Μην ψάχνεις τον πραγματικό σου εαυτό. Δεν υπάρχει. Δημιούργησέ τον!

«Ποιος είναι ο πραγματικός μου εαυτός; Πώς μπορώ να βρω ποιος πραγματικά είμαι;» Ερωτήσεις που απασχολούν σχεδόν όλους μας. Για να ζήσουμε μια πιο ευτυχισμένη ζωή ακούμε πως είναι απαραίτητο να μάθουμε ποιοι είμαστε. Και έτσι μπαίνουμε στη διαδικασία να βρούμε τον «αληθινό» εαυτό μας.

Μήπως όμως ο τρόπος που θέτουμε το ερώτημα περιέχει παγίδες;

Τι σημαίνει ψάχνω να βρω τον «πραγματικό» μου εαυτό;

Όταν ψάχνω να βρω κάτι, τότε υποθέτω ότι αυτό που ψάχνω υπάρχει κάπου κρυμμένο κι εγώ θέλω να το βρω, να το ανακαλύψω. Ίσως είναι κάτω από το κρεβάτι, ίσως πίσω από το ψυγείο.

Πάντως, κάπου υπάρχει. Το μόνο που πρέπει είναι να βρω που είναι.

Αντίστοιχα όταν ψάχνω τον πραγματικό εαυτό μου, υποθέτω ότι υπάρχει κάπου ένας κρυμμένος «πραγματικός» εαυτός, έτοιμος διαμορφωμένος, και εγώ το μόνο που έχω να κάνω είναι να τον βγάλω στο φως. Και όλα θα είναι εντάξει μετά.

Αν για παράδειγμα είμαι ένα υπάκουο «καλό παιδί» που δε λέει ποτέ όχι στους άλλους, και καταλαβαίνω ότι πιέζομαι, τότε η φράση βρίσκω τον «πραγματικό» εαυτό μου με παραπέμπει να ψάξω κάπου μέσα μου να βρω αυτό που «πραγματικά» θέλω. Κάπου μέσα μου υπάρχει ένας «αληθινός» εαυτός, με τα δικά του θέλω και το μόνο που έχω να κάνω είναι να τον ξεθάψω. Έτσι θα πάψω να καταπιέζομαι. Αυτό τουλάχιστον λένε πολλοί ψυχολόγοι και άνθρωποι του χώρου της αυτοβοήθειας.

Δυστυχώς τα πράγματα συνήθως δεν είναι τόσο απλά. Στην πράξη ίσως έχω περισσότερους από έναν εαυτούς.

Στην πράξη, αν έχω μάθει να μη λέω όχι, τότε ο σημερινός μου εαυτός θέλει να ικανοποιεί τους άλλους. Μόνο αυτό υπάρχει μέσα μου. Όταν αναρωτηθώ τι θέλω να κάνω στη ζωή μου, συχνά δεν υπάρχει ένας άλλος αληθινός εαυτός μέσα μου να μου δώσει μια απάντηση.

Ακούμε τα τσιτάτα να λένε ότι «Η ψυχή σου μιλάει και πρέπει να μάθεις να την ακούς. Τα σημάδια υπάρχουν. Χρειάζεται μόνο να τα ανακαλύψεις».

Το μοναδικό αποτέλεσμα από τέτοιες ασαφείς δηλώσεις που ακούγονται ψαγμένες και δε δίνουν καμία ένδειξη για το πώς να το κάνω, είναι να νιώσω βαθιά ανεπαρκής που δεν καταφέρνω να ακούσω την ψυχή μου (δηλαδή τα συναισθήματά μου ουσιαστικά) και να έχω την αίσθηση πως πάλι κάτι δεν κάνω καλά. Έχω πρόβλημα.

Πραγματικά θα ήθελα τόσο πολύ να απαγορέψω όλα αυτά τα τσιτάτα που μας πληγώνουν και μας βάζουν σε πόλεμο με τον εαυτό μας. Λες και το συναίσθημα είναι το καλό και ο νους το κακό. Αυτή η θεώρηση με βάζει σε αντιπαλότητα με τον ίδιο μου τον εαυτό. Είμαι και τα δυο.

Δεν είναι το συναίσθημα (η ψυχή) το καλό και ο νους το κακό. Χρειάζονται και τα δυο για να ζήσει κάποιος αρμονικά τη ζωή του. Η δαιμονοποίηση του νου και η εξύψωση των συναισθημάτων είναι μια τεράστια παγίδα.

Η ανευθυνότητα και η άγνοια όσων διαδίδουν αυτά τα τσιτάτα ενίοτε με θυμώνει. Μετά τους καταλαβαίνω ότι έχουν (ελπίζω) καλό σκοπό και έτσι μένω με την απογοήτευση και τη λύπη στο τέλος εξαιτίας της παραπληροφόρησης που δημιουργούν και της τεράστιας επίδρασής τους επάνω στους αναγνώστες.

Τα τσιτάτα αυτά φταίνε που δεν είμαστε καλά με τον εαυτό μας. Όχι το πώς είμαστε εμείς.

Απελπίζομαι.

Διώξε όσα σου έχουν φορέσει. Χμμμ...

Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με την απλοϊκή συμβουλή «Διώξε από πάνω σου όσα σου έχουν φορέσει». Και αυτή η συμβουλή υποθέτει ότι υπάρχει ένας «πραγματικός» εαυτός με τον οποίο ήρθες στον κόσμο και μετά οι γονείς σου, η κοινωνία ή όποιος άλλος, σου φόρεσαν τα δικά τους θέλω.

Έτσι, για παράδειγμα, ίσως έγινες καλός μαθητής επειδή ήθελες να ικανοποιήσεις τους γονείς σου και να σε αγαπάνε. Δεν ήταν Δικό Σου, θα πουν όσοι υποστηρίζουν αυτή την προσέγγιση (αρκετοί ψυχολόγοι, δηλαδή). Τα θέλω σου είναι φορεμένα από την κοινωνία. Εσύ ίσως κρύβεις έναν καλλιτέχνη μέσα σου (αλήθεια η κοινωνία δε θέλει καλλιτέχνες;)

Αν το σκεφτούμε λίγο πιο βαθιά, τι θα πει Δικό Σου όμως; Τι είναι πραγματικά Δικό Σου; Το DNA σου;

Τι εννοούν άραγε; Αν το φιλοσοφήσουμε λίγο πιο ψύχραιμα και δεν αρκεστούμε σε μια επιφανειακή συναισθηματική δήλωση που ακούγεται ωραία αλλά δεν έχει υπόσταση, που θα καταλήξουμε;

Το DNA μας είναι σημαντικό (αν αυτό εννοούν), αλλά ακόμα πιο σημαντική είναι η διάδραση με το περιβάλλον μας, όπως όλες οι έρευνες δείχνουν. Η προσωπικότητά μας (δηλαδή ο εαυτός μας) διαμορφώνεται μέσα σε ένα πολύπλοκο πλαίσιο συνεχούς αλληλεπίδρασης με τους γονείς μας και τα πρώτα σημαντικά πρόσωπα της ζωής μας.

Αποκτήστε το βιβλίο Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής από το  Εξειδικευμένο Βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας του PSYCHOLOGY.GR

Η εφηβεία φαίνεται να είναι η κυριότερη περίοδος διαμόρφωσης των πιο σημαντικών δομών του εγκεφάλου μας, όσον αφορά στη χρήση τους στην ενήλικη ζωή μας. Και φυσικά η διαμόρφωση του εγκεφάλου μας δε σταματάει ποτέ κατά τη διάρκεια της ζωής μας, μέσω της νευροπλαστικότητας.

Οπότε, σε ποια φάση ακριβώς είμαστε εμείς, οι πραγματικοί εμείς, και αρχίζουν μετά να μας φοράνε οι άλλοι τα δικά τους θέλω (τα οποία υποτίθεται πως δεν είμαστε εμείς); Το επιχείρημα υπέρ του πραγματικού εαυτού φαίνεται να μη στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα…

Αν το ψάξουμε λίγο παραπάνω η μοναδική λογική ερώτηση είναι: Υπάρχει άραγε κάτι που δε μας το έχουν φορέσει;

Η απάντηση φαίνεται να γέρνει προς το όχι. Όλα κατά μια έννοια φορεμένα είναι. Και τα «άσχημα» αλλά και τα όμορφα. Έτσι αποκτούμε ταυτότητα. Έτσι γινόμαστε εμείς. Αυτή είναι η διαδικασία για κάθε άνθρωπο.

Αν είσαι ευγενικός σαν άνθρωπος είναι επειδή μεγάλωσες σε μια ευγενική οικογένεια. Φορεμένο είναι. Αν είσαι δοτικός είναι επειδή έτσι εξασφάλιζες την αγάπη στην οικογένειά σου. Φορεμένο είναι.

Αν είσαι φιλόδοξος είναι επειδή αυτό το προώθησαν οι γονείς σου. Φορεμένο είναι.

Αν είσαι καλλιτέχνης, τότε μπορεί να σε ενέπνευσε ένας δάσκαλος στο Δημοτικό, ένας γονέας, ένας αδερφός και να ασχολήθηκες με την τέχνη. Φορεμένο είναι και αυτό. Όλα φορεμένα είναι.

Και δεν πειράζει…

Γιατί τα λένε;

Δε θέλω να καταλογίσω κακή πρόθεση σε όσους διαδίδουν τα τσιτάτα περί πραγματικού εαυτού. Είναι μια φυσιολογική απάντηση στη συναισθηματική ανάγκη του να νιώσω καλύτερα με τη ζωή μου, όταν νιώθω πως οι επιλογές μου και η μέχρι τώρα πορεία της δε με εκφράζει πια. Είναι πιο εύκολο να λέω πως κάποιος «κακός» μου τα φόρεσε όλα και να νιώσω πως δε φταίω εγώ που δεν περνάω καλά στο σήμερα. Άλλοι με έκαναν έτσι. Είμαι απλά το κακόμοιρο θύμα. Κανείς δε θέλει να νιώθει ότι φταίει.

Η φιλοσοφία «Βρες τον Εαυτό σου», πουλάει σεμινάρια, βιβλία, Retreats και ταινίες, δημιουργεί «γκουρού» αυτοβοήθειας και δίνει δουλειά στους εκάστοτε «δασκάλους» και όχι μόνο.

Το να βρεις τον εαυτό σου, το νιώθεις σαν μια πράξη επανάστασης απέναντι στην «κακιά» κοινωνία και στους «κακούς» γονείς, οπότε νιώθεις και επαναστάτης που είναι ωραίο. Όχι μόνο δεν έχεις ευθύνη, είσαι και αντιδραστικός απέναντι στο «σύστημα»! Το τέλειο συναισθηματικό δόλωμα από όσους το προωθούν. Επαναλαμβάνω ότι δεν καταλογίζω πρόθεση. Μόνο άγνοια και απουσία κριτικής σκέψης.

Δημιούργησε τον εαυτό που σου αρέσει!

Μια εναλλακτική πρόταση:

Ίσως να υπάρχει μια εναλλακτική πρόταση στην προτροπή «βρες τον πραγματικό σου εαυτό». Δημιούργησε τον εαυτό που σου αρέσει!

Αντί να ψάξεις να βρεις τι είναι πραγματικό δικό σου, εστίασε στο να γνωρίσεις τον τωρινό εαυτό σου και αποδέξου ότι όλα όσα βρεις αυτή τη στιγμή είναι δικά σου. Γιατί είναι. Αυτή τη στιγμή το ότι δε λες όχι, το ότι είσαι το καλό παιδί, το ότι είσαι δικηγόρος αντί για ζωγράφος (για κάποιο λόγο ξαναλέω όσοι βρίσκουν τον εαυτό τους συνηθίζεται να υπονοείται ότι ήταν εν δυνάμει ζωγράφοι…) όλα αυτά είσαι εσύ.

Στο εδώ και τώρα Αυτός Είσαι.

Δεν είσαι κάποια από αυτά και κάποια όχι. Είσαι το σύνολο των χαρακτηριστικών σου. Ακόμα και αν νιώθεις καταπιεσμένος με ορισμένες συμπεριφορές σου, για κάποιο λόγο σε εξυπηρετούν και τις κρατάς. Είσαι και η αυτοκαταπίεσή σου. Τι να κάνουμε τώρα.

Αναγνώρισέ το και αποδέξου το.

Και μετά δες τι από όλα αυτά θέλεις να κρατήσεις και τι να αλλάξεις. Δες ποιον εαυτό θα ήθελες να δημιουργήσεις. Πώς θα ήθελες να είσαι από εδώ και πέρα; Φτιάξε έναν νέο εαυτό πιο κοντά σε αυτό που θα σου άρεσε να είσαι.

Ποια η διαφορά;

Όσοι προτρέπουν να βρεις τον «αληθινό» εαυτό σου, συνήθως προτείνουν την ίδια διαδικασία. Με την πολύ σημαντική διαφορά ότι θα πουν: βρες τι είναι πραγματικά δικό σου και τι όχι, και πέτα όσα δεν είναι δικά σου.

Η προσέγγιση αυτή ενέχει δυο σημαντικούς κινδύνους:

1) Σε βάζει αυτόματα στο ρόλο του θύματος.

Είσαι ο καλός άνθρωπος που οι άλλοι σου φόρεσαν τα «άσχημα» χαρακτηριστικά σου. Έτσι κινδυνεύεις να μείνεις περισσότερο στο στάδιο του να κατηγορείς τους άλλους που σε «κατέστρεψαν» αντί να εστιάσεις στο πώς να αλλάξεις ό,τι εσύ τώρα θέλεις.

Αντίθετα, αν αποδεχτείς ότι αυτός είναι τώρα ο εαυτός σου αναλαμβάνεις πλήρως την ευθύνη της κατάστασής σου και δουλεύεις με ό,τι έχεις. Και αυτό μας εξελίσσει: η ανάληψη της ευθύνης του εαυτού μας. Όντως πολλοί άλλοι σε επηρέασαν και είσαι εδώ που είσαι τώρα. Όλα είναι φορεμένα. Όταν θυματοποιείσαι όμως, κινδυνεύεις να μείνεις με το αίσθημα ότι η κοινωνία σου χρωστάει, ότι οι γονείς σου ή ο κόσμος είναι κακοί και να νιώσεις περισσότερο θυμωμένος από όσο σε βοηθάει. Όμως δε συμβαίνει αυτό.

Αυτό που ζεις, είναι το δράμα του να είσαι άνθρωπος. Δεν φταις για τίποτα, αλλά έχεις την ευθύνη για τα πάντα. Αντί για θυμό θα νιώσεις μελαγχολία.

2) Όταν ψάχνεις να βρεις ποιος είσαι, δημιουργείται αμέσως το ερώτημα: πώς θα ξέρω ότι αυτό που βρήκα είμαι «πραγματικά» εγώ;

Ειδικά αν είσαι ανασφαλής (όπως οι περισσότεροι από εμάς) θα έχεις χαμηλή εμπιστοσύνη στη διαίσθησή σου. Κι αν κάνεις λάθος; Αν δε βρεις τον «σωστό» εαυτό; Τι θα γίνει τότε; Πόσο δύσκολο!

Αντίθετα, η πρόταση δημιούργησε τον εαυτό σου μειώνει αισθητά την αγωνία ενός πιθανού λάθους.

Καταλαβαίνεις ότι φτιάχνεις κάτι καινούριο. Δε χρειάζεται να ακούς την ψυχή σου και άλλα αφηρημένα λόγια. Αποφασίζεις τι σου αρέσει να είσαι από εδώ και τώρα. Δεν ψάχνεις στα άδυτα της ψυχής σου (όπου και αν είναι αυτά).

Στο νέο μου βιβλίο αφιερώνω τουλάχιστον Τέσσερα Κεφάλαια ακριβώς σε αυτό το θέμα, αλλά και ολόκληρο το βιβλίο περιγράφει την πορεία ενός ανθρώπου προς τη δημιουργία ενός νέου εαυτού στην πράξη.

Πώς δημιουργείς τον νέο σου εαυτό;

Στην πράξη θα χρειαστεί να κάνεις ό,τι κάνει και ένα μικρό παιδί. Να δοκιμάσεις. Ένα παιδί δοκιμάζει χάντμπολ, ποδόσφαιρο, τζούντο και κιθάρα και επιλέγει να ασχοληθεί με το τζούντο. Έτσι κι εσύ. Μπες στη διαδικασία να σκεφτείς με όρους μου αρέσει – δε μου αρέσει. Δοκιμάζεις και αν κάτι σου αρέσει γίνεται κομμάτι της νέας ταυτότητας που χτίζεις. Αν όχι, τότε δε γίνεται.

Επίσης, εξετάζεις τις υπάρχουσες συνήθειές σου. Αν κάποια σου αρέσει, τότε παραμένει στο χαρτοφυλάκιο του νέου σου εαυτού. Αν όχι, τότε δουλεύεις για να την αλλάξεις.

Ίσως χρειαστείς και τη βοήθεια ενός ειδικού. Δεν έχει σημασία τι είναι φορεμένο και τι όχι. Σημασία έχει τι θέλεις να φοράς από εδώ και πέρα.

Στην πράξη:

Ίσως έχεις περάσει αρκετό χρόνο ψάχνοντας να βρεις τον «πραγματικό» εαυτό σου. Βίωσες την αγωνία που η διαδικασία εμπεριέχει. Μπερδεύτηκες αμφισβήτησες, θύμωσες και ίσως και να απελπίστηκες.

Στην πράξη, για να εξελιχθείς και να ζήσεις μια πιο ευτυχισμένη ζωή, να αναγνωρίσεις πως είσαι το σύνολο των μέχρι τώρα εμπειριών σου. Είσαι όλα όσα σου έχουν συμβεί.

Στην πράξη, αν θέλεις να αλλάξεις τον εαυτό σου μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία, θα βοηθηθείς πολύ περισσότερο αν έχεις στο μυαλό σου να φτιάξεις ένα νέο εαυτό και όχι να βρεις έναν άλλο υποθετικό «πραγματικό» εαυτό.

Ο νέος εαυτός είναι μια διαδικασία δημιουργίας. Όχι μια διαδικασία ανακάλυψης.

Φτιάξε τη νέα προσωπικότητά σου. Γιατί αν την ψάχνεις μόνο, ίσως και να μην τη βρεις ποτέ…

Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Φλαμούρη Δημήτρη «Το Παράδοξο Μονοπάτι προς το Νόημα της Ζωής» που κυλοφορεί από τις εκδόσεις Ιβίσκος.