Η ανεξαρτησία στη σχέση: Η σημαντικότητα της μονάδας στη δυαδικότητα

Ακρόαση άρθρου......

Ο άνθρωπος είναι κατά βάση κοινωνικό ον που απολαμβάνει την επικοινωνία, τη σύνδεση, την οικειότητα και τους δεσμούς που μπορεί να δημιουργήσει και να συντηρήσει  με τους ανθρώπους γύρω του.

Ένα είδος σχέσεων που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον ερευνητικά είναι οι στενές διαπροσωπικές σχέσεις και συγκεκριμένα οι ρομαντικές σχέσεις. Η επιτυχία για αυτές τις μακροχρόνιες σχέσεις εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ποιότητά τους στο συναισθηματικό επίπεδο.

Τα χαρακτηριστικά αυτών των σχέσεων

Περιληπτικά, τα χαρακτηριστικά αυτών των σχέσεων είναι η αίσθηση ασφάλειας, η οικειότητα και η άνεση για συναισθηματική έκφραση.

Πιο αναλυτικά, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά, αλλά απαραίτητα να σημειωθούν:

Και τα δύο μέλη μιας σχέσης χρειάζεται να θέλουν να είναι μέλη αυτής της σχέσης. Παράλληλα, τα δύο αυτά μέλη θεωρούν ότι η σχέση τους είναι σημαντική· Δηλαδή, θέλουν να επενδύουν στη σχέση, να κάνουν πράγματα μαζί, να εξελίσσονται ο καθένας ξεχωριστά αλλά και ως ζευγάρι, ενώ σχεδιάζουν το μέλλον τους μαζί. βελτιώνονται μέσα στη σχέση τους και σχεδιάζουν το μέλλον τους μαζί.  

Ακόμη, η επικοινωνία είναι σημαντικός παράγοντας κάθε σχέσης. Η επικοινωνία λειτουργεί συμμαχικά και χρειάζεται να είναι ποιοτική για να μπορέσει να είναι αρωγός των σχέσεών μας.

Η αποδοχή είναι ένα ακόμη σημαντικό και δομικό στοιχείο της σχέσης. Η αποδοχή πρόκειται για την ικανότητα να δεχτεί κάποιος την διαφορετικότητα του άλλου, με σεβασμό και χώρο ακόμη και στις διαμάχες. Αυτό περιέχει και το να μην προσπαθεί κάποιο από τα δύο μέλη να αλλάξει το άλλο, αλλά μάλλον να εξισορροπήσουν τις διαφωνίες με ομαλό τρόπο.

Τέλος, η συναισθηματική ανεξαρτησία είναι τυπικό χαρακτηριστικό μιας υγιούς σχέσης. Σε αυτό θα σταθούμε παρακάτω.  

Πότε η εξάρτηση γίνεται πρόβλημα και ποια είναι τα όρια για να συντηρηθεί μια υγιής σχέση;

Ένα από τα βασικά στοιχεία που χρειάζεται να εξηγηθούν είναι η διαφορά μεταξύ αλληλεξάρτησης και συνεξάρτησης.

Αλληλεξάρτηση & Συνεξάρτηση

Εισαγωγικά

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η συνεξάρτηση μπορεί να πρόκειται για μια ανθυγιεινή για το άτομο κατάσταση, ή ακόμη και τρομαχτική. Όταν μιλάμε για εξάρτηση, τα όρια μεταξύ παθολογίας και μη είναι αρκετά θολά. Το ένα άτομο, εξαρτάται συναισθηματικά ή και πρακτικά από το άλλο, προσφέροντας έτσι στο δεύτερο μέλος τον έλεγχο της κατάστασης. Χαρακτηριστικό της εξάρτησης είναι το έντονο άγχος που βιώνει κάποιο από τα δύο μέλη για την πορεία της σχέσης.

Τελευταία, η κοινωνία όλο και συχνότερα προτείνει το άλλο άκρο: Μια υπερβολικά διογκωμένη αξία της ανεξαρτησίας, αυτοσυγκράτηση στα συναισθήματα, κύρια ενασχόληση αποκλειστικά με τον εαυτό και αποφυγή να χρειαζόμαστε τους άλλους για συναισθηματική υποστήριξη.

Φυσικά, η αγάπη για τον εαυτό, η αποδοχή αυτού και η συναισθηματική μας φροντίδα είναι προτεραιότητα και χρειάζεται να είναι. Η μαγική συνταγή για να συντηρηθεί παράλληλα όμως μια υγιής σχέση βρίσκεται πάντα κάπου στη μέση και σχεδόν ποτέ στα άκρα. Το θεμιτό πλάνο λοιπόν είναι η αίσθηση ανεξαρτησίας, σε βαθμό που δε μας εμποδίζει να συνδεθούμε συναισθηματικά με τους άλλους με ουσιαστικό τρόπο.

Περί αλληλεξάρτησης

Η αλληλοεξάρτηση (ή αλληλεξάρτηση) υποδηλώνει ότι οι σύντροφοι αναγνωρίζουν και εκτιμούν τη σημασία του συναισθηματικού δεσμού που μοιράζονται. Ταυτόχρονα, όμως καταφέρνουν να διατηρήσουν μια σταθερή αίσθηση του εαυτού τους μέσα στη δυναμική της σχέσης.

Όταν ένα άτομο αλληλοεξαρτάται, σημαίνει πως έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζει την αξία της ευαλωτότητας, καθώς μπορεί να στραφεί στον σύντροφό του με ουσιαστικούς τρόπους για να δημιουργήσει συναισθηματική οικειότητα ή και για να νιώσει συναισθηματική ασφάλεια. Εκτιμά επίσης την αίσθηση εαυτού και μοναδικότητας, επιτρέποντας έτσι ο καθένας να είναι ο εαυτός του χωρίς συμβιβασμό ή αλλαγές στο σύστημα αξιών του. 

Διαβάστε ακόμη το σχετικό άρθρο: Συνεξάρτηση: τι είναι και πως καταστρέφει το άτομο και τις σχέσεις του με τους άλλους

Αλληλεξάρτηση, όχι συνεξάρτηση

Η διαφορά σε αυτές τις δύο έννοιες κείτεται στα χαρακτηριστικά ενός συνεξαρτώμενου. Ένα άτομο που είναι συνεξαρτώμενο τείνει να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους άλλους για την αίσθηση του εαυτού και της ψυχικής ευημερίας του.

Η ικανότητα αναγνώρισης των ορίων περί του πού ξεκινά και πού τελειώνει ο σύντροφός του, δεν υπάρχει.

Υπάρχει μια έντονη αίσθηση ευθύνης να καλυφθούν όλες οι ανάγκες του άλλου, χωρίς απαραίτητα να καλύπτονται οι δικές του. Αν όμως τελικά καλύπτονται οι ανάγκες του άλλου ατόμου, ακόμη και αν είναι δυσάρεστες η επιπτώσεις για το άτομο που τις καλύπτει, αισθάνεται εντάξει για το ποιος είναι.

Τα χαρακτηριστικά μιας συνεξαρτώμενης σχέσης περιλαμβάνουν:

• Συμπεριφορές που κάνουν το συνεξαρτώμενο άτομο αρεστό στους ανθρώπους
• Κακή ικανότητα αναγνώρισης ορίων
• Χειρισμός
• Αντιδραστικότητα
• Ελεγχόμενες συμπεριφορές
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση του ενός ή και των δύο συντρόφων
• Ανθυγιεινή, αναποτελεσματική επικοινωνία
• Δυσκολία με τη συναισθηματική οικειότητα
• Κατηγόριες ο ένας προς τον άλλον
• Έλλειψη προσωπικών ενδιαφερόντων ή στόχων εκτός σχέσης

Το άτομο που συνεξαρτάται έχει χάσει τη βασική του αίσθηση του εαυτού του και η σκέψη και η συμπεριφορά του να περιστρέφεται γύρω από κάποιον ή κάτι εξωτερικό.

Αυτό ισχύει τόσο για ανθρώπους, όσο και ουσιών ή δραστηριοτήτων, όπως ο τζόγος.  Οι συνεξαρτώμενες σχέσεις δεν είναι υγιείς από κανένα από τα δύο μέρη. Δεν παρέχεται η δυνατότητα για τον σύντροφο να αναπτυχθεί, να είναι αυτόνομος και τελικά να είναι ο εαυτός του.

Αυτές οι ανθυγιεινές σχέσεις περιλαμβάνουν τον έναν ή και τους δύο συντρόφους να στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στον άλλο και στη σχέση για την αίσθηση του εαυτού τους, τα αισθήματα αξίας και τη συνολική συναισθηματική ευημερία.

Μάλιστα, υπάρχουν αισθήματα ενοχής και ντροπής στον έναν ή και τους δύο συντρόφους όταν η σχέση δεν πηγαίνει καλά. Εδώ να σημειωθεί ότι οι συνεξαρτητικές σχέσεις, παρόλο που δε θεωρούνται υγιείς, πρόκειται για ένα αρκετά συχνό φαινόμενο.

Η διαφορά τους – Τι κάνει την αλληλεξάρτηση υγιεινή;

Η αλληλεξάρτηση περιλαμβάνει μια ισορροπία του εαυτού και των άλλων μέσα στη σχέση. Οι δύο σύντροφοι θέλουν και εργάζονται για το καλό της σχέσης, καλύπτει ο ένας τις συναισθηματικές και σωματικές ανάγκες του άλλου με κατάλληλους και ουσιαστικούς τρόπους. Δεν απαιτούν ο ένας από τον άλλον και δεν αναζητούν την ανθρώπινη αξία τους από τον σύντροφό τους.

Ο καθένας τους έχει τον χώρο να διατηρήσει την αίσθηση του εαυτού του, αλλά και να κινηθεί ο ένας προς τον άλλον σε στιγμές ανάγκης. Τέλος, υπάρχει η αίσθηση ελευθερίας επιλογών αυτόνομα, χωρίς φόβο ότι η σχέση θα επηρεαστεί αρνητικά.

Τα χαρακτηριστικά μιας αλληλοεξαρτώμενης σχέσης περιλαμβάνουν:

• Ενεργητική ακρόαση
• Υγιή όρια
• Χρόνος για προσωπικά ενδιαφέροντα
• Ανάληψη προσωπικής ευθύνης για συμπεριφορές
• Σαφής επικοινωνία
• Δημιουργώντας ασφάλεια ο ένας για τον άλλον ώστε να είναι ασφαλώς- ευάλωτοι
• Ανοιχτοί και προσιτοί μεταξύ τους
• Αλληλεπίδραση και ανταπόκριση ο ένας προς τον άλλο
• Υγιής αυτοεκτίμηση

Η αίσθηση αγάπης και εκτίμησης προκαλεί το περιθώριο η σχέση να γίνει ένα ασφαλές καταφύγιο και ένα μέρος όπου το ζευγάρι μπορεί να είναι αλληλεξάρτητο. Γίνεται κατανοητό ότι δεν είναι μόνοι στη σχέση, είναι ασφαλείς και μπορούν να φροντιστούν από τον σύντροφό τους αν χρειαστούν.  

Πώς οικοδομούνται αυτές οι σχέσεις;

Είναι σημαντικό αρχικά να εστιάσει κάποιος στην προσωπική του ταυτότητα, δηλαδή το ποιος είναι. Πολλές φορές μια σχέση αποτελεί για κάποιους απλά μια αποφυγή της μοναξιάς, όπου παραλείπονται οι σκέψεις για το ποιοι είναι, ποιοι είναι οι δικοί τους στόχοι για αυτή τη σχέση και πώς θα τους πετύχουν. Όταν αφιερώνουμε χρόνο για τέτοιους προβληματισμούς και εισερχόμαστε πλέον σε μια νέα σχέση, λειτουργούμε με επίγνωση εαυτού. Η επίγνωση αυτή είναι απαραίτητο στοιχείο για μια σχέση αλληλεξάρτησης. 

Τρόποι να διατηρήσετε την αίσθηση εαυτού, ενώ παράλληλα διατηρείτε μια υγιή σχέση αλληλεξάρτησης:

• Αναζητήστε το  τι σας αρέσει και τι έχει σημασία για εσάς
• Περάστε χρόνο με φίλους και οικογένεια
• Μη φοβάστε να ζητήσετε αυτό που θέλετε
• Να αναγνωρίζετε και να στηρίζετε τις αξίες σας
• Συνεχίστε να επιδιώκετε τους προσωπικούς σας στόχους
• Μην φοβάστε να πείτε όχι
• Αφιερώστε χρόνο για χόμπι και ενδιαφέροντα
• Μην κρατάτε τον εαυτό σας ‘μικρό’ ή κρυφό για να ευχαριστήσετε τους άλλους

Αν λάβετε υπόψη σας τα παραπάνω και επιτρέψετε και στον σύντροφό σας να κάνει τα ίδια για εσάς, είναι το κλειδί της αλληλεξαρτητικής σχέσης. Με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσεται έναν υγιή χώρο για προσωπική εξέλιξη αλλά και την εξέλιξη της ίδιας της σχέσης.