Ο μηχανισμός της Εξάρτησης

Ακρόαση άρθρου......

Η τάση να προσκοληθούμε σε αντικείμενα, πρόσωπα ή καταστάσεις προκειμένου να αντλήσουμε την απαραίτητη ηδονή η οποία θα συντελέσει στο να βιώσουμε την καθημερινότητά μας λιγότερο επώδυνα και περισσότερο ευχάριστα.

Ο άνθρωπος είναι ένα όν φτιαγμένο να επιδιώκει την ηδονή καθώς αυτή αποτελεί την κινητήριο δύναμη της επιβίωσής του (π.χ αναπαραγωγή τροφή), της δημιουργικότητάς του (π.χ τεχνολογικός πολιτισμός), της πνευματικής του ανέλιξης (π.χ. μάθηση), της συναισθηματικής του ευρωστίας (π.χ τέχνη).

Πίσω από κάθε κίνητρο, στην προοπτική κάθε στόχου, στον ανεξάντλητο αλτρουισμό κάθε υπερβατικής πράξης ελλοχεύει η ευχαρίστηση. Δε θα υπήρχε ο πόνος ως έννοια, ως φοβικό τεκταινόμενο μιας αδιάλλαχτης τραγικής μοίρας αν δεν υπήρχε ως πρωτογενής πραγματικότητα το φαινόμενο της ηδονής, όπως κι αν αυτό εκδηλώνεται. Έτσι, αυτή η ηδονή είναι συνυφασμένη με την ίδια την ύπαρξη, την ουσία αυτής, τι γνήσια αιτιογένεια των εκφάνσεών της.

Αδιαμφισβήτητα ένα άτομο μπορεί να βρει καθημερινά τομείς ή τρόπους να αντλήσει τα απαραίτητα ποσοστά αυτοικανοποίησης που χρειάζεται. Όπως : εργασία, έρωτας, τέχνη, σπορ, φιλίες, χόμπυ.

Τι συμβαίνει όμως όταν για λόγους συχνά ασυνείδητους, πολύπλοκους ή αδιευκρίνιστους καταλήγει να επιλέγει ένα συγκεκριμένο πεδίο απ όπου αντλεί τη μοναδική του ευχαρίστηση?

Τότε το συγκεκριμένο πεδίο αποκτά υπέρμετρη αξία, σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα. Μετουσιώνεται στο πυρηνικό κομμάτι της καθημερινότητάς του. Σιγά - σιγά όλα αρχίζουν να περιστρέφονται γύρω από αυτό. Αυτό μονοπωλεί τα κίνητρά του, πυροδοτεί τις αντιδράσεις του, καθοδηγεί τις σκέψεις του, υπαγορεύει τις προβολές του στο μέλλον.

Γίνεται η άμυνα του απέναντι στις φυσικές αντιξοότητες της ζωής, το μονοπωλιακό δεδομένο της μέρας του το οποίο λειτουργεί ως όπιο μπροστά στην οδύνη μιας φθαρτής ύπαρξης. Κατ' αυτό το τρόπο, η σημαντικότητα αυτού του αντικειμένου (π.χ.εξαρτησιογόνες ουσίες), προσώπου (γονέας, σύντροφος, φίλος κ.λ.π) ή κατάστασης (αγορομανία, χουλιγκανισμός, βία, εργασία κ.λ.π) αυξάνει κατακόρυφα, αποτελώντας την ομπρέλα κάτω από την οποία στεγάζονται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η συμπεριφορά του.

Καταλήγουμε λοιπόν να χαρακτηρίσουμε ως εξάρτηση το μονομανιακό αντικείμενο του πόθου μας, αγνοώντας ίσως την ευρύτερη αυθύπαρκτη υπόσταση αυτού του όρου.

Η εξάρτηση λοιπόν ως έννοια αποκτά αρνητική χροιά κυρίως όταν εστιάζει σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο.

Αλλά ακόμη και τότε θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί γιατί αυτό θα πρέπει να ερμηνευτεί ως αρνητικό?

Τι το κακό έχει να δουλεύεις 18 ώρες την ημέρα και να σ' αρέσει? Εκ πρώτης όψεως τίποτα κακό. Αν συλλογισθεί όμως κάποιος ότι είμαστε όντα γεννημένα να ζευγαρώνουμε, να κάνουμε παιδιά, φίλους, συμμετέχοντας έτσι σε υπο-ομάδες ενός ευρύτερου κοινωνικοπολιτικού πλαισίου είναι αλήθεια περίεργο πως κανείς μπορεί να φτάσει στην αυτοπραγμάτωσή του, αφιερώνοντας τον εαυτό του μόνο σε ένα συγκεκριμένο τομέα.

Ταυτόχρονα, αν η εξάρτηση αποτελεί δυσπροσαρμοστικό παράγοντα στη ζωή μας εξαρτάται από το είδος της, το οποίο με τη σειρά του καθορίζει και τις συνέπειές της. Παραδείγματος χάρη, είναι διαφορετικές οι συνέπειες της εξάρτησης από τα ναρκωτικά απ ότι από τον αλτρουισμό.
Επίσης, από την έντασή της. Ναι, το κάπνισμα είναι μία αρνητική εξάρτηση, ωστόσο είναι διαφορετικό να καπνίζει κανείς 3 τσιγάρα την ημέρα αντί για 3 πακέτα.

Υπάρχει ωστόσο υγιής εξάρτηση? Ή εξ ορισμού αποτελεί μία νοσηρή τάση?

Όπως αναφέραμε παραπάνω η εξάρτηση εξυπηρετεί μία πρωτογενή ανθρώπινη ανάγκη κι αυτή η ανάγκη είναι η επιβίωση. Άρα, η εξάρτηση είναι απαραίτητη στη ζωή μας για να τραφούμε, να αναπαραχθούμε, να δημιουργήσουμε, να εξελιχθούμε να σχετιστούμε. Φεριπήν, σε μία ερωτική σχέση η εξάρτηση αποτελεί προυπόθεση προκειμένου να ευδοκιμήσει η ένωση των δύο ανθρώπων που βρίσκονται σε κοινωνία. Αν τα συναισθήματα του ενός δεν επηρεάζουν τη ψυχολογική κατάσταση του άλλου, αν η γνώμη του ενός δε συνυπολογίζεται από τον άλλον, αν ο καθένας ξεχωριστά δεν ανοίγει τις άμυνες του για να για να εμπλουτιστεί από τον άλλο,  τότε η αλληλεπίδραση δεν ωριμάζει, η αλληεξάρτηση δεν υφίσταται, η σχέση είναι ανύπαρκτη. 

Άλλωστε, υπάρχουν τόσα πολλά πράγματα από τα οποία εξαρτώμεθα.

Όπως, από τη φροντίδα της μητέρας όταν γεννιόμαστε, για να επιβιώσουμε, από την αγάπη της, για να αποκτήσουμε μία αληθινή ταυτότητα ως όντα, από την δύναμη του πατέρα, για να νιώσουμε ασφαλής. Από την πρώτη στιγμή που θα έρθουμε σ 'αυτόν τον κόσμο βιώνουμε μία κατάσταση απόλυτης εξάρτησης.

Η οποία είναι αναπόφευκτη καθώς εξ ορισμού έτσι είναι φτιαγμένος ο άνθρωπος. Ακόμα κι αυτή η αυτονομία που κάποια στιγμή, θεωρητικά τουλάχιστον, αποκτούμε ως ενήλικες είναι τόσο πληρέστερη όσο μεγαλύτερη είναι η ικανότητά μας να εξαρτηθούμε υγιώς εμπιστεύομενοι τους άλλους.

Δυστυχώς, οι παρελθούσες παιδικές εμπειρίες μιας τραυματικής εξάρτησης, μας μετατρέπει σε φοβικές προσωπικότητες που είτε υιοθετούν υπερβολικά εξαρτητικές συμπεριφορές είτε υπερβολικά αντιεξαρτητικές.

Συνοψίζοντας, η εξάρτηση ως κατάσταση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή μας η δε νοσηρότητά της επηρεάζεται  από το είδος της, την έντασή της και τη μονομέρειά της. Ενώ συχνότατα οφείλεται η νοσηρότητα στο πως ο καθένας μας έχει βιώσει την εξάρτηση από τη στιγμή που γεννήθηκε.