Η παραπληροφόρηση, η ψηφιακή δημοκρατία και ο ρόλος της τεχνολογίας στην ανθρώπινη συνείδηση

Ακρόαση άρθρου......

Ποιές επιπτώσεις φέρνει η παραπληροφόρηση στη  δημοκρατία; Η τεχνητή νοημοσύνη και το νεοφερμένο chatgtp μπορούν να ωθήσουν τις κοινωνίες σε μια νέα μορφή δημοκρατίας;

Πόσο επικίνδυνη είναι η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια τεχνολογικών κολοσσών;  Και εντέλει, η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος είναι ένα στοιχείο που θα βοηθήσει ή μήπως θα υποσκάψει τις προσπάθειες για διεύρυνση της ανθρώπινης συνείδησης αλλά και της δημοκρατικής λειτουργίας στον κόσμο;

Ερωτήματα όπως αυτά, τα οποία δεν είχε ξανασυναντήσει η ανθρωπότητα με τη μορφή που προκύπτουν σήμερα, επιχείρησαν να φωτίσουν διακεκριμένοι ξένοι πανεπιστημιακοί και φιλόσοφοι που συμμετείχαν τις προηγούμενες ημέρες στο θεσμό των «δελφικών Διαλόγων», που  πραγματοποιήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, υπό την Αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας, κας Κατερίνας Σακελλαροπούλου συζητώντας για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες της ανθρωπότητας στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης  

Διακεκριμένοι ομιλητές από τα μεγαλύτερα πανεπιστημιακά ιδρύματα του κόσμου έδωσαν διαλέξεις για τη σχέση τεχνολογίας και δημοκρατίας, και με τις διεισδυτικές αναλύσεις και προτάσεις τους άνοιξαν τον δρόμο για περαιτέρω συζήτηση. Στη στρογγυλή τράπεζα θίχτηκαν τα κρισιμότερα σημεία των συνεδριών που είχαν προηγηθεί, όπως η παραπληροφόρηση, η ψηφιακή δημοκρατία και ο ρόλος της τεχνολογίας στην ανθρώπινη συνείδηση.  

Ο Étienne Balibar, φιλόσοφος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Paris X-Nanterre  και Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, βασιζόμενος στη θεωρία δημοκρατίας του Habermas, εστίασε στις επιπτώσεις της ψηφιακής επανάστασης στο πολιτικό τοπίο και στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Η ομιλία του, με τίτλο «Η ψηφιακή καταστροφή ως ανθρωπολογικό και πολιτικό πρόβλημα», διερεύνησε τις επιπτώσεις της αντικατάστασης των ανθρώπινων και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων από τις τεχνολογικές επικοινωνίες.

Την ανάλυσή του ακολούθησε η διάλεξη του Pierre Lévy, φιλόσοφου, θεωρητικού του πολιτισμού και μελετητής των μέσων ενημέρωσης, Καθηγητή του Πανεπιστημίου της Οττάβα περί του «ψηφιακού δημόσιου χώρου», και την καθιέρωσή του ως μια νέα επικράτεια, έναν χώρο κοινωνικής αλληλεπίδρασης των ανθρώπων πέρα από εθνικά σύνορα. Τόνισε, επίσης, την ανάγκη εκδημοκρατισμού της τεχνολογίας, δίχως την οποία εγκυμονεί ο κίνδυνος της ανάδειξης του «κράτους-πλατφόρμα», με τη συγκέντρωσης της εξουσίας στα χέρια των τεχνολογικών εταιρειών - κολοσσών. 

Ο Alvin Wang Graylin, Παγκόσμιος Αντιπρόεδρος της Corporate Development  HTC, σε μια ομιλία που προκάλεσε σκέψεις, διερεύνησε τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που συνδέονται με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Μίλησε τόσο κατά της ανεξέλεγκτης αισιοδοξίας, όσο και της καταστροφολογίας, υπογραμμίζοντας τον θετικό αντίκτυπο που η σωστή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επιφέρει στην ανθρωπότητα, ακόμα και σε τομείς όπως της αντιγήρανσης, της καταπολέμησης ανισοτήτων ή και μιας  ανώτατης δημοκρατικής κυβέρνησης στο δρόμο του «άρχοντα – φιλόσοφου» που περιέγραψε πρώτος ο Πλάτωνας.  

Η περίπλοκη σχέση μεταξύ τεχνολογικής προόδου και δημοκρατίας

Σε επόμενο διάλογο σχετικά με τη σχέση τεχνολογίας και δημοκρατίας, ο Philip Howard, κοινωνικός επιστήμων με εξειδίκευση στην τεχνολογία, τη δημόσια πολιτική και τις διεθνείς υποθέσεις, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής  για το Περιβάλλον της Πληροφορίας, ειδήμων στην ανάλυση κοινωνιολογικών δεδομένων στον κόσμο του διαδικτύου, παρουσίασε δεδομένα παγκόσμιας έρευνας που καταδεικνύουν την διευρυμένη ανησυχία γύρω από το φαινόμενο της παραπληροφόρησης.

Παρά την πολυπληθή σχετική βιβλιογραφία, η εστίαση στους προτεινόμενους τρόπους αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στις σύγχρονες δημοκρατίες είναι περιορισμένος. Εντούτοις, στόχος του νέου Ινστιτούτου του καθηγητή Howard αποτελεί η παροχή ανεξάρτητων επιστημονικών δεδομένων προς την αξιολόγηση των παγκόσμιων τάσεων στην αλγοριθμική μεροληψία, παραπληροφόρηση και χειραγώγηση.

Ο Howard τόνισε ότι προκειμένου να εφαρμοστούν αποτελεσματικές λύσεις κρίνεται αναγκαία η συνεργασία μεταξύ ακαδημαϊκών, ρυθμιστικών αρχών και των μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών. Οι νέες τεχνολογικές προκλήσεις και οι πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις τους απαιτούν τη διαρκή έρευνα και συνεργασία των ειδικών, δίχως την οποία, φαινόμενα όπως αυτό της παραπληροφόρησης να μένουν χωρίς αντιμετώπιση.

Εμβαθύνοντας ο καθηγητής Jeffrey Schnapp, Πρόεδρος, Τμήμα Συγκριτικής Λογοτεχνίας, Καθηγητής Ρομανικών Γλωσσών και Λογοτεχνιών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Harvard, Συν-διευθυντής του Κέντρου Berkman για το Διαδίκτυο και την Κοινωνία DEMOCRACY GPT/ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ  GPT, ιστορικός του πολιτισμού και της τεχνολογίας, διερεύνησε με μια συναρπαστική παρουσίαση  τη σχέση τεχνολογίας και δημοκρατίας.

Ειδικότερα, ιχνηλάτησε τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογικών διαδικασιών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, από την ψήφο μέσω της φωνής, της ανάτασης του χεριού, τα δισκία, τον κλήρο μέχρι τα ψηφοδέλτια. Με αυτόν τον τρόπο επιχειρηματολόγησε περί της αλληλεξάρτησης δημοκρατίας και τεχνολογικής προόδου, καθώς η ιστορία αποδεικνύει ότι η μετάφραση της βούλησης του λαού έρχεται πάντα μέσα από τα τεχνολογικά εργαλεία της εκάστοτε εποχής. Έτσι και σήμερα, όπου με την κατάλληλη συνεργασία των επιστημόνων, η τεχνητή νοημοσύνη και οι τεχνολογικές πλατφόρμες δύνανται να δημιουργήσουν νέα μοντέλα δημοκρατικής συμμετοχής των πολιτών.

Ο καθηγητής Schnapp τόνισε, τέλος, τον ρόλο των θεσμών ως διαμορφωτών και οδηγών της νομοθετικής διαδικασίας, επισημαίνοντας ότι μόνο μέσω της διασφάλισης των κατάλληλων κανονισμών, εγγυήσεων και της διαφάνειας στον τρόπο λειτουργία τους, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα μπορέσουν να αναζωογονήσουν τη δημοκρατία.

Τέλος, ο φιλόσοφος, Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Paris X-Nanterre  και Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Étienne Balibar, εξήγησε το φαινόμενο που αποκαλεί «αποικιοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων από την τεχνολογία», σε σχέση με τη δημοκρατία ως καθεστώς και ως τρόπο ζωής. Αντλώντας στοιχεία από το έργο του Habermas, ο Balibar συζήτησε τους κινδύνους της αντικατάστασης των ανθρώπινων διαστάσεων με μηχανικές διαδικασίες που καθοδηγούνται από τεχνολογικά μέσα.

Ακολουθώντας τις ερωτήσεις των παρευρισκόμενων, η συζήτηση στράφηκε στο θέμα της ψηφιακής ψηφοφορίας και στις προκλήσεις της διασφάλισης της συμμετοχής όσων δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία. Οι ομιλητές τοποθετήθηκαν στο θέμα της εξελισσόμενης έννοιας της δημοκρατικής συμμετοχής και τη σημασία δημιουργίας πλατφορμών που διευκολύνουν την ίση συμμετοχή.

Οι Δελφικοί Διάλογοι έκλεισαν με σκέψεις γύρω από την «αποξένωση» του ανθρώπου προς την τεχνολογία και τις μορφές που μπορεί να πάρει: την αλλοτρίωση, την αντίσταση, την προσαρμογή ή την ανατροπή. Ο Γάλλος φιλόσοφος Étienne Balibar, τέλος, έθεσε προς περαιτέρω διερεύνηση την υπερβατική διάσταση που ενδεχομένως παίρνει η τεχνολογία στις συνειδήσεις των ανθρώπων, συγκρίνοντας το ρόλο της με εκείνον που άλλοτε διαδραμάτιζε μια θεότητα.

Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο έγκειται στο ότι αποκλειστικός δημιουργός της τεχνολογίας είναι ο άνθρωπος, και κατ’ επέκταση είναι και ο μόνος υπεύθυνος να ορίσει τόσο την εξέλιξή της, όσο και τις διαστάσεις που λαμβάνει στη σύγχρονη κοινωνία.