Προβλήματα ύπνου σε παιδιά βρεφικής και νηπιακής ηλικίας

Ακρόαση άρθρου......

Ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο που συναντάμε σε γονείς παιδιών βρεφικής και νηπιακής ηλικίας είναι να αντιμετωπίζουν πολλά και ποικίλα προβλήματα κατά τη διάρκεια του ύπνου των παιδιών που επηρεάζουν άμεσα και τους ίδιους. Παρακάτω θα απαριθμήσουμε ορισμένα από αυτά, θα εξετάσουμε πού μπορεί να οφείλονται αλλά και πώς μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε.

Πρόβλημα: Ξυπνάει συχνά το βράδυ

Οι διαταραχές ύπνου είναι πολύ συχνές στην πρώιμη παιδική ηλικία.

Το παιδί μπορεί να ξυπνάει πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας, αδυνατεί να ξανακοιμηθεί μόνο του χωρίς τη βοήθεια των γονέων, πετάγεται με τον παραμικρό θόρυβο και γι’ αυτό κοιμάται λιγότερες ώρες από το φυσιολογικό.

Αιτιολογία:
Τα προβλήματα ύπνου ενδέχεται να παρουσιαστούν σε βρέφη που γεννήθηκαν πρόωρα. Ορισμένες οργανικές διαταραχές που προκαλούν αυτά τα προβλήματα ύπνου συμπεριλαμβάνουν την ανοξία (μειωμένη οξυγόνωση κατά τη διάρκεια του τοκετού), το χαμηλό βάρος γέννησης ή την κακή διατροφή (έλλειψη πρωτεϊνών και θερμίδων). 

Συνήθως, οι διαταραχές ύπνου οφείλονται στη δυσλειτουργική αλληλεπιδραστική σχέση με τη μητέρα. Κάποιο ατύχημα ή μια ασθένεια στην οικογένεια, η επιλόχεια κατάθλιψη της μητέρας ή ο αποχωρισμός από τη μητέρα λόγω της επιστροφής της στην εργασία, συνδέονται με την αϋπνία των παιδιών.

Τέλος, υπάρχουν και οι μητέρες που ανησυχούν ιδιαίτερα για το παιδί, το ενοχλούν όταν κοιμάται (του μιλάνε συνεχώς, το ξυπνάνε για να δουν αν αναπνέει καλά κλπ.) και το εμποδίζουν να χαλαρώσει και να κοιμηθεί.

Αντιμετώπιση:
Για να μάθει το μωρό να κοιμάται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας είναι σημαντικό να ρυθμιστεί το βιολογικό του ρολόι. 

Πρέπει να μάθει τη διαφορά ανάμεσα στη μέρα και τη νύχτα, ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι. Γι’ αυτό το λόγο, φροντίστε ώστε το βράδυ το δωμάτιο να είναι σκοτεινό και ήσυχο. Όταν κοιμάται την ημέρα, καλό είναι να μη δημιουργείτε τεχνητό σκοτάδι στο δωμάτιο και να μην αποφεύγετε τους θορύβους. 

Στα γεύματα μέσα στην ημέρα χρειάζεται να του μιλάτε αλλά τα νυχτερινά γεύματα πρέπει να είναι πιο ήσυχα και όσο γίνεται πιο αθόρυβα.

Αν το μωρό κλάψει κατά τη διάρκεια της νύχτας, ανταποκριθείτε άμεσα και καθησυχάστε το. Αν χρειαστεί μείνετε μαζί του μέχρι να αποκοιμηθεί ξανά.

Κοιμήστε το παιδί με κάποιο τραγούδι ή παραμυθάκι προκειμένου να συνδεθεί η ώρα του ύπνου με ευχάριστα ερεθίσματα. Επίσης, μπορεί να έχει την ανάγκη να περιτριγυρίζεται από αγαπημένα αντικείμενα (αρκουδάκι, κουβερτούλα κ.ά.), να φοράει πιπίλα ή να πιπιλίζει το δάχτυλό του. Αυτές οι κινήσεις πρέπει να είναι αποδεκτές και σεβαστές από τους γονείς, καθώς μειώνουν το άγχος του αποχωρισμού που αισθάνεται το παιδί.

Πρόβλημα: Νυχτερινή ενούρηση

Παρόλο που μπορεί να έχει βγάλει την πάνα εδώ και καιρό, δεν καταφέρνει πάντα να κρατηθεί όταν κοιμάται. Η ικανότητα του παιδιού να ελέγχει τους σφιγκτήρες του κατακτιέται οριστικά γύρω στα τρία με τέσσερα έτη, ένα χρονικό διάστημα που εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, όπως τη νευρολογική ωρίμανση του παιδιού, αλλά και τις αντιδράσεις του περιβάλλοντος.

Αιτιολογία:
Η νυχτερινή ενούρηση ενδέχεται να οφείλεται σε βιολογικούς – γενετικούς παράγοντες που σχετίζονται με την ωρίμανση των τμημάτων του νευρικού συστήματος που ελέγχουν την ουροδόχο κύστη. 

Όταν παρουσιάζεται, όμως, σε παιδιά έως 7-8 ετών, συνήθως σχετίζεται με κάποια μεγάλη αλλαγή στο περιβάλλον ή τη ζωή τους, όπως ο ερχομός ενός μωρού στην οικογένεια, η επιστροφή στο σχολείο, η μετακόμιση, ο αποχωρισμός από τους γονείς ή και προβλήματα στη σχέση μεταξύ των γονιών. 

Ανεξάρτητα από την αιτιολογία της ενούρησης, το παιδί αισθάνεται αβοήθητο, ανίσχυρο και ανίκανο να ελέγξει την κατάσταση.

Αντιμετώπιση:
Καλό είναι να του φορέσετε πάνα τη νύχτα μέχρι να βεβαιωθείτε ότι παραμένει στεγνή μέχρι το πρωί ή να στρώσετε ένα απορροφητικό κάλυμμα πάνω στο στρώμα του.

Αποφύγετε να δώσετε πολλά υγρά στο παιδί πριν τον ύπνο.

Παροτρύνετέ το να χρησιμοποιεί την τουαλέτα πριν κοιμηθεί το βράδυ και αμέσως μόλις ξυπνήσει το πρωί.

Ελέγξτε μέχρι ποια ώρα μπορεί να κρατηθεί το βράδυ και ξυπνήστε το τη νύχτα για να χρησιμοποιήσει την τουαλέτα και μετά να συνεχίσει τον ύπνο του. Αυτό μπορείτε να το εφαρμόσετε για ένα διάστημα 3-4 εβδομάδων.

Αποφύγετε τις παρατηρήσεις, την ειρωνεία και την τιμωρία γιατί μπορεί να το αγχώσουν περισσότερο.

Πρόβλημα: Δεν κοιμάται εύκολα

Ένας μεγάλος αριθμός παιδιών (35%) δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί το βράδυ. Το παιδί βρίσκει διάφορες προφάσεις προκειμένου να αποφύγει τον ύπνο. Οι προφάσεις αυτές αποτελούν προσπάθειες να κυριαρχήσει στο άγχος του και να ελέγξει τους φόβους του.

Αιτιολογία:
Συνήθως οι συνθήκες που επικρατούν στο οικογενειακό περιβάλλον και οι σχέσεις ανάμεσα στους γονείς και στο παιδί είναι υπεύθυνες για τις δυσκολίες που παρουσιάζονται την ώρα του ύπνου.

Παρατηρούμε, επίσης, πως οι δυσκολίες αυτές έχουν ενταθεί στα αστικά κέντρα και αποτελούν εκδηλώσεις στρες και άγχους που προέρχονται από τις συνθήκες της καθημερινότητας και εκφράζονται την ώρα που το παιδί πέφτει για ύπνο, καθώς εκείνη τη στιγμή της ημέρας είναι μόνο του και νιώθει απροστάτευτο.

Αντιμετώπιση:
Οργανώστε το πρόγραμμα του παιδιού, με τρόπο τέτοιο ώστε όλες οι δραστηριότητες να πραγματοποιούνται την ίδια ώρα και υπό τις ίδιες συνθήκες. Τραγουδήστε στο παιδί, διαβάστε του ένα παραμυθάκι και αγκαλιάστε το προκειμένου να συνδέσει τον ύπνο με κάτι συγκεκριμένο και ευχάριστο.

Αν σας το ζητήσει, μείνετε μαζί του μέχρι να αποκοιμηθεί.

Συμφωνήστε να σας φωνάζει όταν θέλει κάτι, αντί να σηκώνεται και να έρχεται σε σας.

Αποφύγετε μετά το μεσημέρι να του δίνετε τρόφιμα που περιέχουν πολύ ζάχαρη ή καφεΐνη (σοκολάτες, αναψυκτικά) και του προκαλούν διέγερση. Φροντίστε ώστε το τελευταίο γεύμα της ημέρας να είναι ελαφρύ και να έχει χρονική απόσταση από την ώρα του ύπνου.

Μην το αφήνετε να βλέπει τηλεόραση ή να παίζει παιχνίδια στον υπολογιστή πριν πάει για ύπνο.

Πρόβλημα: Εφιάλτες

Το παιδί ξυπνάει τρομαγμένο και φωνάζει, επειδή είδε ένα τρομακτικό όνειρο που το ανησύχησε. Αν το ρωτήσετε, θυμάται να σας διηγηθεί τι ακριβώς είδε στον ύπνο του. Πολλά είναι τα παιδιά που βλέπουν εφιάλτες, οι οποίοι ξεκινούν  στην ηλικία των 18 μηνών. Τα επεισόδια μπορεί να είναι μεμονωμένα ή να επαναλαμβάνονται για ορισμένο χρονικό διάστημα.

Αιτιολογία:
Συνήθως οι εφιάλτες προκαλούνται από την ακρόαση ή τη θέαση κάτι τρομακτικού κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Ακόμη, το στρες και το άγχος ενδέχεται να ευθύνεται για τους εφιάλτες των παιδιών. Μπορεί να ανησυχούν για τον αποχωρισμό από τους γονείς για μεγάλο χρονικό διάστημα, για μια ασθένεια ή για τον ίδιο τον ύπνο.

Αντιμετώπιση:
Καθησυχάστε το παιδί και μη δείξετε αναστάτωση και αγωνία. Εξηγήστε του ότι δεν ήταν αληθινό αυτό που είδαν και δε θα συμβεί στην πραγματικότητα.

Προλάβετε τους εφιάλτες εξαλείφοντας τους παράγοντες που τους δημιουργούν. Η τήρηση ενός συγκεκριμένου προγράμματος ύπνου, η αποφυγή εντάσεων και το ήρεμο κλίμα είναι ορισμένα βήματα που πρέπει να τηρηθούν προκειμένου το παιδί να κοιμηθεί ήσυχα. Μπορείτε να διαβάσετε ορισμένα παραμυθάκια που εξηγούν τα όνειρα και τους εφιάλτες ή να παροτρύνετε το παιδί να ζωγραφίσει αυτό που το φόβισε, προκειμένου να το ξεπεράσει. Φροντίστε να απομακρύνετε – όσο είναι δυνατόν – τους στρεσογόνους παράγοντες κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Πρόβλημα: Νυχτερινοί τρόμοι

Το παιδί σηκώνεται απότομα, έχει τα μάτια ανοιχτά ή κλειστά, φωνάζει και είναι χλωμό, ιδρωμένο και έντρομο. Δεν έχει συνείδηση του τι συμβαίνει και δεν αναγνωρίζει ούτε τα πρόσωπα ούτε το περιβάλλον γύρω του γιατί εξακολουθεί να είναι κοιμισμένο. Το επεισόδιο διαρκεί από 2 έως 10 λεπτά. Στο διάστημα αυτό το παιδί δεν έχει επαφή με το περιβάλλον και δεν μπορεί να παρηγορηθεί. Οι νυχτερινοί τρόμοι διαφέρουν από τους εφιάλτες γιατί όταν ξυπνάει το παιδί, δεν θυμάται τίποτα. Εμφανίζονται στην ηλικία των δύο ή τριών χρόνων και κρατούν περίπου μέχρι τα 8 έτη. 

Αιτιολογία:
Ενδέχεται οι νυχτερινοί τρόμοι να είναι κληρονομικοί, δηλαδή να υπάρχει ιστορικό στην οικογένεια. Δεν οφείλονται σε κανένα συναισθηματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα. Μπορεί, όμως, η κατάσταση να επιδεινώνεται κάθε φορά που το παιδί αρρωσταίνει ή έχει άγχος για κάτι.

Αντιμετώπιση:
Χρειάζεται να παραμείνετε ψύχραιμοι και να μην προσπαθήσετε να αγγίξετε ή να αγκαλιάσετε το παιδί για να το παρηγορήσετε, εκτός αν το παιδί κινδυνεύει να χτυπήσει.

Προληπτικά, είναι καλό να μη βλέπει το παιδί τηλεόραση πριν πάει για ύπνο, αλλά να ασχολείται με δραστηριότητες χωρίς ένταση. Αποφύγετε να το ταΐσετε αργά και φροντίστε να κοιμάται αρκετές ώρες και σε σταθερό ωράριο, γιατί πολλές φορές οι νυχτερινοί τρόμοι προκαλούνται από την έλλειψη ύπνου και ξεκούρασης.

Πρόβλημα: Υπνοβασία

Το παιδί περπατάει ή κάνει διάφορες κινήσεις ενώ κοιμάται, συνήθως με ανοιχτά μάτια. Μπορεί στον ύπνο του να φωνάζει, να κλαίει, να γελάει ή να λέει σκόρπιες λέξεις και φράσεις που δεν θυμάται όταν ξυπνάει.

Αιτιολογία:
Συνήθως η υπνοβασία είναι κληρονομική και αφορά ένα μεγάλο ποσοστό των παιδιών (30%). 

Επίσης, πιθανώς προκύπτει λόγω ανωριμότητας στη ρύθμιση των κύκλων ύπνου/ ξύπνιου του εγκεφάλου αλλά μπορεί και να σχετίζεται με κούραση, απώλεια ύπνου ή άγχος.

Αντιμετώπιση:
Λάβετε τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας, για να μην υπάρξουν ατυχήματα κατά τη διάρκεια της νύχτας.

Φροντίστε το παιδί να ασχολείται με χαλαρές δραστηριότητες λίγες ώρες πριν από τον ύπνο.

Αποφύγετε να το ξυπνήσετε την ώρα που υπνοβατεί. Καλό είναι να του μιλήσετε ήρεμα, προκειμένου να το οδηγήσετε πίσω στο κρεβάτι.

Μην του κάνετε ερωτήσεις την επόμενη μέρα σχετικά με το θέμα αυτό.

Πρόβλημα: Ύπνος μαζί με τους γονείς

Το παιδί είτε την ώρα που πέφτει ύπνο είτε κατά τη διάρκεια της νύχτας ζητάει να κοιμηθεί μαζί με τους γονείς στο κρεβάτι τους ή θέλει να κοιμάται η μαμά στο κρεβάτι του.

Αιτιολογία:
Το παιδί μπορεί να αισθάνεται μόνο του και να φοβάται κατά τη διάρκεια της νύχτας. Έχει ανάγκη την παρουσία των γονέων για να νιώσει ασφαλές.

Αντιμετώπιση:
Καλό είναι να διατηρείτε μια ισορροπία, δηλαδή ούτε να απαγορεύετε συνεχώς στο παιδί να κοιμηθεί στο κρεβάτι σας ούτε όμως και να κοιμάται μονίμως μαζί σας. Δεν θα πρέπει να ανησυχείτε για το ότι με αυτό τον τρόπο γίνεστε υπερπροστατευτικοί και ότι το παιδί μεγαλώνοντας θα εξαρτάται απόλυτα από εσάς. Στην πραγματικότητα, δίνετε στο παιδί σας την ασφάλεια, τη στήριξη και την αγάπη που χρειάζεται, έτσι ώστε να εξελιχθεί σε έναν ανεξάρτητο και αυτόνομο ενήλικα.

Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι το κάθε παιδί είναι διαφορετικό και με διαφορετικές συναισθηματικές και πρακτικές ανάγκες και γι’ αυτό το λόγο θα ήταν καλό να συζητάτε μαζί του και να κατανοείτε τους λόγους της επιθυμίας του να κοιμάται μαζί σας επιδιώκοντας από κοινού την επίλυση των όποιων δυσκολιών/ φόβων εκφράζει το παιδί σας.

Μελλοντικά, από μόνο του το παιδί θα θελήσει να αυτονομηθεί και να έχει το δικό του χώρο και την ανεξαρτησία του. 

Οι παραπάνω τρόποι αντιμετώπισης είναι γενικές οδηγίες που μπορούν να τροποποιηθούν και να προσαρμοστούν στην κάθε κατάσταση και στις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού αλλά και των γονέων του. Σε καμία περίπτωση, δε χρειάζεται να είμαστε απόλυτοι σε θέματα που άπτονται της ανθρώπινης φύσης αλλά να δείχνουμε κατανόηση και συνεργασία για την επίλυση των όποιων προβλημάτων-ιδιαιτεροτήτων παρουσιάζονται.