«Μη στεναχωριέσαι…», «Άκου τι πρέπει να κάνεις…», «Τώρα κάνεις σαν μωρό!», «Άστα αυτά… Άκου εγώ τι έπαθα!», «Καλά, γι’ αυτό κάνεις έτσι;», «Μαγειρεύω, αλλά σ’ ακούω…»

Ακρόαση άρθρου......

Πόσο οικείες σας ακούγονται οι παραπάνω φράσεις; Λέγονται συχνά ανάμεσα σε «συζητήσεις» γονέων με τα παιδιά τους, συζύγους, συγγενείς, φίλους… Είναι ο βασικός τρόπος επικοινωνίας μας. Αυτό μας έχουν διδάξει, αυτό συνεχίζουμε να κάνουμε… Καταρχάς, να υπενθυμίσουμε ότι ο διάλογος αποτελείται από, τουλάχιστον, έναν ομιλητή κι έναν ακροατή. Ωστόσο, και οι δύο άνθρωποι πρέπει να μιλάνε, και οι δύο χρειάζεται να ακούνε.

Ας επικεντρωθούμε, λοιπόν, στον ρόλο του ακροατή που βασικό του χαρακτηριστικό πρέπει να είναι η δεξιότητα της ενεργητικής ακρόασης (ή αντανακλαστικής ακοής). Σύμφωνα με αυτή, ο ακροατής πρέπει να καταλάβει, να ερμηνεύσει και να αξιολογήσει το τι ακούει. Όχι να κάνει διάγνωση, κριτική, να πει τη γνώμη του ή να δώσει συμβουλή!

Βασικά χαρακτηριστικά της ενεργητικής ακρόασης είναι:

(α) η ενσυναίσθηση. Ο ακροατής προσπαθεί να μπει στον κόσμο του ομιλητή, να δει την κατάσταση με τα μάτια του άλλου, χωρίς ωστόσο να επηρεάσει ολιστικά την κρίση του,

(β) η κατανόηση. Αυτό σημαίνει ότι ακούει προσεκτικά μία μία τις λέξεις που χρησιμοποιεί ο ομιλητής και καταλαβαίνει τι είναι αυτό που του λέει και κυρίως τι είναι αυτό που νιώθει, ακόμα και αν δεν το λέει με λέξεις. Τι θέλει να του εκφράσει. Ανησυχία, προβληματισμό, αρνητικά συναισθήματα, απογοήτευση…,

(γ) ο σεβασμός στον ομιλητή αλλά και στη συγκεκριμένη δυσκολία που εκφράζει. Καλό είναι ο ακροατής να μην υποβιβάζει το συναίσθημα ή το πρόβλημα. Είτε επειδή το θεωρεί «ασήμαντο», είτε επειδή πιστεύει ότι με αυτόν τον τρόπο θα κάνει τον ομιλητή να νιώσει καλύτερα. Αν «μειώσει» το θέμα, το μόνο που θα καταφέρει είναι να μην εκφράζει ο ομιλητής τα συναισθήματά του (εφόσον δε γίνονται αποδεκτά) και να νιώθει ενοχές επειδή τα συναισθήματά του είναι «λανθασμένα». Αντίθετα, πρέπει να υπάρχει «ζεστασιά» και ειλικρίνεια ανάμεσα στα μέλη που συζητούν. Δεν υπάρχει λόγος ο ακροατής να προσποιείται ότι ακούει, ότι ενδιαφέρεται, ότι αγωνιά… Ακόμα και αν δεν το πει ο ίδιος με λόγια, θα το πει το σώμα του με πράξεις!

Πρακτικές συμβουλές προς τον ακροατή:
Ο ομιλητής πρέπει να καταλάβει ότι τον ακούτε και ότι θέλετε να τον ενθαρρύνετε να συνεχίσει να μιλά. Δώστε προσοχή. Δείξτε ότι ακούτε. Πώς γίνεται αυτό; Λεκτική επικοινωνία: πείτε μία λέξη ή επιφώνημα π.χ. «Καταλαβαίνω», «Μάλιστα», «Ναι…», «αχα…», «χμ…», κάντε ερώτηση π.χ. «Θέλεις να μου πεις περισσότερα γι’ αυτό;». Μη λεκτική επικοινωνία (γλώσσα σώματος): νεύμα κεφαλιού, χτύπημα στην πλάτη, τόνος φωνής, κοίταγμα στα μάτια, αφοσίωση στη συζήτηση και όχι σε άλλες δραστηριότητες (τηλεόραση, κινητό). Μην ξεχνάτε ότι με το να τον παροτρύνετε να συνεχίσει δε δείχνετε ότι συμφωνείτε αλλά ότι τον ακούτε.

Για να είστε σίγουροι ότι κατανοήσατε σωστά τα λεγόμενά του μπορείτε να κάνετε διευκρινιστικές ερωτήσεις («Τι εννοείς όταν λες…;»), να παραφράσετε τα λόγια του, δηλαδή να δηλώσετε αυτό που ειπώθηκε («Αυτό που ακούω είναι ότι …») και να ανακεφαλαιώσετε («Αυτό που κατάλαβα από όσα μου είπες…»).

Ακόμη, εφόσον μπαίνετε στον κόσμο του ομιλητή, συμπάσχετε και είναι καλό να αναγνωρίζετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά του («Φαίνεται πως δε σ’ αρέσει καθόλου…» , «Πρέπει να αναστατώθηκες πολύ, όταν συνέβη αυτό.»). Το ζητούμενο είναι να διατυπώσετε με λόγια αυτό που νομίζετε ότι αισθάνεται ή σκέφτεται ο άλλος, αποσιωπώντας τα δικά σας συναισθήματα.

Σε περίπτωση σύγκρουσης, αν γίνεται μονόλογος, το πιο πιθανό είναι να μη βρεθεί λύση, να χειροτερέψει η κατάσταση ή να αποχωρήσει κάποιος. Αν όμως ο ένας γίνει ακροατής, υπάρχει πιθανότητα συνεργασίας. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να έχετε στο μυαλό σας «Ποιος είναι ο στόχος αυτής της συζήτησης; Να φωνάξουμε, να κατηγορήσουμε ο ένας τον άλλο, ή να αλλάξουμε τον συνηθισμένο τρόπο επικοινωνίας μας και να βρούμε μία κοινή λύση;».

Να θυμάστε: Όπως κάθε δεξιότητα έτσι και αυτή αποκτάται μέσω της εξάσκησης. Όσο περισσότερο προσπαθείτε, τόσο καλύτερα αποτελέσματα θα έχετε!

Βιβλιογραφία:

• Emery, E.E. (1987). Empathy: Psychoanalytic and client-centered. American Psychologist, 42, 513-515.
• Faber, A. & Mazlish, E. (2007). Οδηγός προσέγγισης των εφήβων. Μετάφρ.: Περαντωνάκης, Γ., Εκδόσεις: Μπουκουμάνη, Αθήνα. - (2009).
• Οδηγός προσέγγισης των παιδιών. Μετάφρ.: Περαντωνάκης, Γ., Εκδόσεις: Μπουκουμάνη, Αθήνα.
• Gordon, T. (1974). P.E.T.: Parent effectiveness training. Wyden, New York.