Η συμβολή της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία

Ακρόαση άρθρου......

Ο Carl Rogers εισάγοντας την φιλοσοφία του, κατά τη δεκαετία του 1940, προχώρησε σε μια ενδιαφέρουσα στροφή από τις κλινικές ψυχοδυναμικές και συμπεριφορικές θεωρίες, δίνοντας έμφαση στα χαρακτηριστικά του θεραπευτή και στην αξία της θεραπευτικής σχέσης.

Η θεωρία του Rogers συνεχίζει να έχει μεγάλη επιρροή

Ο Corey (1991), παραθέτοντας τον Farber (1996), αναφέρει πως η θεωρία του Rogers συνεχίζει να έχει μεγάλη επιρροή, με πολλές από τις αρχές που εισήγαγε να ενσωματώνονται πλέον και σε άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Η σπουδαιότητα της οικοδόμησης της θεραπευτικής σχέσης, αλλά και θεραπευτική ιδιότητα της ενσυναίσθησης, υποδεικνύονται, στις μέρες μας, από θεραπευτές κάθε πιθανής προσέγγισης. Ειδικότερα, ακόμα και θεραπευτές θεραπευόμενοι στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ), φαίνεται να αναγνωρίζουν πως η οικοδόμηση μιας σχέσης εμπιστοσύνης, μεταξύ του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, είναι απαραίτητη, ώστε να εφαρμοστούν με επιτυχία οι τεχνικές της προσέγγισής του (Corey,1991).

Ο Rogers από τους πρώτους που εισήγαγαν την τεκμηρίωση στο χώρο της ψυχοθεραπείας

Ο Rogers δεν επέλεξε να βασιστεί τυφλά στις ενδείξεις ως προς την αξιοπιστία των συμπερασμάτων του. Αντίθετα, θεωρείται από τους πρώτους που εισήγαγαν την τεκμηρίωση στο χώρο της ψυχοθεραπείας, με μεγάλο ενδιαφέρον να υποβάλει τις υποθέσεις του σε έλεγχο (Combs,1998 όπως παρατίθεται από Corey,1991). Παρά την κριτική που έχει δεχτεί η προσέγγισή του, η προσπάθειά του για τεκμηρίωση δεν πρέπει να αγνοείται. Ενδιαφέρθηκε, κυρίως, για τον βαθμό στον οποίο ο πελάτης εξελίσσεται, κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

Σε άρθρο του με τίτλο ''Η αλλαγή προσωπικότητας στην ψυχοθεραπεία'' ο Rogers (1995) αναφερόμενος στην έρευνα στον τομέα της ψυχοθεραπείας παραθέτει μια ενδιαφέρουσα άποψη. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει μια γενικότερη άποψη πως ο στόχος της έρευνας στον τομέα είναι η μέτρηση του ποσοστού επιτυχίας αλλά και ίασης του ατόμου.

Τι θεωρείται επιτυχής έκβαση στην ψυχοθεραπεία;

Ο ίδιος με τους συνεργάτες του επιλέγουν να απομακρυνθούν από αυτές τις αντιλήψεις, διότι, όπως αναφέρει δεν υπάρχει καθολική συμφωνία ως προς τον ορισμό της επιτυχούς έκβασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις επιτυχία θεωρείται η ανακούφιση του συμπτώματος, σε άλλες περιπτώσεις η επίλυση συγκρούσεων και η βελτίωση της κονωνικής συμπεριφοράς. Όσον αφορά το στόχο της ίασης, ο Rogers ασκεί κριτική αναφέροντας πως πρόκειται για έναν ακατάλληλο όρο, καθώς σε πολλές περιπτώσεις διαταραχών οι ειδικοί έρχονται αντιμέτωποι με μαθημένες συμπεριφορές και όχι με μια οποιαδήποτε μαθημένη ασθένεια.

Από αυτό γίνεται μάλλον εμφανής η πρόθεση του Rogers να αποακρυνθεί από ένα ιατροκεντρικό μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η ψυχοθεραπεία αποτελεί εργαλείο ίασης, το οποίο στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Η υγεία, επομένως, από μία ανθρωπιστική σκοπιά, δεν ορίζεται ως απλή απουσία συμπτωματολογίας, αλλά ως αίσθηση ευεξίας και ευδαιμονίας. Αυτή η άποψη συνάδει με την φιλοσοφία του Rogers, ο οποίος επιλέγει να αναφέρεται πάντα σε πελάτες και όχι σε ασθενείς, δίνοντας έμφαση στον άνθρωπο και όχι στην ασθένεια ή το σύμπτωμα.

Τι είναι όμως εν τέλει αυτό που επέλεξαν να εξετάσουν ο Rogers με τους συνεργάτες του; 

Βασιζόμενοι στην Προσωποκεντρική θεωρία ψυχοθεραπείας, επέλεξαν να ασχολήθουν με τις αλλαγές που προκύπτουν μέσω αυτής. Ορισμένες από τις υποθέσεις τους σχετίζονται με την εικόνα εαυτού και συγκεκριμένα για το αν και κατά πόσο η συμπεριφορά του γίνεται σταδιακά περισσότερο κοινωνική και ώριμη, αλλά και για το εάν κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας της θεραπείας πρατηρείται υψηλότερη αποδοχή του εαυτού (self- acceptance) και αν αυτή σχετίζεται με αύξηση της αποδοχής από τους άλλους. Έχοντας πίστη στην εγγενή τάση πραγμάτωσης των ανθρώπων, η αναφορά σε συμπτώματα και ψυχικές διαταραχές είναι σχεδόν ανύπαρκτη, με την έμφαση να δίνεται στην ωρίμανση και την εξέλιξη του πελάτη μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας.

Σε μία μεγάλη του εργασία που έλαβε χώρα στο Συμβουλευτικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Chicago, ο Rogers με τους συνεργάτες του παρουσιάζουν 13 διαφορετικές μελέτες, εκ των οποίων, κάποιες μελέτες περίπτωσης, και συμπερασματικά θέτουν πολλά νέα ερωτήματα για το μέλλον της έρευνας στον τομέα (Rogers & Dymond, 1954). Στην μελέτη αυτή, χρησιμοποιήθηκαν δυο διαφορετικές ομάδες ελέγχου, η μια αποτελούμενη από συμμετέχοντες που δεν αναζητούσαν θεραπεία και η άλλη από συμμετέχονες σε λίστα αναμονής για θεραπεία. Σύμφωνα με τους Elliott & Farber (2010), παρά το γεγονός ότι ασκήθηκε κριτική στην συγκεκριμένη μελέτη για την αποτυχία της να τυχαιοποιήσειτο δείγμα, αποτέλεσε ένα βήμα προς αυτό που πλέον θεωρείται ως η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος έρευνας: την τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή.

Κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας, ο Rogers με τους συνεργάτες του έδωσαν έμφαση στη δημιουργία των κατάλληλων εργαλείων. Αρχικά για να υποστηρίξουν την έρευνα στο Συμβουλευτικό κέντρο του Πανεπιστημίου του Chicago δημιούργησαν την Butler- Haig Q- Sort (η οποία συγκαταλέγεται στα εργαλεία αυτο-περιγραφής) για μέτρηση της συμφωνίας/ ασυμφωνίας της εικόνας εαυτού (self concept congruence/ incongruence). Αργότερα δε, στο Wisconsin, ασχολούμενοι με την σχιζοφρένεια, ξεκίνησαν την δημιουργία μετρήσεων, μέσω παρατήρησης των διευκολυντικών συνθηκών, οι οποίες προέκτυπταν από τους θεραπευτές στη διάρκεια της θεραπείας, και του βιώματος του πελάτη.

Σύμφωνα με τους Elliott & Farber (2010), οι εργασίες του Rogers και των συνεργατών του στο Wisconsin δεν μπορούν να θεωρηθούν επιτυχημένες, εξαιτίας των διφορούμενων αποτελεσμάτων τους και της αδυναμία τους να υποστηρίξουν πολλές απο τις βασικές τους υποθέσεις. Αποτέλεσαν, ωστόσο, σημαντική επιρροή και πηγή έμπνευσης στο πεδίο της έρευνας, χάρη στα εργαλεία που δημιουργηθήκαν.

Αποκτήστε το βιβλίο Προσωποκεντρική θεραπεία, η Focusing βιωματική προσέγγιση, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας.

Οι ανθρωπιστικές ψυχοθεραπείες

Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερεθεί πως η Προσωποκεντρική προσέγγιση υπάγεται σε μια ευρύτερη κατηγορία προσεγγίσεων που είθισται να αναφέρονται ως Ανθρωπιστικές ψυχοθεραπείες (Humanistic therapies). Στην ίδια κατηγορία υπάγεται η Gestalt ψυχοθεραπεία καθώς και η κατά Yalom, Υπαρξιακή προσέγγιση. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν τον πελάτη να οδηγηθεί σε μια βαθύτερη επίγνωση του εαυτού του και να επιτύχει, εν τέλει, την προσωπική ανάπτυξη.

Επιπρόσθετα, δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην σπουδαιότητα της θεραπευτικής σχέσης η οποία, αναμφίβολα, πρέπει να χαρακτηρίζεται από αυθεντικότητα (Freeman & Power,2007). Δεν αποτελεί έκπληξη το συχνό φαινόμενο οι προσεγγίσεις αυτές να ομαδοποιούνται στις διάφορες έρευνες, που αποσκοπούν στην τεκμηρίωση, και να χρησιμοποιούνται ως ομάδες ελέγχου.

Το άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο Ψυχοθεραπεία - Μεθοδολογία και Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας βασικών θεραπευτικών προσεγγίσεων, το οποίο μπορείτε να προμηθευτείτε από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο της Πύλης μας.