Το νόημα του συμπτώματος στο παιδί

Ακρόαση άρθρου......

Το σύμπτωμα είναι μία παθολογική συμπεριφορά ή ψυχοσωματική εκδήλωση ενός μέλους του οικογενειακού συστήματος. Η Συστημική Θεωρία υποστηρίζει ότι το σύμπτωμα αποτελεί ένα μήνυμα, που στέλνει ο πάσχων, προς τους σημαντικούς άλλους του οικογενειακού συστήματος.

Άλλες φορές, το σύμπτωμα μπορεί να ρυθμίζει τη λειτουργία του συστήματος, όταν αυτή τείνει να μεταβληθεί. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί σχολικής ηλικίας νιώσει ότι οι γονείς του έχουν συγκρουστεί και υπάρχει το ενδεχόμενο πιθανού χωρισμού, μπορεί να εμφανίσει μία αγχώδη διαταραχή.

Ο ασυνείδητος σκοπός της ξαφνικής εμφάνισης του συμπτώματος του παιδιού είναι η επανένωση των γονέων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο σκοπός επιτυγχάνεται. Οι γονείς προσπερνούν τις διαφορές τους και έρχονται πιο κοντά για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα του παιδιού τους (Τομαράς, Β. 2001). Άλλες φορές, το σύμπτωμα εμφανίζεται, όταν η οικογένεια βιώνει περιόδους κρίσης. Όταν, για παράδειγμα, οι γονείς πρόκειται να χωρίσουν και να πάρουν διαζύγιο, όταν ένα μέλος της οικογένειας πεθαίνει ή όταν η οικογένεια βιώνει δοκιμασίες από άλλους εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. οικονομική κρίση).

Επίσης, ένα παιδί μπορεί να εμφανίσει ένα σύμπτωμα, όταν το οικογενειακό σύστημα πάσχει λόγω της δυσλειτουργίας των αλληλεπιδράσεων των μελών. Για παράδειγμα, όταν στην οικογένεια οι κανόνες και τα όρια είναι πολύ άκαμπτα, το σύμπτωμα είναι, ίσως, η μόνη διέξοδος και λύση για ένα παιδί προκειμένου να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του και να οδηγήσει το σύστημα στην αλλαγή, δηλαδή, στην ευελιξία.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, ένα εξαιρετικό βιβλίο, της Μαρία Μοντεσσόρι: Μιλώντας σε γονείς.
Η Μαρία Μοντεσσόρι, στις έντεκα ομιλίες της που απευθύνονται σε γονείς εξηγεί με απλότητα και σαφήνεια ποιες αρχές συναντάμε σε ένα μοντεσσοριανό νηπιαγωγείο και πώς μπορούν να εφαρμοστούν οι αρχές αυτές στο σπίτι.

Οι οικογένειες, στις οποίες τα παιδιά εμφανίζουν και διατηρούν για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα σοβαρό σύμπτωμα (νευρική ανορεξία, παιδική κατάθλιψη), έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά , με βάση τα οποία οργανώνονται και λειτουργούν.

Τα πιο συνήθη είναι τα ακόλουθα:

Α. Υπερεμπλοκή: Είναι ο τύπος της οικογένειας, στην οποία δεν υπάρχουν ξεκάθαρα όρια. Τα μέλη αυτής της οικογένειας είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένα το ένα από το άλλο. Το κάθε μέλος παρεμβαίνει στην προσωπική ζωή του άλλου και δεν υπάρχει προσωπικός «χώρος». Επίσης, επικρατεί υπερβολική κοντινότητα, και το κάθε μέλος έχει την τάση να μιλά για χάρη του άλλου. Η αντίληψη του εαυτού είναι ελάχιστα διαφοροποιημένη. Υπάρχει σύγχυση ρόλων, (Καραστεργίου, Α., 1990) (Aragona, M et al., 2011)

Β. Υπερπροστατευτικότητα: Τα μέλη αυτής της οικογένειας δείχνουν σε υπερβολικό βαθμό ενδιαφέρον το ένα για το καλό του άλλου. Οι γονείς με την υπερπροστατευτικότητά τους, εμποδίζουν την αυτονομία και εξέλιξη του παιδιού και το παιδί από την άλλη, νιώθει την ανάγκη να προστατέψει την οικογένεια.

Γ. Δυσκαμψία: Στην οικογένεια αυτού του τύπου, τα μέλη αρνούνται να αλλάξουν τον τρόπο, που λειτουργούν ακόμα και όταν είναι απαραίτητη η αλλαγή, όπως, η ανάγκη αυτονομίας του εφήβου. Το σύμπτωμα του παιδιού σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ χρήσιμο, προκειμένου να αποφευχθεί η αλλαγή. Οι οικογένειες αυτές, εμφανίζονται, τυπικά, σα να μην έχουν κανένα πρόβλημα, παρά μόνο το σύμπτωμα του παιδιού. (Καραστεργίου, Α., 1990) (Aragona, M et al., 2011)

Δ. Αδυναμία επίλυσης των συγκρούσεων: Στις συγκεκριμένες οικογένειες, υπάρχει ένας αυστηρός ηθικός ή θρησκευτικός κώδικας ο οποίος συμβάλλει στην αποφυγή των συγκρούσεων. Αποφεύγεται ακόμα και οποιαδήποτε συζήτηση μπορεί να εμπεριέχει τη διαφορά απόψεων. Τα προβλήματα δε λύνονται και τα μέλη αρνούνται ακόμα και την ύπαρξή τους. (Καραστεργίου, Α., 1990).

Παρόλο που το σύμπτωμα του παιδιού τις περισσότερες φορές επιτυγχάνει το σκοπό του, είναι απαραίτητη η ψυχοθεραπεία, προκειμένου το παιδί να απαλλαγεί από τα συμπτώματα, που το ταλαιπωρούν.

Δύο είδη θεραπείας μπορούν να βοηθήσουν σε κάτι τέτοιο:

α) Η Συστημική θεραπεία, η οποία, γίνεται παρουσία όλων των μελών του οικογενειακού συστήματος και εξετάζεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκτυλίσσονται οι συμπεριφορές. Ο ρόλος του θεραπευτή είναι να δώσει μία νέα σημασία στην ύπαρξη του συμπτώματος του παιδιού.

β) Ένα άλλο είδος πολύ αποτελεσματικής θεραπείας είναι η Παιγνιοθεραπεία (θεραπευτικό παιχνίδι), που έχει ως στόχο να κάνει το παιδί πιο ανθεκτικό και να αυξήσει την αυτοεκτίμησή του. Παράλληλα με την Παιγνιοθεραπεία, είναι απαραίτητη και η Συμβουλευτική των γονέων.

Βιβλιογραφία

Aragona, M., Catapano, R., Loriedo, C., Alliani, D. (2011). The “psychosomatic” family system: are Families with Eating Disorders more enmeshed and rigid than normal controls? Dial Phil Ment Neuro Sci. 4(1): 10-15.

Καραστεργίου, Αν. (1990). Το Μοντέλο της Ψυχοσωματικής Οικογένειας κατά Minuchin. Άρρωστες και Νοσογόνες Οικογένειες. Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Μελέτης Ψυχοσωματικών Προβλημάτων. 2: 38-41.

Τομαράς, Β. (2001). Θεραπεία Οικογένειας στην Παιδοψυχιατρική: Συστημική Προσέγγιση. Εισαγωγή στην Παιδοψυχιατρική. Επιμ. Τσιάντης, Γ. Εκδ: Καστανιώτη. 23: 467-487.