Οι δεξιότητες συμπεριφοράς που χρειάζονται τα παιδιά

Ακρόαση άρθρου......

Δουλειά του γονιού είναι να λειτουργεί ως πρότυπο καλής συμπεριφοράς. Να συμπεριφέρεται στο παιδί του και στους άλλους με ενσυναίσθηση και ευγένεια, ώστε να ωθήσει το παιδί να υιοθετήσει αυτή τη συμπεριφορά. Εκτός όμως από αυτό, υπάρχουν τέσσερις δεξιότητες που όλοι πρέπει να αναπτύξουμε για να κοινωνικοποιηθούμε σωστά και να έχουμε μια κατάλληλη για όλους συμπεριφορά.

Οι δεξιότητες αυτές είναι:

1. Ανοχή στη µαταίωση
2. Ευελιξία
3. Επίλυση προβλημάτων
4. Ικανότητα να βλέπει κανείς τα πράγματα από την οπτική των άλλων.

Απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων στη συμπεριφορά ενός παιδιού

Κάποια παιδιά αποκτούν αβίαστα αυτές τις δεξιότητες γιατί µιμούνται σχεδόν αυτόματα τα άτομα που τα περιτριγυρίζουν. Αλλά κάθε παιδί αποκτά δεξιότητες και ξεπερνά τα στάδια της ωρίμανσης με τον δικό του ρυθμό και τρόπο. Κάποια παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν πριν κλείσουν τα τρία, αντίθετα εγώ δεν μπορούσα να διαβάσω με άνεση µέχρι την ηλικία των εννέα ετών. Κάποια παιδάκια µπορούν να τρέξουν πριν καν vα κλείσουν χρόνο, ενώ άλλα συνεχίζουν να μπουσουλάνε ακόµα και στην ηλικία των δεκαοκτώ µηνών.

Όπως λοιπόν το σώμα του κάθε παιδιού ωριµάζει και αποκτά τις δεξιότητες που του χρειάζονται με τον δικό του ρυθµό, το ίδιο ισχύει και για τις δεξιότητες στη συμπεριφορά: Το κάθε παιδί τις αποκτά στον δικό του χρόνο.

Αποκτήστε το βιβλίο Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας
Κάθε γονιός θέλει δύο βασικά πράγματα: Να είναι το παιδί του ευτυχισμένο και να μην τα θαλασσώσει με την ανατροφή του. Πώς επιτυγχάνονται όμως αυτά;

Τα παιδιά θέλουν την αγάπη σας

Πολλές φορές ακούω γονείς να λένε πως το παιδί τους τους έχει τρελάνει, το οποίο μεταφράζεται στις φράσεις: Δε μπορώ να κάνω το παιδί μου να σταματήσει να κλαίει, να ουρλιάζει, να γκρινιάζει, να απαιτεί ή να κάνει οτιδήποτε άλλο που τους προκαλεί εκνευρισμό. Πιστεύω πως όταν τα παιδιά συμπεριφέρονται με έναν τρόπο που βρίσκουμε ενοχλητικό δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε αυτή τη συμπεριφορά ως μια συνειδητή επιλογή, όπως θα κάνουμε αν αυτή προέρχεται από έναν ενήλικα.

Τα παιδιά θέλουν την αγάπη σας, θέλουν να συνδεθούν μαζί σας, θέλουν τη φιλία σας. Κάποιες φορές βιώνουν τόσο έντονα την ανάγκη αυτή, που αρκούνται στην είσπραξη αρνητικής προσοχής, από την εναλλακτική της αδιαφορίας.

Διαχείριση της παιδικής δυσφορίας

Είναι χρήσιμο, καθώς προσπαθείτε να διαχειριστείτε τα δικά σας συναισθήματα μπροστά στο παιδί σας, να προσεγγίσετε παράλληλα τη συμπεριφορά του παιδιού αναζητώντας το συναίσθημα που βρίσκεται πίσω απ ' αυτήν και την αιτία που το προκάλεσε, ώστε να κατανοήσετε καλύτερα τι είναι αυτό που σας δυσκολεύει. Κάποια παιδιά αρχικά είναι δύσκολο να τα καταλάβει κανείς και να τα ηρεμήσει. Μπορεί η δυσφορία τους να οφείλεται σε κάποιον κολικό, στα δυνατά φώτα, στη φασαρία, ή ακόμα μπορεί να έχουν λερώσει την πάνα τους, να κρυώνουν ή να έχουν τρομάξει με κάτι. Είναι όλα πιθανά.

Πολλές φορές δεν θα έχετε ιδέα τι είναι αυτό που τα ενοχλεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως θα πρέπει να αδιαφορήσετε. Αλλά ακόμα κι αν το μωρό είναι πιο εύκολο και ανταποκρίνεται άμεσα όταν ο γονιός προσπαθεί να το ηρεμήσει, αυτό δεν σημαίνει πως δε μπορεί να αποκτήσει πρόβλημα αυτοελέγχου αργότερα. Το να παρηγορούμε και να ανακουφίζουμε ένα μωρό που δυσφορεί, αποδεχόμενοι αυτό που νιώθει σε κάθε στάδιο της ζωής του, είναι πολύ πιο πιθανό να το βοηθήσει να περάσει στο επόμενο στάδιο της εξέλιξής του ομαλά και αβίαστα. Αντίθετα το να χάνουμε κάθε τόσο την υπομονή μας μαζί του είναι ίσως η χειρότερη επιλογή.

Ευαίσθητες και κρίσιμες περίοδοι των παιδιών

Συχνά ένα παιδί εκνευρίζεται όταν προσπαθεί να κάνει κάτι και δεν τα καταφέρνει. Αυτό συμβαίνει συνήθως όταν βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας φάσης, έτοιμο να περάσει στην επόμενη. Είναι η δοκιμασία πριν τη νέα δεξιότητα ή κατάκτηση. Τα παιδιά βρίσκονται στις πιο ευαίσθητες και κρίσιμες στιγμές τους λίγο πριν κάνουν τα πρώτα τους βήματα, πριν πουν τις πρώτες τους λέξεις, πριν σχηματίσουν μια ολοκληρωμένη σκέψη, πριν αρχίσουν να γράφουν, πριν να έχουν τις πρώτες τους σεξουαλικές εμπειρίες, πριν αποκτήσουν για πρώτη φορά την ανεξαρτησία τους.

Δείτε τα διάφορα ενοχλητικά ξεσπάσματά τους ή τα πείσματα σαν μάχες με στόχο τα καίρια εξελικτικά ορόσημα στη διαδικασία της ανάπτυξής τους, και όχι ως συνειδητές προσπάθειες εκ μέρους τους να διαταράξουν τη δική σας ζωή. Παρατηρήστε ένα παιδί που ξεσπά σε νεύρα. Σίγουρα δεν είναι ευτυχισμένο. Κανένα ον δεν θα επέλεγε αυτή την κατάσταση, αν μπορούσε να επιλέξει μια άλλη, καλύτερη.

Διαβάστε επίσης στην Πύλη μας το άρθρο Πώς συνδέεται η γονεϊκή στάση που διατηρούν οι ενήλικες με τις εμπειρίες της πρώιμης ζωής τους, της συνεργάτιδας της Πύλης μας Μαρίας Λαΐου

Αυστηροί και χαλαροί γονείς

Ένα ακόμα παράλογο απόφθεγμα που ακούω συχνά είναι πως τα παιδιά που συμπεριφέρονται ενοχλητικά έχουν υπερβολικά επιεικείς γονείς. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Πολλοί χαλαροί και ανεκτικοί γονείς έχουν παιδιά που συμπεριφέρονται με τρόπο αποδεκτό τόσο για τον εαυτό τους όσο και για τους άλλους, ενώ άλλοι πολύ πιο αυστηροί γονείς τυχαίνει να μεγαλώνουν παιδιά με έντονα προβληματική συμπεριφορά, παρά την επιμονή τους στην τήρηση των κανόνων.

Καμιά φορά το αν ένα παιδί συμπεριφέρεται κατάλληλα ή όχι δεν έχει καθόλου να κάνει με το πόσο ανεκτικοί ή αυστηροί είναι οι γονείς του, αλλά με το πόσο γρήγορα αποκτά αυτές τις τέσσερις δεξιότητες: ανοχή στη ματαίωση, ευελιξία, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και ενσυναίσθηση σε ό,τι αφορά τους άλλους.

Ουσιαστικές σχέσεις

Η εκμάθηση μιας συμπεριφοράς που δεν θα δημιουργεί πρόβλημα στους ανθρώπους γύρω μας δεν είναι μια ακριβής επιστήμη. Αυτό που προκαλεί την έντονη, ακατάλληλη συμπεριφορά σε ένα παιδί δεν είναι απαραίτητο να κάνει το ίδιο και σε ένα άλλο. Τα παιδιά είναι άνθρωποι, όχι μηχανές. Θέλουμε να δημιουργούν ουσιαστικές σχέσεις, όχι να γίνουν ρομπότ με προεπιλεγμένες συμπεριφορές. Δεν είμαι υπέρ της χρήσης του πίνακα με τα αστεράκια, που κερδίζουν τα παιδιά όταν κάνουν δουλειές σπιτιού, ή της δωροδοκίας, γιατί αυτές είναι τακτικές που κρίνουν συμπεριφορές, δεν είναι μηχανισμοί που βοηθούν στη δημιουργία σχέσης. Απ' αυτές τα παιδιά δεν διδάσκονται ούτε την ανοχή στη ματαίωση ούτε την ευελιξία.

Χειριστική συμπεριφορά

Οι πίνακες βαθμολόγησης συμπεριφοράς είναι εντελώς χειριστικοί. Είναι ένα τρικ. Αν προσπαθούμε να χειραγωγήσουμε τα παιδιά μας, να μη μας κακοφανεί όταν ανακαλύψουμε ότι κι εκείνα έμαθαν να χειρίζονται εμάς και τους γύρω τους καθώς μεγαλώνουν. Πιστεύω πολύ περισσότερο στην προσπάθεια κατανόησης και προσέγγισης των παιδιών, παρά στην προσπάθεια τυποποίησης της συμπεριφοράς τους με την ανταμοιβή αστεριών ή δώρων.

Όταν συμπεριφερόμαστε σωστά, τις περισσότερες φορές δεν το κάνουμε ελπίζοντας σε κάποια ανταμοιβή ή επειδή φοβόμαστε την τιμωρία, επιλέγουμε αυτή τη συμπεριφορά γιατί ο σεβασμός στους γύρω μας είναι κάτι που ενυπάρχει μέσα μας. Συμβαίνει γιατί μάθαμε πως η συνεργασία οδηγεί σε μια πολύ πιο αρμονική ζωή από την τακτική της σύγκρουσης. Δεν κάνουμε χάρες στους φίλους μας και δεν δείχνουμε το ενδιαφέρον μας για τα συναισθήματα των άλλων, επειδή σε διαφορετική πεπερίπτωση θα υποστούμε κάποια τιμωρία.

Όταν βοηθάμε κάποιον, το κάνουμε γιατί πιστεύουμε πως έτσι θα γίνει η ζωή του πιο εύκολη. Θέλουμε τα παιδιά μας να μάθουν να συμπονούν και να κατανοούν τους ανθρώπους γύρω τους, όχι να λειτουργούν μέσα στο στενό πλαίσιο που θέτει η τιμωρία και η υλική ανταμοιβή.

Πώς να μην δωροδοκείτε τα παιδιά σας

Παρόλα αυτά, δεν ξέρω ούτε έναν γονιό, περιλαμβάνοντας και τον εαυτό μου, που δεν κατέφυγε στη λύση της δωροδοκίας κάποια στιγμή στη ζωή του. Σε κάθε περίπτωση, αυτός ο χειρισμός καλό είναι να αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Ο καλύτερος τρόπος για να κάνετε τα παιδιά σας να ενδιαφερθούν για τις δουλειές του σπιτιού, όπως για παράδειγμα το άδειασμα και το γέμισμα του πλυντηρίου, είναι να τα αφήσετε να παίξουν με αυτό όταν ακόμα είναι μωρά και πολύ μικρά για να κάνουν δουλειές (μην ξεχνάτε, το παιχνίδι είναι δουλειά).

Στην αρχή θα προσπαθούν να σας μιμηθούν, καθώς εσείς συνεργάζεστε μαζί τους στο παιχνίδι τους. Έπειτα θα αρχίσουν και αυτά να συνεργάζονται στο δικό σας παιχνίδι. Και τέλος, μετά από ένα, πρέπει να το παραδεχτώ, σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, θα έχετε έναν άνθρωπο στο σπίτι σας που θα συμμετέχει στις δουλειές του νοικοκυριού επειδή το θέλει και όχι επειδή τον δωροδοκείτε. Κάποιοι γονείς επιλέγουν να πληρώνουν τα παιδιά τους για να τους διδάξουν, όπως λένε, την αξία του χρήματος.

Εγώ πάλι πιστεύω πως για να διδάξουμε σε ένα παιδί την αξία του χρήματος, πρέπει πρώτα να του έχουμε διδάξει την αξία του ανθρώπου.

Τα παιδιά μιμούνται το παράδειγμά σας

Τα παιδιά μαθαίνουν να συμπεριφέρονται με τον τρόπο που τους συμπεριφέρθηκαν. Θα μάθουν να λένε Ευχαριστώ και Παρακαλώ, νιώθοντας πράγματι ευγνωμοσύνη και σεβασμό, μόνο αν κάποιος τους δείξει αυτήν ακριβώς τη συμπεριφορά. Μόνο όταν τη βιώσουν μπορούν και να την υιοθετήσουν. Μπορεί κάποιος να κάνει πλύση εγκεφάλου στο παιδί του, ώστε να λέει τις λέξεις, αλλά δεν θα το κάνει ποτέ να νιώσει τα ανάλογα συναισθήματα. Σίγουρα ως γονείς θα νιώθαμε αμήχανα αν κάποιος έδινε στο παιδί μας ένα δώρο και αυτό δεν έλεγε ευχαριστώ, γιατί φυσικά θέλουμε όλοι να αγαπάνε τα παιδιά μας όσο κι εμείς και να μη μας ντροπιάζουν μπροστά στον κόσμο.

Θα πρέπει όμως να βάλουμε κατά μέρος τον ναρκισσισμό μας και σε μια τέτοια περίπτωση, αντί να αναγκάσουμε το παιδι να παπαγαλίσει αναγκαστικά μια λέξη που δεν νιώθει και δεν κατανοεί ουσιαστικά, ταπεινώνοντάς το, να ευχαριστήσουμε εμείς εκ μέρους του, για να μην προσβάλλουμε τον άνθρωπο που του πρόσφερε το δώρο. Τα παιδιά μαθαίνουν τη σημασία της πραγματικής ευγνωμοσύνης, μόνο όταν κάποιος τους τη διδάξει στην πράξη. Ξεκινήστε δείχνοντας την ευγνωμοσύνη σας κάθε φορά που σας προσφέρει ένα ψεύτικο φλιτζάνι καφέ, ακόμη κι αν το κάνει για ώρες χωρίς σταματημό. Μη φοβάστε, δεν χάνετε τον χρόνο σας. Τον επενδύετε!

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο της Philippa Perry: Το βιβλίο που θα ήθελες να είχαν διαβάσει οι γονείς σου (και τα παιδιά σου θα σε ευγνωμονούν που το έκανες) που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα