Στενές σχέσεις: Από το εγώ στο εμείς

Ακρόαση άρθρου......

Ο Λέο Μπουσκάλια σε διάλεξή του αναφέρθηκε στη σημασία των στενών σχέσεων και πώς μέσα από αυτές μπορούμε να γνωρίζουμε τον βαθύτερο εαυτό μας και να εξελιχθούμε. Ακολουθεί η διάλεξή του.

Ειλικρινά πιστεύω ότι, αν έχουμε στον κόσμο αυτό έστω και ένα πρόσωπο που μπορούμε ν' αγγίξουμε απόλυτα, χωρίς επιφύλαξη και χωρίς ντροπή, δε θα πεθάνουμε ποτέ από μοναξιά. Ένα μόνο πρόσωπο! Δεν είπα ούτε πενήντα, ούτε εκατό, ούτε χίλια.

Δεν έχει καμία σημασία ποιο είναι αυτό το πρόσωπο, το σημαντικό είναι να μπορείς να το πλησιάσεις και να του μιλήσεις, να σε ακούσει.

Κάποιος που δε χρειάζεται να του κρυφτείς. Κάποιος που μπορείς να του πεις, «Αυτό αισθάνομαι» και να σου πει, «Είναι εντάξει».

Λόγοι αποφυγής στενής επαφής

Ρωτάω συχνά τους μαθητές μου: «Πόσοι έχετε ένα τέτοιο πρόσωπο στη ζωή σας;» Δε θέλω να μου απαντήσουν, θέλω να το σκεφτούν! Λίγοι είναι αυτοί που ζουν πραγματικά τις στενές σχέσεις. Είναι τρομακτικό.

Κι όμως μπορούμε να διαλέξουμε τη χαρά της στενής επαφής. Γιατί όχι; Θα σας πω μερικούς από τους λόγους που δίνουν οι άνθρωποι, όταν δεν επιλέγουν τη στενή επαφή.

(Το εντυπωσιακό είναι ότι βρήκα και τον εαυτό μου μέσα σε αυτές τις απαντήσεις όπως θα βρείτε κι εσείς τον δικό σας.) Ακούστε τι είπαν:

«Δε φοβάμαι τη στενή σχέση. Φοβάμαι μήπως πληγωθώ.»

«Βαρέθηκα πολύ γρήγορα τις σχέσεις. Μόλις γνωριστούμε καλά με τον άλλον, σβήνει η αίγλη του καινούριου και μαζί σβήνει κι ο ενθουσιασμός».

«Ο κόσμος δε θέλει στενές επαφές, σεξ θέλει μόνο».

«Φοβάμαι να αφήσω τους άλλους να καταλάβουν ποιος είμαι αληθινά. Αν το ήξεραν, θα γέμιζαν φρίκη».

«Δεν πιστεύω στη στενή επαφή. Δε νομίζω ότι είναι δυνατή. Οι άνθρωποι είναι πολύ διαφορετικοί».

«Είναι περίεργο», είπε κάποιος άλλος, «αλλά τσακώνομαι και πληγώνω μόνο τους ανθρώπους με τους οποίους έχω κάποια στενή σχέση. Κάθε φορά που φτιάχνω μια στενή σχέση, αισθάνομαι ξεγελασμένος. Νιώθω πως πρέπει να υπάρχει κάτι περισσότερο κι αρχίζω να το ψάχνω και τότε τα χαλάω όλα».

«Η στενή επαφή με κάνει να νιώθω ανασφάλεια και ζήλεια. Όσο πιο βαθιά είναι τα συναισθήματά μου για κάποιον, τόσο είναι πιο μεγάλη η ανασφάλεια και η ζήλεια μου, γι' αυτό προτιμώ να είμαι μάλλον αδιάφορος. Έτσι δεν πληγώνομαι».

«Όλοι μας έχουμε ανάγκες και είναι όλες διαφορετικές. Αν προσπαθήσω να καλύψω τις ανάγκες κάποιου άλλου, η ζωή μου θα γίνει πολύ μπερδεμένη. Αρκετά προβλήματα έχω κι έτσι».

Όλα αυτά είναι πολύ ανθρώπινα σχόλια και πολύ τίμια. Είναι αλήθεια πως οι στενές σχέσεις αποτελούν ρίσκο, είναι αλήθεια ότι κινδυνεύεις να πληγωθείς, είναι αλήθεια ότι θα απαιτήσουν πολλά ίσως από εσένα, είναι αλήθεια ότι θα υπάρχουν αλλαγές και είναι αλήθεια ότι οι στενές σχέσεις θα βγάλουν στην επιφάνειά σου τα βαθύτερα συναισθήματά σου.

Τελετουργικές σχέσεις

Η στενή επαφή έχει πολλά επίπεδα. Θυμάμαι, για παράδειγμα, όταν έκανα το ντοκτορά μου πάνω σε χρόνιους σχιζοφρενείς, δεν υπήρχε απολύτως καμία επαφή. Αν τους άγγιζες, φώναζαν «άσε με ήσυχο!». Στεκόντουσαν ώρες ολόκληρες στα παράθυρα κοιτάζοντας έξω, σε επαφή με το τίποτε.

Και σ' ένα βήμα πάνω απ' αυτό το επίπεδο βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε τελετουργικές σχέσεις -μια τελετουργική ανταλλαγή, όπως περπατάς στο δρόμο και λες: «Α, γεια σου Μαίρη, τι κάνεις;» Κι εκείνη σου απαντάει: «Πολύ καλά». (Πεθαίνει από λέπρα, αλλά σου λέει «Πολύ καλά». Η κουβέντα βγαίνει αυτοματικά από τα χείλη της. Κι άλλωστε μήπως νοιάζεσαι πραγματικά;)

«Πώς είσαι, Μιν;» Αν εκείνη πει «Αυτή η ισχιαλγία μου μ' έχει τρελάνει», δεν έχεις καμία διάθεση να την ακούσεις. Γιατί ρώτησες; Δε θα ήταν υπέροχο να έλεγες, «Γειά σου» και να τον/την κοιτάξεις στα μάτια για να δείξεις ότι ενδιαφέρεσαι; Μη ρωτάς τίποτα παρά μόνο αν θέλεις να μάθεις. Και αν σου πει, κάθησε κάτω, άναψε μια φωτιά και άκουσε τον άλλο.

Πώς να μη σας ξανακαλέσουν σ' ενα κοκτέιλ πάρτι

Σ' ένα υψηλότερο αλλά αρκετά αλλόκοτο επίπεδο βρίσκεται αυτό που ονομάζουμε «κουβέντες των κοκτέιλ πάρτι», που αποτελούν ένα περίεργο υλικό. Μιλάμε για όλα τα σίγουρα πράγματα που δεν αγγίζουν κανένα. Πήγατε ποτέ σ' ένα κοκτέιλ να πείτε: «Και τώρα, ας έρθουμε στα ουσιαστικά πράγματα. Ας μιλήσουμε για τη θρησκεία, την πολιτική, τον έρωτα. Έχει πεθάνει ο Θεός;» Δε θα σας ξανακαλέσουν!

Τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι

Σ' ένα ακόμη πιο υψηλό επίπεδο βρίσκεται αυτό που ο Έρικ Μπερν ονόμασε «τα παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι». Άλλη μια αλλόκοτη διασκέδαση. Μπαίνεις σ' ένα παιχνίδι στενής επαφής για να πάρεις την αντίδραση που θέλεις.

Για παράδειγμα ο άντρας σου σε παραμελεί ή αντίστροφα, γυρίζεις λοιπόν στο σπίτι και ρωτάς: «Τι τρέχει, αγάπη μου;» Η απάντηση είναι, «Α, τίποτε.» Εσύ λες τότε: «Δεν είναι δυνατόν, κάτι έχεις, μοιάζεις σαν να γύρισες από τον τάφο». «Δεν έχω τίποτε». «Αν δεν έχεις τίποτε τότε γιατί κάνεις τέτοια μούτρα; Κάτι έχεις...» «Όχιιι...» - και πάει λέγοντας...

Στενές σχέσεις

Αλλά το πραγματικά υψηλό επίπεδο είναι αυτό, για το οποίο θέλω να σας μιλήσω τώρα. Εκεί που μπορείς να ανταλλάξεις πράγματα και να ζήσεις μια σχέση, κι αυτό είναι η στενή επαφή.

Εδώ δίνουμε και παίρνουμε χωρίς εκμετάλλευση του άλλου. «Δε θέλω να σε χρησιμοποιήσω, θέλω να σε αγαπήσω. Θέλω να σε ζήσω. Θέλω να σε γνωρίσω, να σε μυρίσω, να σε αγγίξω. Θέλω να μεγαλώσω μαζί σου. Θέλω να χορέψω, να κλάψω μαζί σου. Θέλω να σε χαϊδέψω».

Η αναζήτηση της στενής επαφής είναι ρίσκο και πιθανόν να προκαλέσει πόνο. Όμως η στενή σχέση είναι ένας σπουδαίος τρόπος να δεις τον εαυτό σου και να αναπτυχθείς.

Νομίζω ότι το δεύτερο σημαντικό στοιχείο μιας σχέσης αγάπης είναι η πιστότητα των συναισθημάτων. Είναι το πιο ωραίο φάρμακο κατά της μοναξιάς. Δεν είναι ευχάριστο να ξέρεις πως, όταν γυρίζεις σπίτι, θα υπάρχει κάποιος να σε υποδεχτεί;

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της στενής επαφής είναι ότι διευρύνει τον κόσμο μας. Νομίζω ότι είναι ένα υπέροχο πράγμα. Έχουμε ένα «εγώ» κι αυτό το «εγώ» συναντάει ένα «εσύ» και μένουμε μαζί επειδή νιώθουμε έλξη ο ένας για τον άλλο κι έχουμε κοινά σημεία και μοιραζόμαστε κάποια πράγματα. Αυτά τα κοινά που μοιραζόμαστε γίνονται το «εμείς». Όσο περισσότερα μοιραζόμαστε, τόσο πιο πολλά «εμείς» αποκτάμε. Το «εσύ» μένει πάντα «εσύ» και το «εγώ» πάντα «εγώ».

Δε χάνει ο καθένας τον εαυτό του, αναπτύσσουμε όμως το «εμείς» μαζί αυτός είναι ο κοινός μας δεσμός.

Αλίμονο σε εσένα αν δώσεις ολοκληρωτικά τον εαυτό σου σε κάποιον άλλο. Θα είσαι χαμένος για πάντα. Κράτησε τον εαυτό σου, όπως κρατούν και οι άλλοι τον εαυτό τους. Μετά βάλε μαζί το «αυτοί» και σχημάτισε το «εμείς».

Στη συνέχεια δούλεψέ το αυτό το «εμείς» και θα δεις ότι γίνεται όλο και πιο μεγάλο, ενώ ταυτόχρονα μεγαλώνει και το «εσύ και το «εγώ» και σχηματίζουν αυτούς τους τεράστιους ομόκεντρους κύκλους που δεν παύουν να μεγαλώνουν! Η στενή επαφή είναι αυτό το θαυμάσιο «εμείς». Κι αν από κακή τύχη χάσεις αυτό το ιδιαίτερο «εμείς», σου μένει πάντα το «εγώ» και οι τρυφερές αναμνήσεις να χτίσεις τη συνέχεια.

Δε μπορείς να απαιτήσεις τη στενή επαφή

Επίσης η στενή επαφή δεν είναι πράγμα απαιτητό. Δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις στην αμοιβαία σχέση με τους άλλους. Κανείς δε μπορεί πάντα να είναι ή να κάνει αυτό που θέλεις εσύ απ' αυτόν.

Όλα είναι απροσδόκητα κι αν το καλοσκεφτείς, κάθε απογοήτευση που νιώθεις προέρχεται από το γεγονός, ότι κάποιος δεν ανταποκρίθηκε στις δικές σου προδοκίες. Σκέψου το λίγο καλύτερα! Κάθε φορά που στενοχωριέσαι είναι γιατί κάποιος δεν τηλεφώνησε ή γιατί δε θυμήθηκε τα γενέθλιά σου. Αν τα θυμηθούν, χόρεψε, χοροπήδησε, κάνε τούμπες. Αν δεν τα θυμηθούν πάλι δεν πειράζει.

Το σημαντικό είναι να είσαι αυθόρμητος στην προσέγγισή σου απέναντι στις σχέσεις. Κοίταξε αυτό που συμβαίνει. Γέλα με τα πράγματα που ενοχλούν τους άλλους: «Δεν τα θυμήθηκε τα γενέθλιά μου αυτός ο υπέροχος τύπος. Θ' αγοράσω εγώ ένα δώρο στον εαυτό μου. Έτσι είναι καλύτερα. Θα πάρω ακριβώς αυτό που θέλω».

Δείξε αυτό που αισθάνεσαι μέσα σε μια σχέση. Κυρίως μην καθυστερείς να ανακοινώσεις τα συναισθήματά σου. Νομίζω ότι ένα από τα πιο καταστροφικά στοιχεία στις σχέσεις και τις στενές επαφές είναι η ανικανότητά μας να μεταδώσουμε αυτό που αισθανόμαστε τώρα.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Λέο Μπουσκάλια Να ζεις, να αγαπάς και να μαθαίνεις από τις εκδόσεις Γλάρος.