Αδόλφος Χίτλερ: Το ψυχογράφημα ενός ψυχοπαθή ηγέτη

Ακρόαση άρθρου......

Πέρα από τα ιστορικά δεδομένα και τα πεπραγμένα του Χίτλερ λίγη έμφαση έχει δοθεί στις δομές και χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του που τον έκαναν να συμπεριφερθεί με τις ειδεχθείς και καταστροφικές (άλλα και αυτοκαταστροφικές) συμπεριφορές που κόστισαν στον πλανήτη πάνω από 60.000.000 νεκρούς και έναν κόσμο καταστραμμένο.

Ψυχογράφημα Χίτλερ μέσα από τις ψυχοδυναμικές θεωρίες

Στο παρόν άρθρο θα δούμε μερικές πτυχές της ψυχολογίας του Χίτλερ χρησιμοποιώντας βασικές ψυχοδυναμικές θεωρίες.

Υπάρχει η πεποίθηση ότι άτομα τόσο καταστροφικά όσο ο Χίτλερ μεγάλωσαν σε ένα οικογενειακό περιβάλλον ιδιαίτερα σκληρό και άσχημο με συναισθηματική στέρηση και απόρριψη από σημαντικά άτομα όπως ο πατέρας και η μητέρα.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση του Χίτλερ δε φαίνεται να συνέβει κάτι τέτοιο. Η μητέρα του Χίτλερ τον υπεραγαπούσε και έδειχνε ιδιαίτερη φροντίδα προς αυτόν. Και ο πατέρας του Χίτλερ έδειχνε και αυτός αγάπη και ενδιαφέρον για το γιο του. Αυτό φαίνεται οξύμωρο ωστόσο όση αγάπη και ενδιαφέρον και να λάβει κάποιος πρέπει να είναι σε θέση να την αποδεχτεί και να συνδεθεί συναισθηματικά με τα άτομα που τον αγαπούν. Ο Χίτλερ δεν φαίνεται να ήταν ικανός να συνδεθεί συναισθηματικά με άλλα άτομα πάρα μόνο σε ένα πολύ ρηχό επίπεδο.

Αυτό που λέμε ενσυναίσθηση, δηλαδή η κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων, η ικανότητα να έρθουμε στην θέση τους και να τους καταλάβουμε, απουσίαζε. Κάτι τέτοιο φαίνεται να εξηγεί και την ακραία του επιθετικότητα και καταστροφολαγνεία που τον διακατείχε. Η προσήλωση της μητέρας του προς αυτόν ήταν πολύ ισχυρή και δημιούργησε το ναρκισιστικό υπόβαθρο της προσωπικότητας του Χίτλερ και τάσεις μεγαλομανίας.

Η μεγαλομανία και εξουσιομανία του Χίτλερ

Η μεγάλη ιδέα που είχε ο Χίτλερ για τον εαυτό του ωστόσο δεν είχε ένα σοβαρό υπόβαθρο, τουλάχιστον στις πρώτες δεκαετίες ζωής του καθώς με ό,τι καταπιάστηκε είτε απέτυχε είτε δεν τα πήγε πολύ καλά. Ο Χίτλερ προσπάθησε να γίνει αθλητής, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και στρατιωτικός αλλά όχι με μεγάλη επιτυχία. Κάπου εκεί τα κόμπλεξ κατωτερότητας του Χίτλερ και το γνωσιακό σχήμα του «δεν είμαι ικανός» αναπτύχθηκαν.

Έχοντας αυτά τα κόμπλεξ σαν εφόδια ο Χίτλερ ξεκίνησε μια καριέρα στον Γερμανικό στρατό και στην πολιτική και τα αρχικά κόμπλεξ κατωτερότητας μετατράπηκαν στο αντίθετό τους δηλαδή σε κόμπλεξ ανωτερότητας. Αυτά αναπτύχθηκαν περαιτέρω όταν άρχισε να έχει κάποιες επιτυχίες στην πολιτική του καριέρα και ενισχύθηκαν από την αποδοχή που ένιωσε μέσω της στήριξης από το Γερμανικό λαό.

Σιγά σιγά λοιπόν τα αισθήματα κατωτερότητας έγιναν μεγαλομανία και εξουσιομανία. Ο Χίτλερ μικρός συνήθιζε να παίζει πόλεμο με άλλα παιδιά τώρα μεγάλος αναβίωνε αυτό έχοντας τώρα σαν στρατιωτάκια του εκατομμύρια Γερμανούς έτοιμους να πεθάνουν για αυτόν. Αυτή η δύναμη που απέκτησε πάνω στον γερμανικό λαό ενίσχυσε την εξουσιομανία του και τον ναρκισισμό του και του έδωσε ώθηση να συνεχίσει τις επιδιώξεις του.

Όλη αυτή η δύναμη που απέκτησε στο λαό του τον έκαναν να πιστέψει ότι είναι ένας αλάθητος και πανίσχυρος ηγέτης που μπορούσε να κατακτήσει όλο τον πλανήτη.

Η ίδια η ιδεολογία της άριας φυλής και της ψευδο-ανωτερότητάς της ξεκάθαρα εδράζεται σε συμπλέγματα κατωτερότητας του ίδιου του Χίτλερ, τα οποία πρόβαλε και στον ταπεινωμένο και χαμένο του προηγούμενου πόλεμου Γερμανικό λαό, που τώρα μέσω της φασιστικής και ρατσιστικής θεωρίας που ακολουθούσε ένιωθε ανώτερος και ισχυρός. Ο γερμανικός λαός βρήκε και μια χρυσή ευκαιρία να εκφράσει όλη την δυσαρέσκεια του για την ήττα στον προηγούμενο πόλεμο και διοχέτευσε και κατεύθυνε την οργή του προς τους Εβραίους και τους άλλους λαούς της Ευρώπης.

Οι Εβραίοι δυστυχώς έγιναν ο αποδιοπομπαίος τράγος της υπόθεσης και διάφορα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι ο Χίτλερ πιθανόν είχε εβραϊκή καταγωγή μάλλον από τη μητέρα του. Ο Χίτλερ δεν μπορούσε να αποδεχτεί κάτι τέτοιο και δημιούργησε έναν πυρήνα μίσους προς αυτούς τον οποίο επένδυσε με άλλα στοιχεία στην συνέχεια όπως π.χ. την ιδέα ότι οι Εβραίοι ήταν η αίτια για τα προβλήματα της γερμανικής οικονομίας-κοινωνίας.

Ναρκωτικά και Χίτλερ

Ένα άλλο κομμάτι της ψυχοσύνθεσης του Χίτλερ είναι το γεγονός ότι ο ίδιος ήταν ναρκομανής ή καλύτερα πολυναρκωμανής. Την εποχή εκείνη ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη, η μορφίνη και η αμφεταμίνη ήταν νόμιμα και ευρύτατα διαδεδομένα στην Γερμανική κοινωνία και η χρήση τους όχι μόνο δεν απαγορευόταν άλλα προωθούνταν από τους ίδιους τους γιατρούς που σε πολλές περιπτώσεις τα χρησιμοποιούσαν και οι ίδιοι (βλέπε Φρόυντ).

Σύμφωνα με βιογράφους του Χίτλερ, ο ίδιος έπαιρνε κάθε ήμερα διάφορα ναρκωτικά, κυρίως διεγερτικά, και σαφώς δεν είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς ότι ο Χίτλερ ήταν σε κατάσταση ναρκοληψίας όταν αποφάσιζε και σχεδίαζε τους πολέμους του.

Όντας σε μια συνεχή κατάσταση διέγερσης και μανίας μέσω των αμφεταμινών ο Χίτλερ δεν είχε επαφή με την πραγματικότητα και μάλιστα πολλοί στρατηγοί του που το επισήμαναν έλαβαν πολύ άσχημη αντίδραση από τον Χίτλερ. Οι αμφεταμίνες που ήταν νόμιμες τότε μάλλον συνέβαλαν σε διάφορες παρανοϊκές ιδέες του Χίτλερ και στο αίσθημα της εχθρικότητας και τους ανελέητους πόλεμους που διεξήγαγε.

Πολλές δε αποτρόπαιες πράξεις των στρατευμάτων του Χίτλερ π.χ. εκτελέσεις ολοκλήρων χωριών έγιναν και πάλι από Γερμανούς στρατιώτες που ήταν υπό την επήρεια αμφεταμινών που σε μικρές δόσεις δρουν σαν διεγερτικά άλλα σε μεγαλύτερες δημιουργούν ακραία επιθετικότητα, χωρίς αισθήματα ελέους, απώλεια μνήμης και αυτοελέγχου και μια κατάσταση καταστροφικής μανίας.

Η καταστροφική μανία του Χίτλερ και ο ψυχαναλυτής Έριχ Φρομ 

Η καταστροφική μανία του Χίτλερ είχε μετατραπεί για τον ίδιο σε μια λατρεία για την καταστροφή και την επιθετικότητα, κάτι που ο ψυχαναλυτής Έριχ Φρομ καταδεικνύει στο έργο του «Η ανατομία της ανθρώπινης καταστροφικότητας».  Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Χίτλερ είχε περάσει πέρα από την σαδιστική απόλαυση της πρόκλησης πόνου σε άλλους σε μια λατρευτική αποθέωση της καταστροφής και του πόλεμου. Αυτήν την τάση ο Εριχ Φρομ ονομάζει ως νεκροφιλία.

Μια άλλη αιτία για αυτήν τη συμπεριφορά του Χίτλερ ήταν, σύμφωνα με τον Φρομ, η αίσθηση της κατωτερότητας που κατέτρεχε τον Χιτλερ όπου εξοντώνοντας όλους δεν θα υπήρχε κανείς που θα μπορούσε να είναι καλύτερός του. 

Η καταστροφική μανία του Χίτλερ πήρε και μια ιδιαίτερη μορφή της καταστροφής πόλεων.

Αυτό ερχεται πάλι σε αντίθεση με το γεγονός ότι ο Χίτλερ είχε ασχοληθεί με την αρχιτεκτονική, δηλαδή το χτίσιμο κτιρίων, το οποίο όμως πήρε μια εντελώς αντίθετη μορφή της καταστροφής των πόλεων-κτιρίων! Αυτό φαίνεται και στην περίπτωση του Παρισιού που ο Χίτλερ έλεγε στους συνεργάτες του ότι το Παρίσι ήταν κάποτε ωραίο, έχοντας ο ίδιος δώσει εντολή για την εκθεμελίωση της πόλης!

Προς το τέλος του πόλεμου, όπου όλα είχαν κριθεί και η Γερμανία όδευε προς την ήττα, αυτή η τάση προς καταστροφή των πόλεων μετουσιώθηκε με την εντολή του Χίτλερ προς ολοκληρωτική καταστροφή όλων των γερμανικών πόλεων και των υποδομών τους για να μην πέσουν στα χεριά του εχθρού. Αυτή η εντολή του, ευτυχώς για τη Γερμανία, δεν ολοκληρώθηκε καθώς οι περισσότεροι στρατηγοί κατανόησαν το αδιανόητο της διαταγής και δεν την εκτέλεσαν.

Πέρα από τον Χίτλερ και άλλοι ηγέτες, όπως ο Στάλιν ή ο Μάο, διέπραξαν απίστευτα εγκλήματα κατά των λαών τους άλλα και προς άλλους και εδώ γεννιέται ένα ερώτημα:

Μπορούμε να επιτρέψουμε σαν ανθρωπότητα να δοθεί η απόλυτη εξουσία σε διάφορους ηγέτες που μπορεί να είναι ψυχοπαθείς;
Πόσο σοφό είναι να δίνεις εξουσία σε κάποιον που έχει τόσο σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα;
Δεν θα μπορούσε η επιστήμη της ψυχολογίας να μας διαφυλάξει από μελλοντικές τέτοιες περιπτώσεις;
Θα ήταν μια λύση να θεσπιστούν μηχανισμοί όπου δεν θα παίρνουν την εξουσία άτομα με σοβαρες ενδείξεις ψυχοπαθολογίας όπως αντικοινωνικές και ναρκισσιστικές προσωπικότητες;

Η επιστήμη της ψυχολογίας θα μπορούσε να βοηθήσει προς την κατεύθυνση της προστασίας της κοινωνίας από τέτοια επικίνδυνα άτομα που ενώ μπορεί να δείχνουν εξαιρετικοί ρήτορες και να γοητεύουν τα πλήθη, μπορεί να γίνουν εξαιρετικά επικίνδυνοι για όλους μας. Ίσως η ίδια η δημοκρατία θα έπρεπε να αυτο-προστατευτεί και η ψυχολογία μπορεί με τα εργαλεία και τη γνώση της να βοηθήσει σε αυτό.

Πηγές:

Αlfred Αdler The Science of Living 
Alfred Adler Understanding Life
Erich Fromm thw anatomy of human destructiveness
Erich Fromm The Fear of Freedom 
Speer, A. 1 970. Inside the Third Reich: Memoirs of A lbert Speer, trans. R . and C.