Η υποσυνείδητη συναισθηματική χειραγώγηση των “δεμένων” οικογενειών

Ακρόαση άρθρου......

Στην καριέρα μου ως θεραπεύτρια /κοινωνική ανθρωπολόγος, συναντάω πολύ συχνά σε θεραπευόμενους μου, τον ύφαλο της συναισθηματικής χειραγώγησης από το οικογενειακό τους περιβάλλον.

Ειδικά τα τελευταία χρόνια έχει προστεθεί και προσδιορισμός “υποσυνείδητος”αφού ολοένα και περισσότερες δυσλειτουργίες προκύπτουν από αυτή την συναισθηματική χειραγώγηση, η οποία δεν γίνεται αντιληπτή από τον άνθρωπο που την βιώνει.

Η δεμένη οικογένεια, είναι ο ιδανικός στόχος και τίτλος τιμής για όλες (και κυριολεκτώ με την γενίκευση) τις οικογένειες στην ελληνική επικράτεια. Από εκεί γεννιέται και το πρόβλημα.

Τι θα πει δεμένη οικογένεια; Ποιος την ορίζει;
Αρχικά να πούμε πως ο όρος "δεμένη-ος” έχει μέσα του έναν εξαναγκασμό και καταναγκασμό. Τόσες μάχες έχουν δωθεί στην ανθρωπότητα για να σπάσουμε δεσμά και αλυσίδες, αλλά στην ελληνική οικογένεια οι αλυσίδες μεταξύ των μελών της, θεωρούνται ως τίτλος τιμής.

Ενορχηστρωτής σε όλη αυτή την παράσταση ορίζεται ο δυναμικός, στοργικός, υπερπροστατευτικός γονιός, όπου συνήθως στις περισσότερες περιπτώσεις είναι γένους θηλυκού. Από μια λοιπόν τέτοια δεμένη οικογένεια όπου το δέσιμο δεν αντιστοιχεί σε ελευθερία έκφρασης και επιλογών και οι αλυσίδες που δένουν αυτή την οικογένεια, πνίγουν τα “θέλω" των παιδιών της, διαμορφώνονται ενήλικες οι οποίοι δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν υποστεί συναισθηματική χειραγώγηση.

Πως θα μπορούσαν άλλωστε να αντιληφθούν κάτι τέτοιο; Να θυμίσω εμβόλιμα εδώ το κοινωνικό πείραμα με τον βάτραχο που αν τον πετάξουμε μέσα στο καυτό νερό θα πεταχτεί έξω ενστικτωδώς, αν όμως τον βάλουμε στο κρύο νερό και τον βράσουμε σιγά σιγά δεν θα το καταλάβει και θα βρεθεί βραστός και καθόλη την διάρκεια ενδεχομένως να απολαμβάνει και τη διαδικασία.

Έτσι ακριβώς γίνεται και στις ανθρώπινες σχέσεις.

Η συναισθηματική χειραγώγηση είναι δύσκολο να ανιχνευθεί ή να γίνει αντιληπτή από τον αποδέκτη της, λόγο της φύσης της.

Πως ορίζεται η συναισθηματική χειραγώγηση; Είναι η ικανότητα επιρροής συναισθημάτων και συμπεριφορών άλλων ανθρώπων με κάποιο στόχο ή σκοπό.

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

Στην "δεμένη οικογένεια" λοιπόν υπάρχουν κάποιες τυπικές μορφές συναισθηματικής χειραγώγησης και θα τις δούμε μαζί αμέσως.

Υποβάθμιση των συναισθημάτων. Δεν δίνεται καμία βαρύτητα στο πως νιώθουν τα μέλη και στο αν υπάρχουν ανάγκες διαφορετικές. Η βαρύτητα είναι στο πως όλα τα συναισθήματα καλύπτουν το συμφέρον της οικογένειας και την εκάστοτε εικόνα της.

Ανειλικρίνεια και απόκρυψη πληροφοριών
Κατηγορίες, κριτική και λεκτικοί χαρακτηρισμοί οπώς "έχεις παράξενο χαρακτήρα, ιδιορυθμο κλπ" ή και ακόμα πιο έντονοι χαρακτηρισμοί.

Υπερπροστασία και βομβαρδισμός αγάπης όπου καλύπτει τα κακώς κείμενα και το παιδί μέσα από αυτή την στάση δικαιολογεί.

Προσπάθεια γέννησης αμφιβολιών σχετικά με την μνήμη την σκέψη και τα συναισθήματα καθώς και την γενικότερη αντίληψη της πραγματικότητας. Είναι το λεγόμενο Gaslighting.
Η επικοινωνία γίνεται με τάση ελέγχου και βάση του τελικού στόχου που είναι η εικόνα της οικογένειας.

Ψηφιακό Marketing για Ψυχολόγους: Κύκλος 11 Σεμιναρίων με Βέλτιστες Πρακτικές και Εργαλεία Διαχείρισης διαδικτυακής παρουσίας | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR
Είναι χρήσιμο να πούμε ότι, στατιστικά οι "δεμένες" οικογένειες "δένονται" κυρίως από τις ανάγκες της μητέρας που δεν καλύπτονται από την συναισθηματική οντότητα του πατέρα-συζύγου, και οι ανάγκες αυτές μαρτυρούν την πλασματική "νίκη" της επί του αρσενικού. Διατηρείται το παιδί ως λάφυρο εξαρτητικό που της τονίζει την κυριαρχία της και έτσι νιώθει σημαντική.

Από την βρεφική κιόλας ηλικία, μέσα στην γενικότερη ανάγκη ελέγχου καταστάσεων εμποδίζεται η εξατομίκευση των παιδιών και φυσικά και ο αποχωρισμός.

Με υπαινιγμούς για την δική τους εσωτερική δομή, οι γονείς των δεμένων οικογενειών εκφράζουν δικές του επιθυμίες και τον καλυμμένο φόβο τους να μην "εγκαταλειφθούν" και τα δικάζουν τα παιδιά να μαθαίνουν και να αξιολογούν την διαφορετικότητα ως αποκοπή από την πυρήνα της οικογένειας. Ως βασική ομάδα ορίζεται η οικογένεια και οποιαδήποτε άλλη ομάδα οφείλει να ενσωματωθεί στα πλαίσια της αρχικής οικογένειας.

Χαρακτηριστικό το φαινόμενο της ελληνικής οικογένειας σε ορόφους πολυκατοικιών, όπου οι πόρτες είναι διακοσμητικές και τα όρια ανύπαρκτα με ότι σημαίνει αυτό στην διαμόρφωση των διαπροσωπικών σχέσεων. Νέα ζευγάρια στην σκιά της μητρικής τους οικογένειας.

Στην σημερινή πραγματικότητα ας δούμε πόσα χρόνια μένει ένα παιδί με την οικογένεια του άλλοτε χρησιμοποιώντας και τη δικαιολογία ότι είναι πρακτικοί οι λόγοι.

Αυτό το σενάριο εξυπηρετεί και "δίνει άφεση αμαρτιών" στο γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αρνούνται να δεθούν ουσιαστικά συναισθηματικά, μιας και οι άνθρωποι εκπαιδευόμαστε να είμαστε εξαρτώμενοι ή ανεξάρτητοι.

Κάπου εκεί έρχεται η σύγκρουση "θέλω να ικανοποίησω τις επιθυμίες μου" με το "κάποιες επιθυμίες μου θα δημιουργήσουν δυσκολίες ίσως καλύτερα να περιμένω την κατάλληλη στιγμή και να τις πω". Οι “δεμένοι” φοβούνται οποιαδήποτε αποστασιοποίηση. Κάπου εκεί οι τύψεις και οι ενοχές κάνουν την εμφάνιση τους. Μην πάθει κάτι και το έχω τύψεις. Μην πεθάνει και μετά έχω τύψεις.

Στον αντίποδα όλων των παραπάνω δεν μπορώ να παραλείψω σε καμία περίπτωση, πως υπάρχουν παραδείγματα οικογενειών όπου ο σεβασμός στα μέλη και η αλληλοκατανόηση είναι ο πυρήνας τους.

Σέβονται την γνώμη των παιδιών όσο και αν δεν την κατανοούν και αφουγκράζονται τις ανάγκες τους, αφού πρώτα μπορούν να δουν και να συνειδητοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες, τις οποίες και δεν παραγκωνίζουν. Είναι αυτές οι οικογένειες που δεν επιδιώκουν να αποκτήσουν τίτλους όπως δεμενη και πετυχημένη και τα παιδιά τους είναι ήρεμα και με απόλυτη συναίσθηση του Εγώ του, Τώρα και των Θέλω τους.

Θα ζητήσουν την βοήθεια του θεραπευτή για να λύσουν άλλες πιο βαθιές αναζητήσεις τους και δεν ψάχνουμε να λύσουμε το τραύμα που τους προκάλεσαν τα δεσμά της δεμένης οικογένειας. Δεν υπάρχει εγχειρίδιο για τους γονείς, αλλά είναι βασικό όταν ένας άνθρωπος αποφασίσει να φέρει στον κόσμο έναν άλλο άνθρωπο, να έχει λίγο καθήσει να παρατηρήσει τι τον βαραίνει τον ίδιο στην ζωή του. Να ζητήσει βοήθεια αν χρειαστεί, έτσι ώστε να μην διαιωνίζεται αυτό το μοντέλο δυσλειτουργικής οικογένειας που γεννάει παιδιά με τραύματα και συγκεκαλυμμένες προβληματικές συμπεριφορές, όπου δυστυχώς πολλές φορές δεν γίνονται και αντιληπτές παρά μόνο όταν συσχετιστούν με άλλους ανθρώπους.

Πολλές φορές έχει δε καταγραφεί σε περιπτώσεις συναισθηματικής χειραγώγησης να εμφανίζεται το Σύνδρομο της Στοκχόλμης όπου το άτομο που χειραγωγείται, να δικαιολογεί και να υπερασπίζεται τις πράξεις αυτές.

Πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια τέτοια κατάσταση;

Οριοθέτηση και προσδιορισμός θέσεων
Αμεση επικοινωνία των αναγκών και των καταστάσεων που προκαλούν πίεση
Συνειδητοποίηση της προσωπικής αντίληψης της πραγματικότητας
Αναζήτηση βοήθειας από ειδικό όταν δεν είναι αντιληπτά τα όρια και υπάρχει χάος στην σκέψη

Η οικογένεια είναι ευλογία για τον άνθρωπο αλλά μπορεί να μεταμορφωθεί και σε κατάρα. Είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε πως οι γονείς είναι άνθρωποι και αυτοί με τις προσωπικές τους δυσλειτουργίες και τις ανασφάλειες.

Κατανόηση αγάπη και οριοθέτηση είναι οι βασικές θεμελιώδεις έννοιες που μπορούν να χτίσουν όμορφες οικογένειες με υγιή θεμέλια.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ευαγγελία Βεργανελάκη - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Ευαγγελία Βεργανελάκη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία: