Οι ψυχολογικές συνιστώσες της επιτυχίας και της αποτυχίας

Ακρόαση άρθρου......

Έπειτα από κάθε εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα παρατηρείται το εξής σουρεαλιστικό φαινόμενο: όλοι είναι νικητές, ή τουλάχιστον έτσι δηλώνουν. Η συμμετοχή βέβαια, καθώς και η προσωπική έκθεση, η προσπάθεια και ο «αγώνας» του κάθε συνδυασμού και υποψηφίου, έχουν τη δική τους βαρύτητα και παρόλες τις αδυναμίες συνθέτουν το λεγόμενο δημοκρατικό μας περιβάλλον. Τι γίνεται, όμως, με τη διαχείριση της αποτυχίας από τη μία και της επιτυχίας από την άλλη για όσους αναμετρώνται στον πολιτικό στίβο;

Το μόνο σίγουρο, κατά τη δική μου άποψη, είναι πως η διαχείριση τόσο της μιας όσο και της άλλης κατάστασης εξαρτώνται κυρίως από το μέγεθος της αξίας του πολιτικού υποκειμένου (άντρα και γυναίκας) αλλά και του εσωτερικού του μεγέθους.

Η προσωπική εξέλιξη απαραίτητη για την κοινωνική εξέλιξη

Ειδικότερα, αυτοί που έχουν τη φιλοδοξία να προσφέρουν στα κοινά, πρέπει να συνειδητοποιούν πως προηγείται η προσωπική από την κοινωνική αλλαγή. Για να προάγεις, με άλλα λόγια, την κοινωνική αλλαγή, να αλλάξεις τον τόπο σου και να προσφέρεις κοινωνικό έργο, θα πρέπει πρώτα να έχεις αλλάξει τον εαυτό σου και να κινείσαι διαρκώς με γνώμονα την προσωπική εξέλιξη. Η διαχείριση, επομένως, της επιτυχίας και της αποτυχίας εξαρτάται κυρίως από την προσωπικότητα του ατόμου και, ταυτόχρονα, από τα κίνητρα της συμμετοχής του στον πολιτικό και κοινωνικό στίβο. Όλα ξεκινούν, δηλαδή, από το εσωτερικό έναυσμα του καθενός προκειμένου να θέσει τον εαυτό του σε αυτή τη διαδικασία. Αυτό το έναυσμα είναι που καθορίζει τη λειτουργική διαχείριση τόσο της επιτυχίας όσο και της αποτυχίας.

Οι παράγοντες της επιτυχίας

Ας δούμε πρώτα τι γίνεται με τη διαχείριση της επιτυχίας, της εκλογής δηλαδή του υποψηφίου, που μόνο φαινομενικά είναι πιο εύκολη. Σε αυτή την περίπτωση, καλό είναι να μην διακυβεύεται και πολύ η αυτοεκτίμηση όσων εκλεγούν, διότι έτσι φαίνεται πως η επιτυχία είναι συνυφασμένη με την ίδια τους την αυταξία. Οι περιπτώσεις όπου η προσωπική αξία εξαρτάται από την επιτυχία, φανερώνουν ανθρώπους που είναι ανασφαλείς και έχουν ανάγκη τις εξωτερικές επιδόσεις για να πάρουν αξία. Είναι σαν η επιτυχία να έρχεται να καλύψει ένα δικό τους εσωτερικό κενό. Η επιτυχία όμως δεν στηρίζει την προσωπικότητα, αλλά το αντίστροφο, η προσωπικότητα τροφοδοτεί την επιτυχία. Η τελευταία απαιτεί αυξημένες ικανότητες, δέσμευση, ενσυναίσθηση και ανθρώπους που να μπορούν να ανταπεξέλθουν στο βάρος των ευθυνών που αυτή κουβαλά. Συνεπώς η ίδια δεν αφορά την εκλογή, αλλά τη διεκπεραίωση της ευθύνης που αυτή επιφέρει.

Η πραγματική επιτυχία κρίνεται στο τέλος κι όχι στην αρχή, οι συμμετέχοντες στην εκλογική μάχη θα κριθούν, δηλαδή, εκ του αποτελέσματος σε όποια θέση κι αν βρεθούν. Το πρώτο έργο μιας πορείας, όταν συμβεί η επιτυχία, είναι πως κανένας δεν πρέπει να ξεχνά τους ανθρώπους που είναι γύρω του, είτε στο στενό, είτε στο ευρύτερο περιβάλλον του.

Η επιτυχία είναι ομαδικό φαινόμενο, κάποιοι βοήθησαν να συντελεστεί (συνεργάτες, οικογένεια, φίλοι, κ.α.), οπότε ας χαίρεται κανείς την επιτυχία του, αλλά να μην «καβαλάει το καλάμι» και γίνεται ξέχωρος, ατομιστής και εγωκεντρικός. Ο επιτυχημένος είναι ευγνώμων, αναγνωρίζει την υποστήριξη της ομάδας και λειτουργεί το ίδιο υποστηρικτικά και στο νέο πλαίσιο καθηκόντων.

Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, πως η επιτυχία δεν είναι μια πάγια κατάσταση, αλλά είναι σαν ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει συνέχεια να τον ταΐζουμε.

Η επιτυχία ανοίγει διάπλατα στον άνθρωπο την πόρτα των ευθυνών και ως εκ τούτου οι θέσεις στα δημαρχιακά και περιφερειακά έδρανα ή αυτά της ευρωβουλής δεν είναι τρόπαιο: δεν προσθέτεις με την εκλογή γαλόνια στη κοινωνική σου στολή, δεν αναγνωρίζεται δε καμιά ικανότητά σου, δεν ψηλώνεις με την επιτυχία ούτε φυσικά συρρικνώνεσαι με την αποτυχία. Η επιτυχία κυρίως σε «φορτώνει» με ευθύνες στις οποίες πρέπει να φανείς αντάξιος κι όχι με γαλόνια.

Τι γίνεται όμως με την αποτυχία

Αυτή έχει προφανώς μια πικρή γεύση και ίσως αυτός είναι ο σημαντικότερος λόγος που οι περισσότεροι την εξωραΐζουν (είναι σαν το μουρουνέλαιο με γεύση φράουλα). Την αποτυχία πρέπει να τη βιώνει κανείς σαν ένα μάθημα ώστε να μπορεί να αντλήσει, μέσα από αυτή, την αναγκαία ανατροφοδότηση: «τι δεν πήγε καλά, τι δεν λειτούργησε σωστά, τι άλλο θα μπορούσαμε να κάνουμε;». Η αποτυχία ωθεί τον άνθρωπο να βρει κρυμμένες δυνάμεις, να γίνει εφευρετικός και ευέλικτος, οπότε καλό είναι να βλέπουμε όχι μόνο τι χάσαμε, αλλά και τι έρχεται μετά. Να σκεφτόμαστε ως εκ τούτου την αποτυχία ως ένα τέλος που φέρνει μια νέα αρχή. Τίποτα δεν έρχεται τυχαία, όλα εξαρτώνται από τις προσπάθειές μας. Τόσο η επιτυχία όσο και η αποτυχία χτίζονται από ό,τι ήδη υπάρχει μέσα μας. Υπό αυτή την έννοια η αποτυχία βιώνεται περισσότερο οδυνηρά όταν έχει κανείς εσωτερικεύσει ένα αυστηρό και επικριτικό εαυτό, ενώ αντιθέτως βιώνεται περισσότερο ως ένας καλός «δάσκαλος» όταν έχουμε ένα φροντιστικό εσωτερικό διάλογο που μας ενθαρρύνει και έναν εαυτό που πιστεύει σε εμάς. Σε αυτή την περίπτωση ο άνθρωπος δεν φοβάται την αποτυχία, είναι περισσότερο εστιασμένος στις δυνατότητες κι όχι στα εμπόδια και είναι επιτρεπτικός και ανοιχτός στο να δοκιμάζει καινούργια πράγματα ακόμη κι έπειτα από μια οδυνηρή αποτυχία.

Η ψυχολογία του ψηφοφόρου

Παρατηρώ στη τωρινή συγκυρία ότι υπάρχουν πολλές προσδοκίες και συναισθήματα τα οποία αιωρούνται στον αέρα συνεπαίρνοντας υποψήφιους και ψηφοφόρους, με συνέπεια να τροφοδοτούν τον εγωκεντρισμό τους με όνειρα και φαντασιώσεις: οι μεν υποψήφιοι φαντασιώνονται την κοινωνική τους καταξίωση, οι δε ψηφοφόροι φαντασιώνονται ένα σωτήρα που θα τους απαλλάξει από την ευθύνη…

Η επιτυχία στήνεται πάνω και γύρω από ένα πλασματικό σκηνικό που δεν αφορά τις πραγματικές συνιστώσες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Στήνεται με προπαγανδιστικούς όρους, με σποτάκια, φυλλάδια, κάρτες, ακόμη και σταυρωμένα ψηφοδέλτια (αν είναι δυνατό στην ψηφιακή εποχή). Το κυνήγι της επιτυχίας οδηγεί σε μια μέθη τους συμμετέχοντες στην εκλογική διαδικασία, οι οποίοι ασυνειδήτως ή/και συνειδητά κατασπαταλούν πόρους (οικονομικούς και άλλους) για να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη επιτυχία.

Στη μέθη της τελευταίας συμπαρασύρεται κι ο ψηφοφόρος, ο οποίος αρέσκεται στα μεγάλα λόγια, στις υποσχέσεις, κινείται από συναισθηματικά κίνητρα και αδυνατεί πολλές φορές να σταθεί με κριτική σκέψη και αναστοχασμό έναντι της ευθύνης και του δικαιώματος να επιλέξει με τη ψήφο του τους κατάλληλους. Αποτυχημένος ή επιτυχημένος λοιπόν στην επιλογή των υποψηφίων μπορεί να νιώσει κι ο ψηφοφόρος, ο οποίος με τη σειρά του καλείται να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση. Η αποτυχία του ψηφοφόρου έγκειται στην αδυναμία του να παραιτηθεί από τις φαντασιακές του προσδοκίες και κυρίως από αυτή πως την ευθύνη των κοινωνικών αλλαγών την έχουν οι …. άλλοι, ενώ η επιτυχία του έγκειται στην πραγματιστική του αντίληψη και τη σαφή αποδοχή πως η εξουσία χρειάζεται έλεγχο κι επαγρύπνηση κι όχι εφησυχασμό.

Ο ενημερωμένος και ενσυνείδητος πολίτης με άλλα λόγια δεν δίνει με την ψήφο του λευκή επιταγή.

Πολλές φορές η εκλογική διαδικασία στήνεται σαν μια θεατρική παράσταση, όπου η ευθύνη για την ποιότητα του έργου και η επιτυχία ή η αποτυχία της παράστασης αφορά και τους θεατές (ψηφοφόρους) και τους ηθοποιούς (υποψήφιους). Αν το έργο εξελίσσεται σε φαρσοκωμωδία ή τραγωδία εξαρτάται από την σχεδόν συνωμοτική σχέση αυτών των δύο πλευρών.

Η «Εκκλησία του Δήμου» αναβιώνει, περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, με ψυχολογικές συνιστώσες, με κριτήρια προπαγάνδας, με συνθήματα κι όχι με εστιασμό στην ουσία της πολιτικής. Η διαπίστωση αυτή αποτελεί και για μας τους επιστήμονες της ψυχικής υγείας μια υποχρέωση να συμμετέχουμε περισσότερο ενεργά με τις γνώσεις μας στην απομάγευση της πολιτικής και να συμβάλλουμε στην ορθολογική κατανόησή της.

Το παρόν κείμενο αποτελεί μια τέτοια συνεισφορά…

Διαβάστε ακόμη το σχετικό άρθρο: ο μύθος του ελεύθερου ψηφοφόρου...

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Γιώργος Γιαννούσης - Ψυχοθεραπευτής

Ψυχοθεραπευτής, Οικογενειακός θεραπευτής, Επιστημονικός Υπεύθυνος στο Ινστιτούτο εφαρμοσμένης συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας - ΝΗΜΑ.

2410.533737

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού