Οι πρώτοι σπουδαίοι Γάλλοι ψυχολόγοι

Ακρόαση άρθρου......

Αν η Γαλλία συνέβαλε στην ψυχολογία το μισό απ' ό,τι συνέβαλε η Γερμανία, αυτό οφείλεται ίσως στο ότι τα αισθήματα καταλάμβαναν υπερβολικά εξέχουσα θέση στη γαλλική παράδοση, από τον Descartes ήδη. Ετσι η Γαλλία είχε τους πρωτοπόρους της στη μη φυσιολογική/παθολογική ψυχολογία, αλλά οι ψυχολόγοι της ενδιαφέρονταν κυρίως για μεμονωμένες περιπτώσεις παρά για γενικεύσεις και νόμους.

Η γαλλική ψυχολογία, αντίθετα από την αντίστοιχη γερμανική, δεν ήταν θεμελιωμένη στη φυσιολογία, ούτε συνασπισμένη με τη φυσική και τη χημεία, αν και είχε σημεία επαφής με την ιατρική της εποχής εκείνης.

Theodule Ribot, ο πρώτος Γάλλος ψυχολόγος 

Ο πρώτος ίσως στη Γαλλία που ασχολήθηκε κυριολεκτικά με την Ψυχολογία ήταν ο Theodule Ribot (1835-1916) ο οποίος, ενενήντα χρόνια πριν, έκανε μια επισκόπηση της σύγχρονής του βρετανικής ψυχολογίας την ακολούθησε, μετά από δέκα περίπου χρόνια, μια παρόμοια μελέτη της γερμανικής ψυχολογίας.

Παρόλο που το βιβλίο του με θέμα την ψυχολογική κληρονομικότητα τον παρουσιάζει ως ερευνητή στο χώρο της γενετικής, ο Ribot ήταν κυρίως ιστορικός και ερμηνευτής, κι αυτό αποδείχτηκε από τη ζήτηση για μεταφράσεις των έργων του στα γερμανικά και στα αγγλικά. O Ribot είχε επίσης την τιμή να είναι ο πρώτος που παρέδωσε μαθήματα πειραματικής ψυχολογίας σε γαλλικό πανεπιστήμιο (Σορβόνη). Πριν συμβεί αυτό, αφιέρωσε πολλά χρόνια στη δημοσίευση των μελετών του πάνω στη μη φυσιολογικότητα στη μνήμη, στη θέληση, και στην προσωπικότητα, που είναι τα πιο γνωστά έργα του.

Έργα του Ribot για τις πειραματικές και βιολογικές φάσεις της ψυχολογίας

Έτσι κι αυτός ακολούθησε τη γαλλική παράδοση στο βαθμό που ενδιαφέρθηκε για τις διαταραχές, αν και ασχολήθηκε μ' αυτές πιο συστηματικά απ' ό,τι οι προκάτοχοί του. Τα επόμενα έργα του Ribot μαρτυρούν το αυξανόμενο ενδιαφέρον του για τις πειραματικές και βιολογικές φάσεις της ψυχολογίας, Ένα σημαντικό έργο γι ' αυτήν την περίοδο ήταν η Psychologie de I' Attention Kain Psychologie des Sentiments, το Essai sur les passions και τα Problémes de Psychologie Affective υπογραμμίζουν τη χαρακτηριστική γαλλική ενασχόλησή του με τα συναισθήματα και τις συγκινήσεις.

Το ότι τα συναισθήματα είχαν μια λογική δική τους ήταν κάτι νεόκοπο και, υπό μια έννοια, προανήγγειλε μια από τις αρχές της Ψυχανάλυσης. Τα βιβλία του πάνω στην εξέλιξη των γενικών ιδεών και το δοκίμιό του πάνω στη δημιουργική φαντασία περιείχαν πολλές διεγερτικές σκέψεις που βασίζονταν σε πολυάριθμα παραδείγματα διαλεγμένα από τη βιογραφία και την προσωπική εμπειρία. Το τελευταίο του έργο, La Vie Inconsciente et les Μουvements (1914), δείχνουν τη στροφή του από την αισθητηριακή σε μια κινητική οπτική, που άρχισε με τον Stricker στην Αυστρία, και τους James και Munsterberg στις Η.Π.Α.

Η προσέγγισή του Ribot συνέχιζε να κυριαρχεί στη Γαλλία, μέχρι που ο Janet ανακάλυψε ότι η συμπεριφορά ή η διαγωγή όπως την έλεγε αυτός, ήταν η
πιο κατάλληλη περιγραφική Ψυχολογική κατηγορία. Στο ενεργητικό του Ribot πρέπει να συνυπολογιστεί η σύσταση της Revue philosophique, η οποία εξυπηρετούσε τόσο τους ψυχολόγους όσο και τους φιλόσοφους.

Alfred Binet, η μεγαλοφυία της γαλλικής ψυχολογίας

Το πιο σπουδαίο όνομα στη γαλλική ψυχολογία είναι αναμφίβολα εκείνο του Alfred Βinet (1857-1911), ο οποίος σπούδασε νομικά αλλά μετά τα εγκατέλειψε. Το μαγικό ραβδί του Charcot στη Λα Σαλπετριέρ τον προσέλκυσε κι αυτόν όπως πολλούς άλλους, αλλά ήταν πολύ οικουμενικό πνεύμα για να μπορέσει να απορροφηθεί εντελώς από τη μη φυσιολογική ψυχολογία. Η συνεισφορά του σ' αυτό το πεδίο ήταν ένα βιβλίο πάνω στις αλλοιώσεις της προσωπικότητας (Les Alterations de la Personnalite), το οποίο εμφανίστηκε το 1894. Από το 1885 όμως ήδη ο Binet ασχολούνταν με προβλήματα των ανώτερων διαδικασιών σκέψης με τα οποία δεν είχε καταπιαστεί ούτε και το εργαστήριο του Wundt. Το La Psychologie du Raisonnement εμφανίστηκε το 1886.

Μετά ήρθε το έργο του πιλότος πάνω στη Ψυχική ζωή των μικροοργανισμών, και το ακολούθησε η Introoduction à la Psychologie Expérimentale.
Το 1900 εμφανίστηκε το βιβλίο του πάνω στην υποβολιμότητα. Προϊστάμενος του Ψυχολογικού Εργαστηρίου στη Σορβόνη, διεξήγαγε συνεχώς πειράματα, στο παίξιμο του σκακιού, στον υπολογισμό του φωτός, στη Ψυχογραφία ή στις ατομικές διαφορές και παντού έκανε οξυδερκείς παρατηρήσεις που επρόκειτο να καθοδηγήσουν μελλοντικές έρευνες.

Ίδρυσε επίσης το πρώτο περιοδικό ψυχολογίας στη Γαλλία, το L'Anne Psychologique. Την αιώνια φήμη του πάντως του τη χάρισαν το έργο του πάνω στα διανοητικώς καθυστερημένα παιδιά και τα τεστ νοημοσύνης που συνδέονται με το όνομά του επειδή μέσω αυτών ο εκπαιδευτικός κόσμος απόκτησε ένα εργαλείο για τη μέτρηση της νοημοσύνης. Ακόμη κι αν πρέπει να αναγνωριστεί και η προσφορά του συνεργάτη του, του Theodore Simon, ο αρχιτέκτονας του όλου σχήματος ήταν ο Binet, ο οποίος συνέχισε να βελτιώνει και να αναθεωρεί την κλίμακα μετά την πρώτη εμφάνισή της το 1905.

Pierre Janet, ο ιδρυτής της σχολής της Ψυχικής αποσύνδεσης 

O Janet (1859-1947) είναι περισσότερο γνωστός ως ιδρυτής της σχολής της Ψυχικής αποσύνδεσης (διάσχισης) στην Ψυχοπαθολογία, αλλά η ζωή του ήταν πολύ παραγωγική. Άρχισε με σπουδές στη φιλοσοφία, πέρασε από διάφορες φάσεις, και τις τελευταίες δεκαετίες τον βρίσκουμε να δημοσιεύει τον ένα τόμο μετά τον άλλο στον τομέα της γενικής ψυχολογίας. Επηρεάστηκε από τον Charcot την ίδια περίπου εποχή που ο Freud σπούδαζε πλάι στον Γάλλο δάσκαλο. Το αποτέλεσμα ήταν να πετάξει τα σύνεργα του υπνωτισμού, όπως έκανε και ο Freud, και να πλάσει μια δική του θεωρία, που εξηγούσε τη νευρασθένεια και τη ψυχασθένεια με όρους μείωσης της ενέργειας.

Ο Janet ισχυριζόταν ότι ο Freud απλώς είχε αλλάξει την ονοματολογία, αυτό όμως δεν είναι σωστό. Μια τελείως διαφορετική άποψη, ριζωμένη σε λιμπιντικούς δεσμούς, κυριαρχεί το σύστημα του Freud. Η ειδικότητα του Janet ήταν μάλλον η παρατήρηση και η περιγραφή παρά η ερμηνεία. Η συμπάθειά του είναι η αντικειμενική Ψυχολογία, και μολονότι δεν μπορεί να ονομαστεί συμπεριφοριστής, βρίσκεται κοντά στο φυσικαλιστικό στρατόπεδο. Τα βιβλία του για την υστερία και την ψυχοθεραπεία μεγάλωσαν τη φήμη του αλλά δεν του έφεραν μαθητές.

Henri Pieron, ο σημαντικότερος πειραματιστής στη Γαλλία

Επειδή τα μη φυσιολογικά και περιφερειακά ζητήματα (κοινωνικά φαινόμενα) καταλάμβαναν τόσο πολύ χρο στη γαλλική ψυχολογία, η πειραματική πλευρά ήταν γενικά παραμελημένη. Όχι ότι έλειπαν οι πειραματιστές, αλλά το επίπεδο των επιδιώξεών τους ήταν πολύ χαμηλότερο από εκείνο των Γερμανών πειραματιστών. Δεν ήταν τόσο ανήσυχοι και τα ενδιαφέροντά τους ήταν διάχυτα.

Ο Henri Pieron (1881-1964) είναι όμως ένας πειραματιστής που ασχολήθηκε με τα πειράματα σε ευρεία κλίμακα και ολοκληρωτικά. Μπορεί να θεωρηθεί διάδοχος ή επίγονος του Binet. Κατά πρώτο λόγο, οι βάσεις που είχε στην φυσιολογική ψυχολογία τον έκαναν να μεροληπτεί υπέρ της έρευνας στην αίσθηση. Το κυριότερο έργο του είναι το Le cerveau et la Pensee, το οποίο μεταφράστηκε στα αγγλικά. Τα έργα του L' Εvolution de la Memoire (1910), Le problème physiologique du Sommeil (1912), και η Psychologie expérimentale, παρουσίασαν με τρότο αντικειμενιστικό θέματα που στη Γαλλία είχαν αντιμετωπιστεί μάλλον με τρόπο θεωρικό. Ο Ρieron μπορεί να θεωρηθεί οπερασιονιστής. Μια που ήταν ο σημαντικότερος πειραματιστής στη Γαλλία, ήταν φυσικό να αναλάβει το γραφείο του Binet ως Διευθυντής του Ψυχολογικού Εργαστηρίου της Σορβόνης. Διαδέχτηκε επίσης τον Binet στη διεύθυνση σύνταξης του περιοδικού L' Année Psychologique.

Αποκτήστε το βιβλίο Εισαγωγή στην ιστορία της ψυχολογίας, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης του Psychology.gr

Υπάρχουν φυσικά και άλλοι Γάλλοι που συνεισέφεραν σημαντικά στην ψυχολογία προερχόμενοι από άλλα πεδία: ο Durkheim, ο δεινός κοινωνιολόγος, ο Le Bon, ο ψυχολόγος των ομάδων, ο Léνy-Bruhl, ο φιλόσοφος (πρωτόγονη νοοτροπία), ο Charles Richet, ο φυσιολόγος, που μπορούσε να πει ότι τίποτε ανθρώπινο δεν του ήταν ξένο ο George Dumas, που κινιόταν σε άλλους δρόμους, παράπλευρους αλλά και έγραψε μια ογκώδη Τraité de Psychologie, η οποία συγκέντρωνε τις ειδικές συνεισφορές ενός αριθμού ψυχολόγων κι έδινε για πρώτη φορά στη Γαλλία το δικό της εγχειρίδιο. Το
επίτευγμα αυτό δεν ήταν καθόλου ασήμαντο, αν και δεν μπορεί να συγκριθεί με το εκπληκτικό Traité Intemational de la Psychopathologie που διήυθυνε και εξέδωσε το 1912-14 ο A. Marie.

Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του A.A.Roback Ιστορία της Ψυχολογίας, Εκδόσεις: Βάνιας 1992