Μιλώντας για την άνοια - Τι είναι, τι προκαλεί, πως μπορούμε να τη διαχειριστούμε

Ακρόαση άρθρου......

Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται στην καθομιλουμένη για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας που αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα μνήμης, συμπεριφοράς και συναισθήματος. Δεν είναι ακριβώς έτσι όμως. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την άνοια ως ένα δέντρο που έχει πολλά κλαδιά, όπου αυτά τα κλαδιά είναι και οι ασθένειες που εμφανίζονται λόγω της άνοιας.

Σύμφωνα με μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περισσότεροι από 47 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο, ζουν σήμερα με άνοια και συγκεκριμένα στην χώρα μας ζουν πάνω από 200.000 άνθρωποι, αριθμοί οι οποίοι αναμένεται να αυξηθούν λόγω της επιμήκυνσης του προσδόκιμου χρόνου ζωής.

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο που δημοσιεύτηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με τον τίτλο, «Βοήθεια για τους περιθάλποντες ατόμων με άνοια», το 1994, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά το 2015 από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Νόσου Alzheimer και Συναφών Διαταραχών, η άνοια εμφανίζεται ως αποτέλεσμα της νευροπαθολογικής διαδικασίας της νόσου. Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει διαφορετικές διαταραχές του εγκεφάλου που έχουν κοινή την απώλεια της λειτουργίας του εγκεφάλου, η οποία συνήθως είναι προοδευτική και τελικώς σοβαρή.

Η άνοια επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, τη συμπεριφορά και το συναίσθημα. Η άνοια επηρεάζει όλες τις κοινωνικές ομάδες και δεν συνδέεται με την κοινωνική τάξη, το φύλο, τη φυλή ή τη γεωγραφική τους θέση. Παρά το γεγονός ότι η άνοια είναι συχνότερη μεταξύ των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας, οι νεότεροι άνθρωποι μπορούν επίσης να προσβληθούν. (WHO, 1994).

Ποιες είναι όμως πιο συγκεκριμένα οι παθήσεις που προκύπτουν από την άνοια;

Alzheimer, η δημοφιλέστερη νόσος της άνοιας

Η γνωστότερη είναι η νόσος Alzheimer, η οποία ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών άνοιας, ως και 80%. Το Alzheimer, καταστρέφει τα κύτταρα του εγκεφάλου, διασπώντας τους πομπούς που μεταφέρουν μηνύματα στον ανθρώπινο εγκέφαλο κυρίως εκείνους που είναι υπεύθυνοι για την μνήμη. Είναι μια νευροεκφυλιστική ασθένεια του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, η οποία στο αρχικό της στάδιο εξελίσσεται αργά με σχετικά ήπια συμπτώματα απώλειας μνήμης στον ασθενή.

Δυστυχώς επειδή τα αρχικά συμπτώματα είναι ήπια, δεν γίνονται αμέσως αντιληπτά τόσο από τον ασθενή όσο και από το περιβάλλον του. Πιο συγκεκριμένα, στο πρώιμο στάδιο της ασθένειας, ο ασθενής έχει δυσκολία να παρακολουθήσει μια συζήτηση με περισσότερα από ένα άτομα ταυτόχρονα, ξεχνάει συγκεκριμένες λέξεις και ονόματα, έχει δυσκολία σε αριθμούς και χρήματα και εμφανίζει κάποια σημάδια θυμού και κατάθλιψης.

Καθώς η νόσος εξελίσσεται τα σημάδια γίνονται πιο έντονα και η καθημερινότητα του ασθενή, ακόμα πιο δύσκολη. Στο μέσο στάδιο, έχει μεγάλη δυσκολία να ζει μόνος του, χάνεται ακόμη και μέσα στο σπίτι, μπορεί να χρειαστεί βοήθεια για την προσωπική του υγιεινή, όπως η τουαλέτα, το μπάνιο κτλ. και πλέον ξεχνάει πολύ ειδικά γεγονότα και ονόματα ανθρώπων.

Στο επόμενο στάδιο της ασθένειας -το οποίο ονομάζεται σοβαρό στάδιο- πλέον είναι απαραίτητη η υποστήριξη και η εποπτεία από επαγγελματίες φροντιστές, οι οποίοι θα φροντίζουν για την όσο πιο ομαλή καθημερινότητα του ασθενή. Σε αυτό το στάδιο, το άτομο χρειάζεται βοήθεια για να φάει, δεν μπορεί να αναγνωρίσει συγγενείς και φίλους, έχει δυσκολία κατανόησης και ερμηνείας καταστάσεων και γεγονότων, έχει ακράτεια κύστης και εντέρου και προκαλεί ανάρμοστη συμπεριφορά όπως φωνές που μπορεί να εκφράζουν σωματικό πόνο.

Τέλος, κατά την διάρκεια του τελικού σταδίου, ο ασθενής βρίσκεται πλέον σε διαδικασία θανάτου. Έχει ελάχιστη αν όχι καθόλου ομιλία, βρίσκεται συνεχώς στο κρεβάτι, και κοιμάται τον περισσότερο καιρό, έχει μεγάλα προβλήματα κατάποσης και εν γένει χρειάζεται 24ωρη φροντίδα για οποιαδήποτε ανάγκη του, που πρέπει να καλυφθεί. Αξίζει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια του τελικού σταδίου όπου επέρχεται ο θάνατος του ασθενή, το άτομο μπορεί να πεθάνει από άλλες ασθένειες που προϋπάρχουν πριν γίνει η άνοια η πραγματική αιτία θανάτου, όπως εγκεφαλικό, έμφραγμα, καρκίνος, βαριά κατάθλιψη κ.α.

Τύποι άνοιας και προβλήματα που προκαλούν

Εκτός από την νόσο του Alzheimer, υπάρχουν και άλλοι τύποι άνοιας που προκαλούν προβλήματα στους ασθενείς.

Συγκεκριμένα, η Αγγειακή άνοια, προκαλεί συμπτώματα στους ασθενείς τα οποία για πολύ καιρό μπορούν να μείνουν στάσιμα χωρίς χειροτέρευση, όμως ξαφνικά μπορεί να επέλθει μεγάλη έκπτωση στις γνωστικές και διανοητικές λειτουργίες του ασθενή ειδικότερα αν έχει προηγηθεί εγκεφαλικό επεισόδιο.

Επίσης υπάρχει η λεγόμενη Άνοια με σώματα Lewy, η οποία βρίσκεται στον εγκέφαλο και οδηγεί σε άμεσο εκφυλισμού του εγκεφαλικού ιστού και πλήττεται τόσο η μνήμη του ασθενούς αλλά και η ικανότητα συγκέντρωσης του καθώς και οι γλωσσικές δεξιότητες.

Επίσης, άλλο ένα είδος άνοιας που πλήττει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους όχι μόνο της τρίτης ηλικίας αλλά και μικρότερης ηλικίας είναι η λεγόμενη Μετωποκροταφική άνοια (FTD), κατά την οποία εμφανίζεται βλάβη στο μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου, και αρχικά επηρεάζεται η μνήμη αλλά προοδευτικά επηρεάζεται και εν τέλει μεταβάλλεται τελείως η συμπεριφορά του ανθρώπου και η προσωπικότητα του.

Αντιμετώπιση της άνοιας

Μέχρι στιγμής δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπευτική αγωγή για την αντιμετώπιση της άνοιας. Υπάρχουν κάποια φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξη της νόσου Alzheimer, όχι σε όλο τον κλινικό πληθυσμό αλλά σε ένα μεγάλο μέρος του.

Πέρα από την φαρμακευτική αντιμετώπιση της άνοιας, πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχουν και εναλλακτικοί τρόποι αντιμετώπισης της, όπως η μουσικοθεραπεία, η νοητική θεραπεία διέγερσης καθώς και η σωματική άσκηση.

Αυτοί οι τρόποι καθώς και κοινωνική παρέμβαση όπως οι ομάδες υποστήριξης και τα κέντρα ημέρας, μπορούν να βοηθήσουν τους ανοϊκούς ασθενείς να διατηρήσουν τις γνωστικές τους ικανότητες όσο το δυνατόν περισσότερο.

Κλείνοντας, είναι απαραίτητο από όλους τους ανθρώπους που προσφέρουν βοήθεια στους ασθενείς είτε είναι συγγενείς, είτε επαγγελματίες υγείας να κατανοήσουν ότι οι άνθρωποι που χρειάζονται βοήθεια πρέπει να διατηρήσουν την ανθρώπινη υπόσταση και την αξιοπρέπεια τους στις δύσκολες στιγμές που περνάνε και ότι πρόκειται για ανθρώπους με συναισθήματα και ανασφάλειες, για αυτό είναι σημαντικό να τους κάνουν να αισθάνονται ασφάλεια και σιγουριά στο ότι θα τους δοθεί η σωστή φροντίδα και μέριμνα, την οποία σταδιακά θα χρειάζονται όλο και περισσότερο.