Ο μύθος της τρέλας στην κοινωνίας μας, εμπόδιο στη Ψυχική Υγεία

Ακρόαση άρθρου......

«Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι» , «ο σχιζοφρενής με το νυστέρι», «Βαθύ Κόκκινο (Σχιζοφρένεια - ο μανιακός δολοφόνος)» είναι μόνο κάποιοι από τους τίτλους ταινιών και βιβλίων που κυκλοφορούν στην αγορά και συνεισφέρουν στο στερεότυπο της ψυχικής ασθένειας και της επικινδυνότητας του ανθρώπου με ψυχολογικά προβλήματα.

Στα κανάλια οι δημοσιογράφοι με αρκετή ευκολία αναπαράγουν το στερεότυπο του δράστη με «ψυχολογικά προβλήματα» και πολλοί στίχοι δημοφιλών τραγουδιών ασχολούνται με την «τρέλα», τους «τρελούς», τη σχιζοφρένεια, τα ψυχοφάρμακα και άλλα. Από τα παραπάνω παράγωγα του πολιτισμού μας διαχέεται ο φόβος για την ψυχική ασθένεια, η τάση να αποδίδουμε στον ψυχικά ασθενή απρόβλεπτες κι επικίνδυνες προθέσεις, και κάποιες φορές φαίνεται να υπάρχει μια λιγότερο ή περισσότερο άμεση τάση για γελοιοποίηση της ψυχικής ασθένειας.

Οι ανθρώπινες κοινωνίες ότι φοβούνται το γελοιοποιούν και το περιθωριοποιούν (π.χ. ο τρελός του χωριού) κι έτσι ο αποκλίνων, από παράγοντας που απειλεί τη συνοχή μιας ομάδας γίνεται παράγοντας που ενισχύει την συσπείρωσή της. Μέσα από τέτοιες διαδικασίες φτιάχνεται το απλοϊκό και εν μέρει αυθαίρετο δίπολο εμείς οι λογικοί, οι φυσιολογικοί και οι άλλοι οι τρελοί, οι ψυχοπαθείς.

Ωστόσο, η παραπάνω κοινωνική στάση δημιουργεί προβλήματα στην πρόληψη, στην αντιμετώπιση και στην αποκατάσταση των ανθρώπων με ψυχικές διαταραχές. Συγκεκριμένα: Άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κάποιες δυσκολίες στη ζωή τους συχνά τρομοκρατούνται μπροστά στην ιδέα πως μπορεί να έχουν «ψυχολογικά προβλήματα».

Το στερεότυπο του επικίνδυνου ψυχικά ασθενή που έχει μια σοβαρή ψυχική ασθένεια κι αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του και τους άλλους εγείρεται και τους τρομοκρατεί περισσότερο από το ίδιο το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν. Καταρρακώνει την αυτοεκτίμησή τους, τους κάνει να ντρέπονται και να νιώθουν καταδικασμένοι, ανεξάρτητα από τη βαρύτητα και το είδος των προβλημάτων τους ακόμα κι αν αυτά αποτελούν μια προσαρμογή του ψυχισμού τους σε δυσμενείς συνθήκες του περιβάλλοντός τους. Έχω δει πολλές περιπτώσεις ανθρώπων που ο φόβος της ψυχικής διαταραχής τους δημιουργεί πολύ περισσότερο προβλήματα από την ίδια την διαταραχή.

Το χειρότερο είναι πως συχνά αποφεύγουν να ζητούν βοήθεια από ειδικούς μιας και θεωρούν πως αυτό προσυπογράφει την σοβαρότητα της κατάστασής τους, με αποτέλεσμα να μην παίρνουν πολύτιμη βοήθεια στη φάση της πρόληψης πιο σοβαρών καταστάσεων. Επίσης, όσοι ήδη αντιμετωπίζουν κάποια ψυχοπαθολογία αποφεύγουν να τη γνωστοποιήσουν και να τη συζητήσουν στο συγγενικό, κοινωνικό και εργασιακό τους περιβάλλον φοβούμενοι την απόρριψη.

Σαν αποτέλεσμα ο ψυχικά ασθενής διακόπτει πολλές από τις σχέσεις του και στερείται τους δικούς του ανθρώπους στη φάση που τους έχει πιο πολύ ανάγκη από ποτέ. Ακόμη, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να βιάζεται να διακόψει την ψυχοθεραπεία ή την φαρμακοθεραπεία του για να απαλλαγεί από οτιδήποτε έχει σχέση με το πρόβλημά του και με το στίγμα της ψυχικής διαταραχής, με σαφώς αρνητικά αποτελέσματα για την πορεία της κατάστασής του.

Τέλος, όταν ο ψυχικά ασθενής ξεπεράσει τα προβλήματά του και προσπαθήσει να επιστρέψει στις παλιές του ασχολίες συχνά βλέπει τους συνανθρώπους του σφιγμένους απέναντί του και νιώθει να τον ακολουθεί η ταμπέλα του ασθενή. Έτσι, μια πρόσκαιρη διαταραχή μπορεί να του δώσει μια μόνιμη αρνητική κοινωνική ταυτότητα που διαπερνά όχι μόνο τη δικιά του ζωή αλλά και τη ζωή της οικογένειάς του, ακόμη και των επόμενων γενεών.

Κι όμως τα ψυχικά προβλήματα είναι πολύ πιο συχνά από αυτά που πιστεύει η τρέχουσα κοινωνική αντίληψη.

Σύμφωνα με διεθνείς επιδημιολογικές μελέτες ένας στους πέντε ενήλικες διαγιγνώσκεται με κάποια συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή. Ενδεικτικά αναφέρω πως το 9,5% του πληθυσμού έχει κάποια καταθλιπτική διαταραχή, το 13,3 % κάποια αγχώδη διαταραχή και το 3% την σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας, ενώ στα χρόνια που έρχονται αυτά τα ποσοστά αναμένεται να αυξηθούν.

Σε κάθε περίπτωση, με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική ή και φαρμακευτική αγωγή, μέσα σε ένα περιβάλλον αποδοχής και αξιοπρέπειας, αυτά τα προβλήματα στην συντριπτική τους πλειοψηφία μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά και τα άτομα να ανακτήσουν την λειτουργικότητά τους.

Τα όρια ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό είναι δυσδιάκριτα, αρκετές φορές ασαφή και δεν δικαιολογούν την περιθωριοποίηση των ψυχικά ασθενών από τους υγιείς αφού πολύ εύκολα κάποιος μπορεί να περάσει από την μια κατηγορία στην άλλη. Αυτή η περιθωριοποίηση, ίσως να ενδυναμώνει την αίσθηση ομοιογένειας της κοινωνίας μας, αλλά δυσκολεύει τόσο την πρόληψη όσο και την αποκατάσταση αυτών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές δυσκολίες, συμβάλλοντας στη δυστυχία τους και την σπατάλη του δυναμικού τους, εγκαθιδρύοντας την τρομοκρατία του φυσιολογικού.