραφημένα παιδικά βιβλία με παιδιά που φοβούνται αλλά τελικά ξεπερνάνε τους φόβους τους. Το παιδί μπορεί να ταυτιστεί με τον ήρωα του βιβλίου και να ξεπεράσει ευκολότερα το φόβο του.

Μήπως χρειάζεται τη βοήθεια ειδικού;

Είναι δυνατόν ορισμένοι φόβοι να εξελιχθούν σε φοβίες, οι οποίες εκδηλώνονται με έντονο άγχος ακόμα και στην ιδέα του αντικειμένου ή της κατάστασης που φοβάται το παιδί και τα οποία προσπαθεί επίμονα να αποφύγει. Οι ενήλικες πρέπει να ανησυχήσουν και να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό αν υπάρχουν υποψίες ότι οι αντιδράσεις του παιδιού αποτελούν ενδείξεις φοβίας, δηλαδή αν:

• Είναι υπερβολικές και επίμονες
• Παρουσιάζουν μεγάλη διάρκεια και αντοχή στο χρόνο
• Είναι δυσανάλογα έντονες σε σχέση με το ερέθισμα ή την κατάσταση που τις προκάλεσε
• Συνοδεύονται από σωματικά ενοχλήματα
• Φαίνεται να αποδιοργανώνουν το παιδί και εμποδίζουν τη συμμετοχή του σε καθημερινές δραστηριότητες
• Διαταράσσεται η καθημερινότητα όχι μόνο του παιδιού, αλλά και ολόκληρης της οικογένειας

Η έγκαιρη αντιμετώπιση των φοβιών είναι απαραίτητη, διότι οι φοβίες, σε αντίθεση με τους φυσιολογικούς φόβους της προσχολικής ηλικίας, μπορεί να έχουν δυσμενείς συνέπειες, τόσο στην καθημερινή λειτουργικότητα, όσο και στην συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.