Πώς να πούμε στο παιδί μας ότι χωρίζουμε;

Ακρόαση άρθρου......

Πριν γίνει η ανακοίνωση του διαζυγίου στο παιδί, οι γονείς θα πρέπει να έχουν ήδη αποφασίσει για το πώς θα διαμορφωθεί στο εξής η ζωή τους (αρμοδιότητές τους στην καθημερινότητά του παιδιού, πότε θα αποχωρήσει ο γονέας, πότε το παιδί θα μπορεί να τον επισκέπτεται κ.τ.λ.).

Αυτός ο γονεϊκός προγραμματισμός βοηθά τους γονείς να ξέρουν ακριβώς ποιος θα είναι ο «νέος τους ρόλος» και να είναι έτοιμοι να δώσουν κοινές απαντήσεις σε απορίες του παιδιού. Ακόμη, βοηθά το παιδί να νιώσει ασφάλεια, παρόλη την αλλαγή. Είναι περιττό να αναφερθεί ότι η ανακοίνωση πραγματοποιείται αφού το διαζύγιο έχει οριστικοποιηθεί.

Κατά τη διάρκεια της ανακοίνωσης, κάθονται και οι δύο γονείς με τα παιδιά και τους εξηγούν με σοβαρό και όχι συναισθηματικά φορτισμένο τρόπο τι αποφάσισαν, διευκρινίζουν ότι δεν ευθύνονται τα ίδια, ότι θα συνεχίσουν να τα αγαπούν όπως πριν και τα ενημερώνουν για το πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση.

Το παιδί θέλει απλουστευμένες απαντήσεις (ανάλογα με την ηλικία του) και καθοδήγηση των μεγάλων, ακόμα και αν την απορρίπτει. Καλό είναι να κυριαρχήσει η λογική στους γονείς και όχι το συναίσθημα. Να δείξουν τη λύπη τους, ελεγχόμενα: «Είναι λογικό να είσαι στεναχωρημένος/ή. Και γω είμαι αλλά θα κάνω ότι μπορώ για να το αντιμετωπίσω.» Όποια και αν είναι η ηλικία του παιδιού, οι γονείς δε θα βγάλουν λόγο αλλά θα κάνουν συζήτηση.

Έτσι, ενθαρρύνουν το παιδί να κάνει ερωτήσεις και του απαντούν με σαφή τρόπο ακόμα και αν επαναλαμβάνονται. Δε χρειάζεται να δίνουν περιττές πληροφορίες εάν το παιδί δεν έχει ρωτήσει. Σημαντικό είναι να συμμετέχουν στη συζήτηση και οι δύο γονείς και να μην κατηγορούν ο ένας τον άλλο. Συνίσταται, να μη λένε «μαλώνουμε», αλλά να λένε «διαφωνούμε».

Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ρωτήσουν το παιδί αν θέλει να χωρίσουν ή όχι.

Κοινή ανακοίνωση διαζυγίου ανά ηλικία παιδιού

Κάτω των 3 ετών: «Η μαμά και ο μπαμπάς πρέπει να μείνουν σε χωριστά σπίτια. Δεν έχεις κάνει κάτι κακό εσύ.» Το παιδί αυτής της ηλικίας δε διαθέτει τη γνωστική ικανότητα ώστε να κατανοήσει την έννοια του χωρισμού και τις συνέπειές του. Υπερισχύει το εγωκεντρικό πλαίσιο και σκέφτεται ότι ευθύνεται το ίδιο. Οι γονείς πρέπει να ξεκαθαρίσουν ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Οι απαντήσεις στις ερωτήσεις του παιδιού είναι σύντομες και κατανοητές. Εάν όχι, το παιδί θα ψάξει να βρει ή να φτιάξει δικές του απαντήσεις!

3-5 ετών: «Ο μπαμπάς και η μαμά δεν μπορούν να ζουν άλλο στο ίδιο σπίτι και αποφασίσαμε να χωρίσουμε. Δεν τα βρίσκουμε μεταξύ μας αλλά θα είμαστε πάντα οι γονείς σου. Δε φταις εσύ. Ο μπαμπάς θα φύγει και θα νοικιάσει άλλο σπίτι. Δε θα αλλάξει τίποτα στην καθημερινότητά σου. Με τον μπαμπά σου αγαπηθήκαμε και σε κάναμε (ώστε να καταλάβει το παιδί ότι είναι προϊόν αγάπης).» Οι γονείς δε δίνουν πολλές πληροφορίες στο παιδί, αν και είναι σε θέση να καταλάβει τις εξηγήσεις. Αναφέρουν πώς θα είναι το πρόγραμμά του, ποιες οι πρακτικές αλλαγές και τι θα μείνει σταθερό (σχολείο, φίλοι, σπίτι, συγγενείς). Ενδέχεται, το παιδί να μην κατάλαβε τι έγινε ή τι πρόκειται να συμβεί αλλά θα εκφραστεί μεγαλώνοντας.

6-8 ετών:«Θυμάσαι που σου είπαμε ότι έχουμε προβλήματα; Αποφασίσαμε να μη μένουμε στο ίδιο σπίτι με τον μπαμπά. Λυπόμαστε και οι δύο γι’ αυτό. Έτσι, θα πάρουμε διαζύγιο. Ξέρεις τι σημαίνει αυτό; Δε θα είμαστε άλλο παντρεμένοι. Θα συνεχίσεις να πηγαίνεις στο ίδιο σχολείο… Θα νοικιάσει ο μπαμπάς σπίτι και θα πηγαίνεις όποτε θέλεις. Γνωρίζουμε ότι αυτά είναι μεγάλες αλλαγές. Θα έχουμε χρόνο, όμως, να τα συζητήσουμε τις επόμενες εβδομάδες μέχρι να φύγει ο μπαμπάς. Θα σε αγαπάμε όπως πριν, και εσύ μπορείς να μας αγαπάς όπως μας αγαπούσες. Εσύ πώς νιώθεις γι’ αυτό;» Το παιδί αυτής της ηλικίας δε διαθέτει τη γνωστική ικανότητα ώστε να καταλάβει πολλές λεπτομέρειες. Οι γονείς το ενημερώνουν για το τι θα ακολουθήσει και αναφέρουν μία αλλαγή τη φορά. Στόχος είναι να το καθησυχάσουν και να το βεβαιώσουν ότι θα το αντιμετωπίσουν. Το παιδί ενδιαφέρεται για το τι θα αλλάξει στην καθημερινότητά του. Φοβάται μήπως εγκαταλειφθεί. Νιώθει δεμένο και με τους 2 γονείς και δεν ξέρει με ποιον να ταχθεί.

9-12 ετών: «Συζητήσαμε εγώ και η μαμά και αποφασίσαμε ότι θέλουμε να χωρίσουμε. Σου ζητάμε συγγνώμη για ό,τι κάναμε. Ήμασταν θυμωμένοι. Σου υποσχόμαστε ότι δε θα ξανασυμβεί.» Δε χρειάζεται να δοθούν ιδιαίτερες λεπτομέρειες για τον λόγο του χωρισμού. Εκτός αν το παιδί έχει γίνει μάρτυρας περιστατικού στο παρελθόν. Τότε είναι έτοιμο να πάρει θέση υπέρ ή κατά του γονιού, καταλογίζοντας ευθύνες για το ποιος έφταιξε. Δεν πείθεται με αοριστολογίες. Οι γονείς πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη, να το καθησυχάσουν και να δώσουν τον λόγο τους ότι δε θα ξαναβιώσει ανάλογες καταστάσεις.

13-18 ετών:«Αποφασίσαμε να χωρίσουμε. Φταίμε και οι δύο και ο λόγος αφορά μόνο εμάς. Εμείς προτείνουμε αυτό… εσύ πώς θέλεις να συνεχίσουμε;» Οι έφηβοι απαιτούν ξεκάθαρες απαντήσεις και θέλουν να μάθουν ποιος ευθύνεται. Ωστόσο, δε χρειάζεται να γνωρίζουν τον ακριβή λόγο (διότι θα στραφούν εναντίον του γονέα που «φταίει»). Οι γονείς συνδιαμορφώνουν τον γονεϊκό προγραμματισμό με τον έφηβο, ζητώντας την άποψή του. Ο έφηβος έχει τη δική του ζωή και το διαζύγιο θα τον ταράξει. Ιδιαίτερα όταν διανύει αγχογόνες καταστάσεις (π.χ. σχολικές εξετάσεις) οι γονείς θα μπορούσαν να περιμένουν να ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία και στη συνέχεια να τον ενημερώσουν.

Σημαντικό:

Πρέπει να δοθεί χρόνος στο παιδί από τη στιγμή που θα του γνωστοποιηθεί ο χωρισμός μέχρι να αποχωρίσει ο ένας γονιός από το σπίτι.

Κάτω των 5 ετών: ανακοίνωση 1-2 εβδομάδες πριν την αποχώρηση του γονέα. (Το παιδί δεν έχει αντίληψη του χρόνου.)
6-12 ετών: ανακοίνωση 1-2 μήνες πριν την αποχώρηση του γονέα.
13-18 ετών: ανακοίνωση 2 μήνες, περίπου, πριν την αποχώρηση του γονέα.

Βιβλιογραφία:

• Beyer, R. & Winchester, K. (2003). Μιλώντας για το Διαζύγιο. Πώς να Μιλήσετε στα Παιδιά σας και να τα Βοηθήσετε να το Ξεπεράσουν. Εκδ.: Κέδρος, Αθήνα
• Emery, R. (2007). Όλη η αλήθεια για τα παιδιά και το διαζύγιο. Εκδ.: Πατάκη, Αθήνα.
• Χατζηχρήστου, Χ. (1999). Ο χωρισμός των γονέων, το διαζύγιο και τα παιδιά. Εκδ.: Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.