Γιατί είμαστε όπως είμαστε;

Ακρόαση άρθρου......

Από πού πηγάζει η προσωπικότητά μας, η συμπεριφορά μας; Γιατί οι άνθρωποι είναι τόσο διαφορετικοί; Από πού να ξεκινήσω! Πολύ σύντομα, είναι ένας συνδυασμός κληρονομικότητας και περιβάλλοντος.

Ακόμη και προτού γεννηθούμε τα θεμέλια για τα πρότυπα συμπεριφοράς που θα παρουσιάσουμε κατά την ενηλικίωση είναι ήδη έτοιμα.

Τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας και του χαρακτήρα που έχουμε κληρονομήσει επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας, μια διαδικασία που έχει ξεκινήσει ήδη κατά τη δημιουργία του γενετικού κώδικα. Ο ακριβής τρόπος λειτουργίας αυτής της διαδικασίας εξακολουθεί να αποτελεί μήλο της έριδος μεταξύ των επιστημόνων, ωστόσο όλοι συμφωνούν ως προς την ύπαρξή της.

Δεν κληρονομούμε χαρακτηριστικά μόνο από τους γονείς μας αλλά και από τους γονείς των γονιών μας – και σε διαφορετικό βαθμό από άλλους συγγενείς. Κάποια στιγμή όλοι μας ακούσαμε ότι έχουμε ίδιο τρόπο ομιλίας ή μοιάζουμε με κάποιο θείο ή θεία μας. Όταν ήμουν παιδί έμοιαζα στον θείο μου τον Μπέρτιλ, πράγμα που είχε να κάνει με τα κόκκινα μαλλιά μου.

Για να εξηγήσουμε τον λόγο για τον οποίο αυτό είναι γενετικά εφικτό θα χρειαστούμε πολλές ώρες. Προς το παρόν, ας συμφωνήσουμε απλώς ότι αυτή η κληρονομιά θέτει τα θεμέλια για την ανάπτυξη της συμπεριφοράς μας.

Τι συμβαίνει άπαξ και γεννηθούμε; Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά γεννιούνται παρορμητικά, περιπετειώδη, χωρίς κανέναν φραγμό. Ένα παιδί κάνει ακριβώς αυτό που θέλει. Το παιδί λέει: «Όχι, δεν θέλω!» ή: «Εννοείται ότι μπορώ!».

Είναι απόλυτα πεπεισμένο ότι μπορεί να διαχειριστεί σχεδόν οτιδήποτε. Φυσικά, αυτό το είδος αυθόρμητης και μερικές φορές ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς δεν είναι πάντα ό,τι ακριβώς εύχονταν οι γονείς του. Μετά, ως διά μαγείας, αυτό που κάποτε ήταν ένα πρωτότυπο μοτίβο συμπεριφοράς αρχίζει να μεταμορφώνεται –καλώς ή κακώς– σε ένα αντίγραφο κάποιου άλλου ατόμου.

Πώς επηρεάζονται τα παιδιά;

Τα παιδιά μαθαίνουν και αναπτύσσονται με πολλαπλούς τρόπους, αλλά ο πιο συνηθισμένος είναι η μίμηση. Ένα παιδί μιμείται αυτό που βλέπει· ο γονέας του ίδιου φύλου συχνά γίνεται το πρότυπο. (Αυτό προφανώς δεν είναι μια διεξοδική μελέτη σχετικά με το πώς λειτουργεί η διαδικασία, καθώς τούτο το βιβλίο δεν έχει να κάνει με το πώς επηρεάζουμε τα παιδιά μας).

Οι βασικές μου αξίες

Οι βασικές μου αξίες βρίσκονται βαθιά μέσα μου, αξίες τόσο ενσωματωμένες στον χαρακτήρα μου, που είναι σχεδόν αδύνατον να τις αλλάξω. Αυτά είναι τα πράγματα που έμαθα από τους γονείς μου όταν ήμουν παιδί ή που έμαθα στο σχολείο όταν ήμουν πολύ νέος.

Στην περίπτωσή μου ήταν διαφορετικές εκδοχές τού ότι έπρεπε να διαβάζω και του «να τα πηγαίνεις καλά στο σχολείο» ή του «οι καβγάδες είναι κακό πράγμα». Το τελευταίο, για παράδειγμα, σημαίνει ότι δεν έχω σηκώσει ποτέ χέρι σε άλλο άτομο.

Έχω να παλέψω από την τρίτη δημοτικού και, από όσο θυμάμαι, έχασα τότε. (Η συμμαθήτριά μου ήταν πολύ δυνατή).
Μια άλλη σημαντική βασική αξία είναι ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ισότιμοι.

Επειδή οι γονείς μου μου το έμαθαν αυτό κατά τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας, ξέρω ότι είναι πολύ λάθος να κρίνουμε ένα άτομο με βάση την καταγωγή, το φύλο ή το χρώμα του. Όλοι μας κουβαλάμε πολλές τέτοιες βασικές αξίες.

Ξέρουμε ενστικτωδώς τι είναι σωστό και τι όχι. Κανείς δεν μπορεί να μου πάρει αυτές τις βασικές αξίες.

Συμπεριφορές και προσεγγίσεις

Το επόμενο επίπεδο είναι η στάση μου, η συμπεριφορά μου, η οποία δεν είναι ακριβώς το ίδιο με τις βασικές αξίες μου. Οι στάσεις είναι θέματα για τα οποία έχω σχηματίσει απόψεις που βασίζονται στις δικές μου εμπειρίες ή στα συμπεράσματα στα οποία έχω καταλήξει από συναντήσεις κατά το τέλος της φοίτησής μου στο σχολείο, το λύκειο, καθώς και στο κολέγιο ή στην πρώτη μου δουλειά. Ακόμη και οι εμπειρίες που αποκομίζει κανείς αργότερα στη ζωή μπορούν να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά.

Μια συγγενής μού είπε ότι δεν εμπιστεύεται τους πωλητές. Σίγουρα δεν είναι η μόνη που τρέφει τέτοια συναισθήματα για τους πωλητές, αλλά στην περίπτωσή της αυτό είχε αποτέλεσμα κάποιες αρκετά κωμικές συνήθειες. Δεν μπορούσε να αγοράσει τίποτα χωρίς να το επιστρέψει – ένα πουλόβερ, έναν καναπέ, ένα αυτοκίνητο.

Η διαδικασία αγοράς δεν είχε τελειωμό. Κάθε δεδομένο έπρεπε να εξεταστεί και να διερευνηθεί. Όση έρευνα κι αν έκανε προκαταβολικά, μετά πάντα ήθελε να επιστρέψει αυτό που είχε αγοράσει.

Μόλις παρατήρησα αυτό το μοτίβο που ακολουθούσε τη ρώτησα γιατί το έκανε, και εκείνη μου εξήγησε το σκεπτικό πίσω από τη συμπεριφορά της: Το 85% των πωλητών είναι απατεώνες. Της είπα ότι κι εγώ αυτή τη δουλειά έκανα, αλλά δεν ίδρωσε το αφτί της με την πληροφορία. Μέχρι σήμερα δεν ξέρω αν ανήκω στο 85% ή αν μπορώ να θεωρώ ότι σε μια δεδομένη κατάσταση.

Όλοι μας έχουμε πολλά διαφορετικά προσωπεία. Το να έχουμε ένα προσωπείο που το φοράμε στη δουλειά και ένα που το φοράμε στο σπίτι δεν είναι κάτι ασυνήθιστο.

Κι άλλο ένα για τις επισκέψεις στα πεθερικά μας ίσως. Αυτό το βιβλίο δεν είναι σεμινάριο ψυχολογίας για προχωρημένους – αλλά είμαι ικανοποιημένος με τη διαπίστωση ότι ερμηνεύουμε τις καταστάσεις διαφορετικά και ενεργούμε ανάλογα.

Συνειδητά ή ασυνείδητα, οι εξωγενείς παράγοντες με κάνουν να επιλέγω μια συγκεκριμένη γραμμή πλεύσης. Και έτσι ενεργούμε.

Εξετάστε αυτόν τον τύπο: ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ = λειτ. (Προς. x Παρ.)

• Η συμπεριφορά είναι μια λειτουργία της προσωπικότητας και των παραγόντων που μας περιβάλλουν.
• Η συμπεριφορά είναι αυτό που μπορούμε να παρατηρήσουμε.
• Η προσωπικότητα είναι αυτό που προσπαθούμε να καταλάβουμε.
• Οι εξωγενείς παράγοντες είναι πράγματα στα οποία έχουμε επιρροή.

Συμπέρασμα

Επηρεάζουμε συνεχώς ο ένας τον άλλο με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Το κόλπο είναι να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι υπάρχει κάτω από την επιφάνεια. Και το βιβλίο Ανάμεσα σε ηλίθιους εστιάζει απόλυτα στη συμπεριφορά.

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ανάμεσα σε ηλίθιους του Thomas Erikson. Κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις Διόπτρα και στο www.dioptra.gr.