Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί νιώθουμε καλά όταν κάνουμε καλές πράξεις; Σκέψου… πότε ήταν η τελευταία φορά που έκανες ένα δώρο σε έναν δικό σου άνθρωπο;
Ίσως σε μια περίσταση όπου συνηθίζεται να προσφέρουμε δώρα, όπως τα γενέθλια ή η περίοδος των γιορτών. Ή μπορεί να αποφάσισες να κάνεις ένα αυθόρμητο δώρο για να δείξεις στον αποδέκτη την αγάπη ή την ευγνωμοσύνη σου.
Για τον Ρωμαίο φιλόσοφο Σενέκα κάθε πράξη γενναιοδωρίας (ανεξάρτητα από το μέγεθος της) βάζει το λιθαράκι της στη σωτηρία του κόσμου μας.
Ίσως τώρα να αναρωτιέσαι: πόση σημασία μπορεί να έχει μια μικρή πράξη καλοσύνης;
Το να κεράσεις ένα καφέ ή να προσφέρεις ένα φρεσκοκομμένο λουλούδι ή να αφιερώσεις χρόνο να ακούσεις το πρόβλημα κάποιου που το έχει ανάγκη… Τι διαφορά μπορεί να κάνει;
Για το Σενέκα η γενναιοδωρία είναι ένα από τα πιο ουσιώδη κομμάτια της ανθρώπινης ύπαρξης, υποστήριζε ότι «αν προσφέρουμε με σωστό τρόπο, μπορεί ακόμη και να προσεγγίσουμε το θείο». Τη βλέπει ως μέρος της επιθυμίας μας να μοιάσουμε στους θεούς, που, δημιουργώντας τη γη και τον ουρανό, μας χάρισαν το μεγαλύτερο δώρο.
Πώς επιβιώνει το ανθρώπινο είδος, διερωτάται ο Σενέκας, εφόσον δεν διαθέτει την ταχύτητα, τη δύναμη και την αγριότητα των άλλων ζώων; Η απάντηση βρίσκεται στην ικανότητά μας να βοηθάμε ο ένας τον άλλο, να συγκεντρώνουμε από κοινού τους πόρους μας, να προσφέρουμε.
Σύμφωνα με τον Σενέκα, είναι μοιραίο να είμαστε γενναιόδωρα πλάσματα, όπως είναι μοιραίο να είμαστε ενάρετοι και με άλλους τρόπους, να χρησιμοποιούμε τη λογική ως γνώμονα των πράξεων μας και να μην επιτρέπουμε στα τοξικά συναισθήματα –συγκεκριμένα στον θυμό, καθώς και στον φόβο, ιδιαίτερα τον φόβο του θανάτου– να βγάζουν εκτός πορείας το μυαλό μας.
Όμως αν ισχύουν όλα αυτά… γιατί υπάρχει τόση αδικία στον κόσμο;
Γιατί οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται ο ένας τον άλλο και κοιτούν μόνο το συμφέρον τους; Ο Σενέκας υποστηρίζει ότι πρόκειται για ανθρώπους που έχουν αποξενωθεί από τον πραγματικό τους εαυτό.
Είναι σημαντικό να μπορούμε να συνδεόμαστε στο «εδώ και τώρα» και να χτίσουμε την ψυχική ανθεκτικότητα μας για να μη χάνουμε την ουσία.
Ο Σενέκας μας εξηγεί ότι για να το πετύχουμε αυτό εξίσου σημαντικό είναι να ενισχύσουμε το αίσθημα της ευγνωμοσύνης που μας κάνει να θέλουμε να προσφέρουμε κι εμείς.
Δεν έχει νόημα το να προσφέρουμε αν δεν μπορούμε να αισθανθούμε ευγνωμοσύνη για όσα μας έρχονται πίσω. Είναι σα να κάνουμε «μισή δουλειά».
Όπως επίσης δεν είμαστε στ’ αλήθεια γενναιόδωροι αν ο αυτοσκοπός της πράξης μας είναι το να κερδίσουμε κάτι Πρέπει να προσφέρουμε με ανιδιοτέλεια χωρίς να είμαστε ταυτόχρονα αγνώμονες
Να μπορούμε να εκτιμούμε τα μικρά πράγματα στη ζωή… Μια αληθινά καλή πράξη τη μέρα, μπορεί να μας προσφέρει χαρά και να μας γεμίσει γαλήνη.
Για το Σενέκα αν θες να είσαι ένας αληθινά ευτυχισμένος άνθρωπος, οφείλεις να είσαι ένας καλός άνθρωπος.
Σίγουρα δεν μπορείς να ελέγξεις όσα γίνονται γύρω σου, αλλά μπορείς να έχεις πνευματική γαλήνη αν γνωρίζεις ότι φέρεσαι με γενναιοδωρία και καλοσύνη.
Τα κείμενα του Ρωμαίου φιλοσόφου θυμίζουν τα βιβλία αυτοβοήθειας που όλοι γνωρίζουμε. Το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο καθώς κάποτε η έννοια της φιλοσοφίας και της ψυχολογίας ήταν άμεσα συνδεδεμένες.
Ο φιλόσοφος Σενέκας υπήρξε ένας αξιοσέβαστος πολιτικός, συγγραφέας και στοχαστής που πίστευε ότι η καλοσύνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Στο βιβλίο του Η τέχνη της γενναιοδωρίας παραθέτει όλη τη φιλοσοφία του, καθώς και τρόπους εφαρμογής της στην καθημερινότητα.
Η σκέψη του Σενέκα, γεμάτη βαθύ ανθρωπισμό, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη πηγή έμπνευσης για μια ζωή με περισσότερη αλληλεγγύη και προσφορά, καθώς μας θυμίζει πως το να είσαι γενναιόδωρος δεν είναι απλώς καλό, είναι ευχάριστο.
Το βιβλίο Η τέχνη της γενναιοδωρίας κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr.
Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου
Τμήμα Σύνταξης της Πύλης Ψυχολογίας.
Μετάφραση ξενόγλωσσου περιεχομένου, επιμέλεια άρθρων.