Θεραπεία στην εποχή της κρίσης ή θεραπεία για την κρίση(;)

Ακρόαση άρθρου......

Πολλοί είναι εκείνοι, οι οποίοι αναφέρονται στην ψυχοθεραπεία ως ελιτίστική πολυτέλεια, ως έναν πλεονασμό που μπορεί κανείς ν’ αφήσει, ιδιαίτερα σε εποχές οικονομικής δυσπραγίας.  «Τι τον χρειάζομαι τον ειδικό; Θα τα λύσω μόνος μου τα προβλήματά μου», λένε οι περισσότεροι και ξεκινάνε την προσπάθεια βυθιζόμενοι ολοένα περισσότερο στην κατάθλιψη.

Αποτέλεσμα: διάλυση σχέσεων, απόσυρση, κυκλοθυμία, κρίσεις πανικού, έντονο άγχος – για να αναφερθώ σε μερικά.

«Μα, μέσα στην κρίση;» λένε άλλοι. «Υπάρχουν χρήματα για ξόδεμα, σε περιττές ενασχολήσεις;»
Το αντίθετο: μέσα από τη θεραπεία οδηγείται κανείς στο εὐ ζῆν.
Πώς; Η θεραπεία κινητοποιεί τον άνθρωπο, τον βοηθάει να βγει από το τέλμα της θλίψης και να αναλάβει ενεργό δράση. Η αντιμετώπιση της κρίσης χρειάζεται καινούργιες ιδέες, ενεργοποίηση της ικανότητας για προσαρμογή και ετοιμότητα για δοκιμή όλων των ενδεχομένων. Ο άνθρωπος που βρίσκεται βαθιά στη δίνη της κατάθλιψης δεν μπορεί να κάνει χρήση αυτών των δεξιοτήτων του, ακόμη και αν τις διαθέτει σε μεγάλο βαθμό. Δημιουργείται, λοιπόν, ένας φαύλος κύκλος, από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να διαφύγει: η οικονομική κρίση επιτείνει την κατάθλιψη και η κατάθλιψη, στη συνέχεια, βυθίζει τον άνθρωπο βαθύτερα στην οικονομική κρίση.

Οι άνθρωποι που τα καταφέρνουν στην κρίση είναι οι υγιείς. Εκείνοι που έχουν κατορθώσει να ξεμπλέξουν από την τελμάτωση και διαθέτουν τους ψυχικούς πόρους να αντέξουν και να θέσουν σε κίνηση τις εναλλακτικές δυνάμεις που διαθέτουν. Αυτούς τους πόρους κανείς τους έχει «κληρονομήσει» από την ανατροφή του μέσα στην οικογένεια. Στη συνέχεια, έχει καταφέρει να τους «δοκιμάσει» νωρίς στην ενήλικη ζωή του.

Όταν λείπουν, αρχίζουν οι δυσκολίες: ανωριμότητα, παλινδρομήσεις, ανασφάλεια, στασιμότητα. Μια περίοδος οικονομικής δυσπραγίας απλώς επιτείνει στον μέγιστο βαθμό το πρόβλημα. Εμφανίζονται ολοένα και λιγότερες ευκαιρίες, οπότε ο «αδύναμος» άνθρωπος δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο να εντοπίσει τους τρόπους διαφυγής και ανάπτυξης. Η πρόγνωση για την εξέλιξη της υγείας ενός τέτοιου ανθρώπου δεν είναι καλή συνήθως.

Από την άλλη, η θεραπεία μπορεί να γίνει στήριγμα στις παρούσες συνθήκες. Μπορεί να λειτουργήσει ως «μάθημα ζωής» σε ανθρώπους που πιθανώς αισθάνονται ότι χάνουν τη ζωή μέσα από τα χέρια τους. Δίνει τη δυνατότητα στον αποδέκτη υπηρεσιών ψυχοθεραπείας να διερευνήσει εναλλακτικούς δρόμους ζωής, οι οποίοι πηγάζουν μέσα από τη δική του ενεργητικότητα. Ενισχύεται σε μεγάλο βαθμό η ανθεκτικότητά του, αρχίζουν να αναδύονται τα θετικά του στοιχεία και οδηγείται σε τρόπους σκέψης και βασικά σχήματα συμπεριφοράς που απομακρύνουν την καταθλιπτική διάθεση. Μέσα σε μια τέτοια ατμόσφαιρα ο άνθρωπος γίνεται δημιουργικός και πάλι, βλέπει και διερευνά τις εναλλακτικές επιλογές που διαθέτει, αξιοποιεί τις δυνατότητές του. Ανοίγονται μπροστά του πιθανότητες διεξόδου – τουλάχιστον, γίνονται αντιληπτές ως ενδεχόμενα…

Βεβαίως, η διάσταση της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου ελάχιστα επηρεάζεται από τις εξωτερικές συνθήκες. Όμως, ήδη υπάρχουσες νοητικές και συναισθηματικές δομές μπορούν να γίνουν αντιληπτές και να ενισχυθούν, όταν πρόκειται για προστατευτικούς παράγοντες (όπως για παράδειγμα, η επιμονή, η ικανότητα σύναψης καλών και ασφαλών σχέσεων, η ύπαρξη ενσυναίσθησης) ή να ελαττωθεί η επίδρασή τους, όταν πρόκειται για παράγοντες επικινδυνότητας (π.χ. εσωστρεφής διάθεση, συναισθηματική αντιδραστικότητα κ.τ.ό.). Προς αυτή την κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα η θεραπεία, σε οποιαδήποτε μορφή (ατομική, ομαδική, οικογενειακή, ζευγαριού).

Έπειτα από τα παραπάνω, λοιπόν, γίνεται σαφές ότι η έναρξη ψυχοθεραπείας μόνο πολυτέλεια δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Ίσως να μπορεί να θεωρηθεί επιπρόσθετο εφόδιο για «σχετικά υγιείς» ανθρώπους, αλλά οπωσδήποτε αναγκαιότητα για ανθρώπους στα όρια ή στην αγκαλιά της θλίψης. Η εποχή που εισήλθαμε τόσο βίαια και απότομα το ζητάει ως αντίδοτο, ώστε να καταστεί δυνατόν να βρεθούν οι κινητήριες ανθρώπινες δυνάμεις που θα ξαναδώσουν την ώθηση για την ανάκαμψη.