Η πιο σκοτεινή στιγμή της ταινίας: Μπάτμαν Ο σκοτεινός Ιππότης

Ακρόαση άρθρου......

Έχει συζητηθεί ξανά, στο άρθρο που αφορά το ‘Shutter Island’ και στο σχετικό άρθρο με το ‘Fight Club’ για το πόσο πολύ χρησιμοποιείται η ψυχολογία από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Σε αυτό το πλαίσιο θα κινηθούμε και σήμερα, ενσαρκώνοντας συγκεκριμένες θεωρίες και πειράματα της πραγματικότητας στον φανταστικό κόσμο του Μπάτμαν.

Το επίκεντρο τόσο για τη συγκεκριμένη κινηματογραφική παραγωγή, όσο και για το άρθρο αυτό, θα είναι η στάση του Τζόκερ. Για όσους έχουν κενά στην πλοκή της ταινίας, αλλά και για να εστιάσουμε καλύτερα, θα ακολουθήσει μια μικρή περιγραφή της.

Ο Τζόκερ, ένας σαδιστικός κακοποιός της πόλης Γκόθαμ επιστρέφει στη δράση με σκοπό την καταστροφή. Έπειτα από πολλές δράσεις και δολοπλοκίες ο Τζόκερ κατορθώνει να προκαλέσει τον Μπάτμαν επανειλημμένα με σκοπό να τον κάνει να ‘σπάσει’ τον κανόνα του.

Ο μόνος κανόνας που ο Μπάτμαν προσπαθούσε να αποφύγει είναι το να μην σκοτώσει. Πώς όμως ο Τζόκερ αποτέλεσε την απόλυτη πρόκληση για τον Μπάτμαν;

Ο Τζόκερ επιλέγει να δημιουργήσει ένα κοινωνικό πείραμα. Δύο πλοία, το ένα με εγκληματίες, το άλλο με πολίτες που ταξιδεύουν, σταματούν να κινούνται και στα ηχεία και των δύο ακούγεται το μήνυμα του Τζόκερ.

Οι επιλογές ήταν δύο για τον καθένα. Δίνεται και στα δύο πλοία ένα κουμπί που πυροδοτεί βόμβα στο άλλο πλοίο. Είτε κάποιο από τα δύο θα υποκύψει και θα πατήσει το κουμπί, είτε στις 12 θα ανατιναχτούν και τα δύο πλοία. Η ομάδα του πλοίου που θα πατήσει το κουμπί και θα ανατινάξει το αντίπαλο πλοίο, θα ζήσει.

Η πλοκή σε αυτό το σημείο είναι κρίσιμη τόσο στον κόσμο του Μπάτμαν, όσο και στον κόσμο της ψυχολογίας. Το πείραμα που σκαρφίστηκε ο Τζόκερ δεν πρόκειται για αυθεντική ιδέα, αλλά αναπαραγωγή του πειράματος Obedience to Authority που προσφέρεται από τον Stanley Milgram.

Το πείραμα του Milgram

Για την διεκπεραίωση του πειράματος, ο Milgram χρειάστηκε να παραπλανήσει τους συμμετέχοντες του, δηλώνοντας ότι πρόκειται για πείραμα που αφορά τη μάθηση και την μνήμη. Οι συμμετέχοντες, μπορούσαν να αναλάβουν δύο ρόλους. Είτε αυτόν του μαθητή, ο οποίος προέβλεπε το άτομο να προσπαθεί να θυμηθεί κάποιες λέξεις και όταν δεν τα κατάφερνε να υπόκειται σε ηλεκτροσόκ, είτε αυτή του δασκάλου, οπού θα έλεγχε τον μαθητή και θα του ασκούσε ηλεκτροσόκ στην περίπτωση λάθους.

Το πείραμα ήταν συγκεκριμένο, οπότε για να ελεγχτεί το αν η αυθεντία θα επηρεάσει τα αποτελέσματα, ο ανυποψίαστος συμμετέχων είχε  πάντοτε τον ρόλο του δασκάλου μέσω μιας εικονικής κλήρωσης. Το άτομο που προσποιούταν τον μαθητή, γνώριζε το πραγματικό πείραμα και δεν δεχόταν κανένα ηλεκτροσόκ στην πραγματικότητα.

Συνεπώς τα άτομα στο δωμάτιο ήταν τρία. Ένας συμμετέχων (ο πραγματικός συμμετέχων που είχε τον ρόλο του δασκάλου), ένας ηθοποιός (το άτομο που προσποιούταν ότι είναι συμμετέχων με τον ρόλο του μαθητή) και ο ερευνητής (το άτομο που φαινομενικά έλεγχε την ένταση του ηλεκτροσόκ και έδινε τις οδηγίες για το πότε ο ‘δάσκαλος’ πρέπει να πατήσει το κουμπί).

Το πείραμα του Τζόκερ

Πανομοιότυπα, ο Τζόκερ χρησιμοποιεί ως συμμετέχοντες τους επιβάτες των δύο πλοίων, έχοντας έτσι μια μεγαλύτερης κλίμακας έκβαση του πειράματος. Ο ίδιος έχει, όπως και ο Milgram, τον ρολό της αυθεντίας-ερευνητή. Και στα δυο πλοία επικρατεί μια αμφιθυμία για το ποια απόφαση θα λάβουν.

Στο πείραμα του Milgram, οι άνθρωποι στη θέση του δασκάλου, πατήσαν το κουμπί παρόλο που τα volt ήταν σε τέτοιο επίπεδο, που θα μπορούσε να προκληθεί θάνατος (300V). Αυτό συνέβη κατόπιν εντολής του ερευνητή-αυθεντίας.  

Το ίδιο πείραμα έχει διεκπεραιωθεί και σε νεότερες εκδόσεις, με παρόμοια αποτελέσματα. Το συμπέρασμα είναι ότι οι άνθρωποι, τείνουν να ενεργούν έτσι όπως προτείνει η αυθεντία, χωρίς να σκέφτονται ενδελεχώς τις επιπτώσεις. Ωστόσο, υπάρχουν πολιτισμικές διαφορές σε  αυτά τα ευρήματα.

Αντίθετα με την πραγματικότητα, στο πείραμα του Τζόκερ, οι άνθρωποι και στα δύο πλοία δεν χρησιμοποιούν το κουμπί. Είναι μια εναλλακτική αλήθεια του πειράματος, αντίστροφη της αληθινής, που εξυπηρετεί σε αυτή την περίπτωση, τους σκοπούς της ταινίας.