Η ψυχοθεραπεία ολοκληρώθηκε και …τι γίνεται μετά;

Ακρόαση άρθρου......

Η Θεραπεία Συμπεριφοράς για το «παθολογικό» άγχος κάποια στιγμή φτάνει στο τέλος της, με τον πάσχοντα να έχει επιτύχει τους τελικούς του στόχους. Οι τελικοί στόχοι είναι οι πιο δύσκολες και αγχογόνες καταστάσεις, που στην έναρξη της θεραπείας του ο ασθενής δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να εκτελέσει και που ο ίδιος θεωρεί ότι όταν έρθει η στιγμή να τις κάνει μόνος του χωρίς άγχος, θα έχει ξεπεράσει το πρόβλημα.

Παραδείγματος χάριν, μία γυναίκα που πάσχει από αγοραφοβία δεν διανοείται κατά την έναρξη της θεραπείας της ότι μπορεί να μπει μόνη στο μετρό, να πάει να ψωνίσει στο super market, να περπατήσει μια 20΄ διαδρομή, όμως στη λήξη της θεραπείας της το κάνει χωρίς σωματικά συμπτώματα και υπερβολικό φόβο. Σταδιακά νιώθει όλο και πιο χαρούμενη που τα καταφέρνει, ενώ η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή της παίρνουν την ανιούσα.

Είναι επομένως πολύ λογικό να θέλει – και έτσι συμβαίνει σε πολλούς ασθενείς – να ξεχάσει εντελώς την δυσάρεστη εμπειρία που βίωσε όταν έπασχε από την διαταραχή. Μολαταύτα θα υπάρξουν στιγμές που θα αναρωτηθεί τι θα γίνει αν το ξαναπάθω, και σίγουρα θα υπάρξουν στιγμές που θα νιώσει κάποιο βαθμό φόβο και άγχος – μιας και όλων των ειδών τα συναισθήματα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Επομένως το θέμα δεν είναι αν θα ξαναφοβηθεί, αλλά αν θα αφήσει τον φόβο «να πάρει κεφάλι και να μπερδευτεί» στην καθημερινότητά της.

Προκειμένου να αντιμετωπίσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο πρέπει να έχει ενημερωθεί από τον ψυχολόγο της για την αναμονή επεισοδίων υποτροπής και να ξέρει πως θα τα χειριστεί ή ακόμα καλύτερα πως θα τα προλάβει. Έτσι μετά την επίτευξη των τελικών στόχων και τη λήξη της θεραπείας συνεχίζονται οι συναντήσεις επανεξέτασης (που σταδιακά γίνονται όλο και πιο αραιές), με κύριο στόχο την πρόληψη υποτροπής, τη διατήρηση δηλαδή των θεραπευτικών κερδών σε βάθος χρόνου.  

Η πρόληψη υποτροπής αποτελείται από μία σειρά στρατηγικών που διδάσκουν τον θεραπευόμενο πώς να αντιμετωπίζει και να χειρίζεται επεισόδια υποτροπής (σωματικών συμπτωμάτων, φόβων κ.α) που μπορεί να προκύψουν οποιαδήποτε στιγμή.

Τα επεισόδια υποτροπής δεν είναι ένδειξη αποτυχίας της θεραπείας, αλλά αντίδραση σε αντικειμενικά στρεσσογόνες καταστάσεις. Αν για παράδειγμα αρρωστήσεις, σε απολύσουν από τη δουλειά σου, χωρίσεις, αλλά και σε περιπτώσεις που σε πιέζουν υποχρεώσεις και προβλήματα μικρότερου βεληνεκούς, όπως οικογενειακές στενοχώριες- γεγονότα που αναπόφευκτα συμβαίνουν στις ζωές όλων μας – μπορεί να νιώσεις πιο ευάλωτος και πιο εύκολα να «γλιστρήσεις» σε παλιές συμπεριφορές που σου παρείχαν ασφάλεια. Μπορεί λοιπόν να ξαναρχίσεις τις αποφυγές, να κλειστείς στον εαυτό σου και να παραμελήσεις τις δραστηριότητες που σε έκαναν να νιώθεις καλά.

Στο παράδειγμα της αγοραφοβίας επειδή στραμπούλησες τον αστράγαλο σου μπορεί να πάψεις για ένα διάστημα να χρησιμοποιείς τα μέσα μαζικής μεταφοράς, να νιώσεις στενοχωρημένη και άτυχη και ακόμα και όταν μπορείς μια χαρά να περπατήσεις να επιδιώκεις την ασφάλεια που σου δίνει ο σύντροφός σου όταν σε μεταφέρει με το αμάξι του στις δουλειές σου. Στο ίδιο παράδειγμα μπορεί να κλειστείς στο σπίτι γιατί έχεις εξεταστική και να σταματήσεις το γυμναστήριο επειδή δεν έχεις όρεξη και προτιμάς να ξεκουραστείς. Όμως η ένταξη των παλαιότερων αποφυγών στην καθημερινότητά σου ενέχει κινδύνους για την ψυχική σου υγεία.

Αντί αυτού μπορείς και χρειάζεται να καταλάβεις τι δεν πάει καλά στην συγκεκριμένη φάση της ζωής σου και να φτιάξεις ένα σχέδιο δράσης για να αντιμετωπίσεις όσο καλύτερα μπορείς την αντικειμενικά στρεσσογόνα κατάσταση, αλλά και να διατηρήσεις τα οφέλη που πέτυχες στην θεραπεία σου, τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά το πέρας της δύσκολης φάσης.

Με την γνώση και την εφαρμογή των κατάλληλων τεχνικών πρόληψης υποτροπής: διαχείρισης άγχους, επίλυσης προβλήματος, επικοινωνίας συναισθημάτων με θετικό και διεκδικητικό τρόπο, ανάπτυξης νέων ενδιαφερόντων και ευχάριστων δραστηριοτήτων, απόκτησης ικανοτήτων πχ. εργασιακών, κοινωνικών κ.α, μπορείς να μειώσεις τα καθημερινά επίπεδα δυσφορικών συναισθημάτων ή/και να προσανατολιστείς στην άμεση διευθέτηση των προβληματικών καταστάσεων. Οι ερωτήσεις που καλείσαι να απαντήσεις κάθε φορά που βρίσκεσαι στη δίνη ενός επεισοδίου είναι: τι το προκάλεσε (ερεθίσματα); Πώς αντέδρασες (συμπεριφορές); Τι αν άλλαζες στη συμπεριφορά σου θα απέφευγες το επεισόδιο και επομένως τι θα πρέπει να προσέξεις στο μέλλον ; (βελτιωτικές – προληπτικές κινήσεις). Η επαναξιολόγηση του σχεδίου δράσης που επέλεξες και των συνεπειών του, υποδεικνύουν τις συμπεριφορές που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής σου και εκείνες που δεν σε βοηθούν και χρειάζεται να αναπροσαρμόσεις.

Συνοψίζοντας, τα επεισόδια υποτροπής δεν εμφανίζονται από το πουθενά, έρχονται ως απάντηση σε ερεθίσματα και είναι μια μοναδική ευκαιρία μάθησης του πως μπορείς να ανταπεξέλθεις στις αντιξοότητες της ζωής διατηρώντας την ψυχική σου υγεία. Η εκμάθηση και η εφαρμογή των τεχνικών της πρόληψης υποτροπής είναι η απαραίτητη και η αναγκαία προϋπόθεση που εμποδίζει την πλήρη υποτροπή στην αρρώστια και ενισχύει την αέναη, ενεργό συμμετοχή σου στη διατήρηση της υγείας σου.

Από θεραπευόμενος…γίνεσαι σταδιακά…θεραπευτής του εαυτού σου και δεν μας έχεις ανάγκη!