Για την κυβέρνηση των ζωντανών - Μισέλ Φουκώ

Ένας κύκλος παραδόσεων με κομβική θέση στην εξέλιξη της σκέψης του Μισέλ Φουκώ. Στις παραδόσεις αυτές, που δόθηκαν στο Κολέγιο της Γαλλίας το πρώτο τρίμηνο του 1980, ο Φουκώ συνεχίζει την ιστορία των «καθεστώτων αλήθειας», η οποία διαπερνά το σύνολο της διδασκαλίας του, δίνοντάς της μια μείζονα στροφή: η διερεύνησή του, που είχε ξεκινήσει στο δικονομικό και δικαστικό πεδίο, και είχε επεκταθεί στο πολιτικό, με τη θεματική των σχέσεων εξουσίας-γνώσης και μετά με τη θεματική της κυβερνητικότητας, περνά εδώ στο πεδίο των πρακτικών και των τεχνικών του εαυτού, στο πεδίο της ηθικής, το οποίο ο Φουκώ δεν έμελλε να εγκαταλείψει ποτέ πια.

Οι πράξεις αλήθειας του Φουκώ

«Πώς γίνεται στον χριστιανικό δυτικό πολιτισμό η κυβέρνηση των ανθρώπων να ζητά από μέρους των κυβερνωμένων, εκτός από πράξεις υπακοής και υποταγής, και ''πράξεις αλήθειας'', που έχουν την ιδιαιτερότητα ότι το υποκείμενο δεν απαιτείται μόνο να λέει την αλήθεια, αλλά να λέει την αλήθεια για τον εαυτό του, για τα σφάλματά του, για τις επιθυμίες του, για την κατάσταση της ψυχής του, κ.ο.κ.;» αναρωτιέται ο Φουκώ.

Το ερώτημα αυτό τον οδηγεί από μια νέα ανάγνωση του Οιδίποδα τύραννου του Σοφοκλή στην ανάλυση των «πράξεων αλήθειας» που χαρακτηρίζουν τον αρχέγονο χριστιανισμό, μέσα από τις πρακτικές της βάπτισης, της μετάνοιας και της καθοδήγησης της συνείδησης. Ο Φουκώ επικεντρώνεται στις πράξεις με τις οποίες ο πιστός οδηγείται στη φανέρωση της αλήθειας του εαυτού του ως όντος απείρως ελαττωματικού. Από τη δημόσια έκφραση της αμαρτωλής του κατάστασης στην τελετουργία της μετάνοιας, μέχρι τη διεξοδική ρηματοποίηση των πιο μύχιων σκέψεών του στην εξέταση της συνείδησης, αυτό που βλέπουμε να σκιαγραφείται είναι η οργάνωση μιας ποιμαντικής οικονομίας επικεντρωμένης στην ομολογία.

Αποκτήστε το βιβλίο του Μισέλ Φουκώ Για την κυβέρνηση των ζωντανών από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας

Λίγα λόγια για τον Μισέλ Φουκώ

Ο Μισέλ Φουκώ γεννήθηκε το 1926 στο Πουατιέ. Σπούδασε στην École Normale Supérieure (1946-1950), όπου έζησε μερικά από τα πιο δύσκολα χρόνια της ζωής του, αποπειρώμενος δύο φορές (1948, 1950) να αυτοκτονήσει. Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία στο Πανεπιστήμιο της Λίλλης (1953-1954), την οποία όμως διέκοψε για να εργαστεί ως σύμβουλος μορφωτικών υποθέσεων του Γαλλικού Υπουργείου Εξωτερικών στη Σουηδία και την Πολωνία.

Το 1960 επέστρεψε στη Γαλλία και τον επόμενο χρόνο υποστήριξε στη Σορβόννη την περίφημη διατριβή του πάνω στην ιστορία της τρέλας (Folie et Déraison. Histoire de la folie à l’âge classique). Από το 1965 ζει ουσιαστικά στην Τύνιδα, ώς το φθινόπωρο του 1968, οπότε επιστρέφει στο Παρίσι, προκειμένου να αναλάβει τη διεύθυνση του Τμήματος Φιλοσοφίας του νεοϊδρυθέντος Πανεπιστημίου στη Βενσέν. Το 1970 εκλέγεται καθηγητής στο περιώνυμο Κολέγιο της Γαλλίας, στην έδρα που ο ίδιος θα ονομάσει «Ιστορία των συστημάτων σκέψης».

Υπήρξε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1950 ώς το 1953. Το 1971 ιδρύει την GIP (Groupe d’informations sur les prisons/Ομάδα πληροφόρησης για τις φυλακές), η οποία θα διαλυθεί την επόμενη χρονιά. Στα τέλη του 1978 μεταβαίνει στην Τεχεράνη και δημοσιεύει σειρά άρθρων υποστήριξης της ιρανικής επανάστασης. Πεθαίνει στις 25 Ιουνίου 1984 από τον ιό HIV.

Έργα του Φουκώ

Άφησε μεγάλο αριθμό έργων. Ορισμένα, μεταφρασμένα στα ελληνικά:

• Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η δίψα της γνώσης, μτφρ. Γκλόρυ Ροζάκη, Κέδρος/Ράππας 1978
• Οι λέξεις και τα πράγματα: Μια αρχαιολογία των επιστημών του ανθρώπου, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, επιμ. Παναγιώτης Κονδύλης, Γνώση 1986
• Η αρχαιολογία της γνώσης, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, Εξάντας 1987
• Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η χρήση των απολαύσεων, μτφρ. Γιώργος Κωνσταντινίδης, Κέδρος/Ράππας 1989
• Επιτήρηση και τιμωρία: Η γέννηση της φυλακής, μτφρ. Καίτη Χατζηδήμου και Ιουλιέττα Ράλλη, Κέδρος/Ράππας 1989
• Ιστορία της σεξουαλικότητας: Η μέριμνα για τον εαυτό μας, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, Κέδρος/Ράππας 1993
• Εγώ, ο Πιερ Ριβιέρ, που έσφαξα τη μητέρα μου, την αδελφή μου και τον αδελφό μου: Μια περίπτωση μητροκτονίας-αδελφοκτονίας τον 19ο αιώνα, μτφρ. Γιάννης Οικονόμου, Κέδρος 2002
• Για την υπεράσπιση της κοινωνίας, μτφρ. Τιτίκα Δημητρούλια, Ψυχογιός 2002
• Ιστορία της τρέλας στην κλασική εποχή, μτφρ. Πάρης Μπουρλάκης, Καλέντης 2007
• Η τάξη του λόγου: Εναρκτήριο μάθημα στο Collège de France 1970, μτφρ. Μηνάς Χρηστίδης, Ηριδανός