Βιβλιοθεραπεία

Ακρόαση άρθρου......

Η βιβλιοθεραπεία έχει να κάνει με τη χρήση των βιβλίων για θεραπευτικούς σκοπούς. Το κατάλληλο γραπτό υλικό ή τα κατάλληλα βιβλία μπορούν  να αποτελέσουν   μέσο  για την επίλυση  απλών προβλημάτων (συναισθηματικών ή συμπεριφορικών), να βοηθήσουν  στη θεραπεία ψυχικών ασθενειών και δυσλειτουργιών και να λειτουργήσουν επικουρικά και συμπληρωματικά σε διάφορες ψυχοθεραπείες.

Η βιβλιοθεραπεία μπορεί να διεξαχθεί από διάφορους επιστήμονες,  όπως για παράδειγμα δασκάλους, ψυχοθεραπευτές, συμβούλους ή επιμελητές βιβλιοθηκών, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν εκπαιδευτεί  ανάλογα.

Καθένας από αυτούς τους επιστήμονες εστιάζει, όπως είναι φυσικό,  σε διαφορετικής υφής και πεδίου προβλήματα. Ο σύμβουλος βιβλιοθεραπείας παίζει μεγάλο ρόλο στη διαδικασία της,  καθώς αυτός αποφασίζει αν η βιβλιοθεραπεία θα λάβει χώρα σε ομαδικό (ομαδική βιβλιοθεραπεία) ή σε ατομικό επίπεδο (ατομική βιβλιοθεραπεία), για το ποια βιβλία θα διαβαστούν,  για το χρόνο μέσα στον οποίο θα διαβαστούν και για τη συζήτηση που θα επακολουθήσει της ανάγνωσής τους. 

Η βιβλιοθεραπεία δεν είναι μια σύγχρονη «εφεύρεση». Στην Αμερική άρχισε να πραγματοποιείται στη δεκαετία του 1930. Η βασική έννοια πίσω από τη βιβλιοθεραπεία είναι ότι η ανάγνωση είναι μια θεραπευτική εμπειρία. Έχει εφαρμοστεί και μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο,  αφού οι στρατιώτες είχαν πολύ χρόνο μέχρι να αποθεραπευτούν. Και οι ίδιοι αισθάνονταν, βέβαια, ότι το διάβασμα είναι θεραπευτικό και βοηθητικό. Επιπρόσθετα,  στα ψυχιατρικά ιδρύματα οι βιβλιοθεραπευτικές ομάδες αναπτύσσονται  την ίδια χρονική περίοδο. Τα βιβλία απασχολούσαν τους ασθενείς και τους βοηθούσαν. Η βιβλιοθεραπεία είναι δυνατόν, επίσης, να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν την αυτοπεποίθηση,  που τους χρειάζεται,  και να δώσει στους γονείς την ευκαιρία να συζητήσουν με τα παιδιά τους θέματα που βρίσκονται μέσα στα διάφορα βιβλία. 

Οι επιμέρους στόχοι της βιβλιοθεραπείας μπορούν να συνοψιστούν στους ακόλουθους: Μέσα από τη βιβλιοθεραπεία τα άτομα αναπτύσσουν αυτοαντίληψη, αυξάνεται η κατανόησή τους για την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα κίνητρα, εμπλουτίζουν την αυτο-αποδοχή τους, αποκτούν ενδιαφέροντα εκτός του εαυτού τους, ανακουφίζονται από τη συναισθηματική ή νοητική πίεση, αναγνωρίζουν ότι δεν είναι οι μόνοι που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένα προβλήματα, αντιλαμβάνονται ότι υπάρχουν πολλοί εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης σε κάθε πρόβλημα και αναπτύσσουν την ικανότητα να συζητούν ανοιχτά για τα προβλήματά τους.

Ο στόχος της βιβλιοθεραπείας σε κλινικό επίπεδο είναι να διευρύνει και να εμβαθύνει την κατανόηση των ατόμων για τα προβλήματα που αντιπαλεύουν και που χρειάζονται διαχείριση.

Το γραπτό υλικό μπορεί,  επίσης,  να επιμορφώσει τα άτομα σχετικά με τις διαταραχές που αντιμετωπίζουν, να κάνει πιο ενεργή τη συμμετοχή τους στη θεραπεία  - όταν αυτά δέχονται  ήδη κάποια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση- και να αυξήσει την προσωπική τους υπευθυνότητα ως προς την ανάρρωσή τους. Επιπρόσθετα, οι άνθρωποι ανακουφίζονται όταν μαθαίνουν ότι και άλλα άτομα αντιμάχονται τα ίδια προβλήματα ή διαταραχές με αυτούς,  έχοντας καταφέρει επιτυχώς να τα αντιμετωπίσουν ή να τα ξεπεράσουν.

Η βιβλιοθεραπεία έχει εφαρμοστεί σε μια σειρά από ψυχολογικά προβλήματα.

Οι θεραπευτές που τη χρησιμοποιούν έχουν αναφέρει ότι η χρήση της ήταν επιτυχής στη διαχείριση διαταραχών διατροφής, άγχους, συναισθηματικών διαταραχών, αγοραφοβίας,  κατάχρησης ουσιών και αλκοόλ και σε διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος.

Για παράδειγμα,  άτομα με διατροφικές διαταραχές,  και ιδίως με βουλιμία,  ωφελούνται όταν λαμβάνουν εκπαιδευτικού τύπου πληροφορίες από βιβλία που έχουν να κάνουν με πολιτισμικές προκαταλήψεις σχετικά με το βάρος, την ελκυστικότητα και τη διατροφή. Στην περίπτωση της κατάθλιψης,  με τη  βοήθεια της βιβλιοθεραπείας,  τα άτομα συμβουλεύονται να διαβάζουν βιβλία αυτοβοήθειας και άλλα κατάλληλα βιβλία  ταυτόχρονα με τη θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθούν για να επιταχύνουν την ανάρρωσή τους.

Πολλές κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η βιβλιοθεραπεία στην κατάθλιψη μπορεί να επιφέρει ισάξια αποτελέσματα με αυτά των φαρμακοθεραπειών ή της ψυχοθεραπείας.

Επιπλέον, οι ασθενείς στη βιβλιοθεραπεία ανάρρωσαν γρηγορότερα από την κατάθλιψη σε σύγκριση με ασθενείς των συμβατικών θεραπειών.   Μεταξύ των ψυχοθεραπευτών οι γνωσιακοί-συμπεριφορικοί ψυχοθεραπευτές  είναι οι πιο ενθουσιώδεις υποστηρικτές της βιβλιοθεραπείας.

Στη βιβλιοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο βιβλία επιστημονικά και αυτοβοήθειας όσο και λογοτεχνικά. Η λογοτεχνία επιτρέπει στον αναγνώστη να ταυτιστεί με τους χαρακτήρες του βιβλίου, με τα προβλήματά και τις ζωές τους.  Του δίνει, επίσης, την ευκαιρία να παρατηρήσει πως οι χαρακτήρες των βιβλίων διαχειρίζονται τις απογοητεύσεις και τους προβληματισμούς τους.   Μέσα από αυτή τη διαδικασία μαθαίνει να επιλύει και τα δικά του προβλήματα.

Οι Adams και Pitre (2000) αναφέρουν ότι η ανάγνωση βιβλίων κάνει τα άτομα να μάθουν και να σχετιστούν με τις εμπειρίες των άλλων ατόμων. Ούτε λίγο ούτε πολύ,  μέσα από τη γνώση της ύπαρξης της βιβλιοθεραπείας,  κατανοούμε ότι τα βιβλία δεν είναι απλά ένα μέσο ψυχαγωγίας, τέχνης και διεύρυνσης των πνευματικών μας οριζόντων,  αλλά και πολύτιμο εργαλείο για την επίλυση πολλών ειδών προβλημάτων με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι στη ζωή μας.