Ενεργητική ακρόαση, μία λύση για καλύτερη επικοινωνία

Ακρόαση άρθρου......

Κι είμαστε όλοι μαζί και ο χρόνος έχει σταματήσει. Έχει μια γλυκιά βραδιά με έναν ξάστερο ουρανό που ηρεμεί κάθε ταραγμένη σου σκέψη. Είμαστε όλοι μαζί και μόνο φωνές και γέλια ακούς, σε μια στιγμή αυθόρμητης επικοινωνίας, ανθρώπινης επαφής και ζεστασιάς από εκείνες που είναι το φυλαχτό σου στις δύσκολες, φρενήρεις και συνάμα μοναχικές στιγμές της καθημερινότητάς σου. Ραγδαίες εξελίξεις σε αποσυντονίζουν.

Όλα κινούνται τόσο γρήγορα που αδυνατείς να τα παρακολουθήσεις. Κι όμως πρέπει! Πρέπει να ακολουθήσεις έναν ρυθμό που είναι τόσο διαφορετικός από τον δικό σου.

Η ενεργητική ακρόαση στις διαπροσωπικές σχέσεις

Ζητάς απεγνωσμένα επαφή όμως κρύβεσαι πίσω από μια οθόνη. «Αυτή είναι η εποχή και προσαρμοζόμαστε στα δεδομένα της»… σκέφτεσαι! Μια εποχή που η ηλεκτρονική επικοινωνία δεσπόζει στις διαπροσωπικές σχέσεις και τα ανθρώπινα όντα υποβιβάζονται σε αντικείμενα.  Κι όμως εσύ εξακολουθείς να έχεις τόσο πολύ ανάγκη εκείνη την αίσθηση που σου αφήνει το ζεστό βλέμμα, το γεμάτο κατανόηση, η σφιχτή αγκαλιά, το τρυφερό φιλί και το άγγιγμα στο χέρι που υποδηλώνει την παρουσία. Εκείνη την παρουσία που χωρίς αυτή δεν μπορείς να γιατρευτείς, δεν μπορείς καν να επιβιώσεις. Τόσο απαραίτητη! Κι όμως μέσα σ αυτό το γαϊτανάκι υποχρεώσεων, «πρέπει» και εξελίξεων κάπου χαθήκαμε. Μάθαμε να μιλάμε αλλά δεν μάθαμε να ακούμε, ξεχνώντας πως για την ουσιαστική και ανθρώπινη επαφή που τόσο αναζητούμε υπάρχουν τουλάχιστον δύο.

Όπως πολύ στοχευμένα ανέφερε και ο Κάρλ Ρότζερς « Η αδυναμία του ανθρώπου να επικοινωνήσει  είναι το αποτέλεσμα της αποτυχίας του να ακούσει αποτελεσματικά.» Μία καλή λύση στα παραπάνω θα μπορούσε να είναι η εξάσκηση στα πλαίσια της ενεργητικής ακρόασης.

Ενεργητική ακρόαση είναι μια διαδικασία δομημένη, δυναμική και διαδραστική η οποία απαιτεί τη συμμετοχή όλων των αισθήσεων και περιλαμβάνει ποικίλα στοιχεία επικοινωνίας, όπως την προσοχή, την κατανόηση, την ενσυναίσθηση και την ταυτόχρονη αξιολόγηση της λεκτικής και μη επικοινωνίας.

Προϋποθέτει ενσυναίσθηση, απεριόριστο θετικό σεβασμό και γνησιότητα  και έχει τέσσερις διαστάσεις: υποστήριξη λεκτικής επικοινωνίας με την γλώσσα του σώματος, διατήρηση βλεμματικής-οπτικής επαφής,  φωνητικό ύφος και λεκτική ακολουθία. Επίσης, μπορούμε να συναντήσουμε και πληθώρα τεχνικών όπως: ερωτήσεις κλειστού και ανοιχτού τύπου, αντανάκλαση συναισθήματος, παράφραση, περίληψη και ενεργητική σιωπή.

Πρωτίστως όμως ας έχουμε στο μυαλό μας πως η επικοινωνία ξεκινάει από μέσα μας. Οι κωδικοί που θα επιλέξουμε, οι λέξεις, οι κινήσεις, ο τόνος της φωνής που θα χρησιμοποιήσουμε για να μεταβιβάσουμε το μήνυμα μας καθορίζουν το είδος της σχέσης μας με τους άλλους ανθρώπους. Παρόλα αυτά θα πρέπει να γνωρίζουμε πως το μήνυμα που εκφράζουμε στη διαδρομή του προς τον δέκτη τις περισσότερες φορές δεν φτάνει αυτούσιο. Υφιστάμενοι ήχοι στον χώρο μπορούν να το διαστρεβλώσουν. Ωστόσο παραμορφώνεται ακόμη περισσότερο κατά την ώρα της επεξεργασίας του από τον δέκτη. Το νόημα που εκείνος θα κρατήσει εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από παράγοντες όπως: προσδοκίες, ανάγκες, πιστεύω, ενδιαφέροντα, συμπεριφορά, γνώσεις.

Η οπτική της θεραπείας Gestalt για την ενεργητική ακρόαση

Σύμφωνα με τον Fritz Perls, πατέρας της θεραπείας Gestalt, όλοι μας έχουμε την τάση να ακούμε αυτά που θέλουμε ν' ακούσουμε και να βλέπουμε αυτά που θέλουμε να δούμε. Δεν ενστερνιζόμαστε τις εικόνες του κόσμου αυτόματα αλλά κατόπιν επιλογής. Δεν βλέπουμε απλώς, αλλά ψάχνουμε, αναζητούμε, εξετάζουμε κάτι. Δεν ακούμε όλους τους ήχους του κόσμου, αλλά τους παρατηρούμε. Για τον λόγο αυτό, είναι σύνηθες το φαινόμενο, η εντύπωση που σχηματίζει ο δέκτης να μην έχει καμία απολύτως σχέση με την πρόθεση του πομπού.

Με βάση το παραπάνω κατανοούμε γιατί η ενεργητική ακρόαση κρίνεται τόσο σημαντική. Αντί να υποθέσετε ότι οι εντυπώσεις σας είναι σωστές και σύμφωνες με την περίσταση, με αυτή την τεχνική θα μπορέσετε να σιγουρευτείτε ότι αποκωδικοποιήσατε με ακρίβεια το μήνυμα που λάβατε. Σαν ένας άλλος ορισμός λοιπόν θα μπορούσε να διατυπωθεί πως ενεργητική ακρόαση σημαίνει να «λέτε» στον πομπό τι σημαίνει το μήνυμά του για εσάς. Με αυτόν τον τρόπο ο πομπός ξέρει πως εσείς τον ακούτε, ενώ εσείς μπορείτε να επιβεβαιώσετε ή να ξεκαθαρίσετε την εντύπωση που σχηματίσατε.

Αποκτήστε το βιβλίο του Serge Ginger Θεραπεία Gestalt, η τέχνη της επικοινωνίας από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας

Τεχνική της λογοποίησης του συναισθήματος

Η ενεργητική ακρόαση προκειμένου να επιδράσει ευεργετικά  στον συνομιλητή σας χρειάζεται να χρησιμοποιήσει την τεχνική της λογοποίησης του συναισθήματος. Η κοινολόγηση του συγκινησιακού περιεχομένου από τον πομπό στο δέκτη είναι ένδειξη της προσπάθειας που γίνεται για να κατανοηθεί ο συνομιλητής. Επίσης, η λογοποίηση του συγκινησιακού περιεχομένου που κατανοήθηκε είναι επιβεβαίωση για τον δέκτη ότι αυτά που είπε έγιναν αντιληπτά. Με λίγα λόγια, η ενεργητική ακρόαση εκφράζει την κατανόησή σας οπότε θα ήταν βοηθητικό πριν επικοινωνήσετε το μήνυμά σας να θέσετε στον εαυτό σας δύο ερωτήματα « Τι αισθάνεται ο συνομιλητής μου;», «Τι μήνυμα προσπαθεί να μεταδώσει;».

Αν στραφούμε προς αυτή την κατεύθυνση, προσπαθώντας να αφουγκραστούμε την κατάσταση και το συναίσθημα του ανθρώπου με τον οποίο επικοινωνούμε, αν συγκρατήσουμε τις κριτικές και τις αξιολογήσεις και αν δεν εκτοξεύσουμε νουθεσίες τότε ίσως ωθήσουμε τους άλλους να κάνουν και οι ίδιοι μια βουτιά στον εσωτερικό τους κόσμο επικοινωνώντας αληθινά και ουσιαστικά μαζί μας. Ίσως νιώσουν ασφαλής και ακόμα πιο δυνατοί. Χωρίς τις παροτρύνσεις μας και τις οδηγίες μας τελικά πιστεύουν στις δικές τους δυνάμεις και μεταβαίνουν πιο εύκολα στη δράση.

Η ενεργητική ακρόαση είναι ο τέλειος τρόπος να ενθαρρύνεται τους άλλους να συζητήσουν μαζί σας. Το ενδιαφέρον που τους δείχνετε θα τους οδηγήσει να επεκτείνουν περισσότερο τα σχόλιά τους λύνοντας και ένα πολύ συνηθισμένο ζήτημα, αυτό του να μην έχετε τίποτα να πείτε. Αυτή η μορφή της επικοινωνίας επιβάλλει να βάλετε στην άκρη τον εαυτό σας και να επικεντρωθείτε στον άλλον. Θα εκπλαγείτε όταν δείτε πόσα θα έχετε να πείτε στον συνομιλητή σας, δίνοντας προσοχή στα λόγια του και δείχνοντας του γνήσιο ενδιαφέρον.

Συχνά λάθη κατά την ενεργητική ακρόαση

Ωστόσο, υπάρχουν και κάποια συχνά λάθη στη προσπάθεια μας να εξασκηθούμε στην ενεργητική ακρόαση: ο παπαγαλισμός και η αγνόηση ή η υποτίμηση του συναισθήματος του άλλου. Ο παπαγαλισμός αναφέρεται στην απλή αναδιατύπωση των λεγομένων του συνομιλητή. Όμως με την ενεργητική ακρόαση εννοούμε να δηλώνετε τα συμπεράσματά σας ως προς το νόημα που βρίσκεται πίσω από αυτό που έχει πει ο άλλος. Επιπλέον, πολλές φορές οι άνθρωποι που προβαίνουν σε ενεργητική ακρόαση υποτιμούν ή αγνοούν την ένταση του συναισθήματος του συνομιλητή τους, νομίζοντας πως με αυτό τον τρόπο θα πάψει να υφίσταται. Όμως, καλό είναι να γνωρίζουμε πως συμβαίνει το εντελώς αντίθετο. Όχι μόνο η ένταση του συναισθήματος εμμένει αλλά τείνει να αυξάνεται.

Τελειώνοντας,  αν θέλετε να σιγουρευτείτε ότι κάποιος καταλαβαίνει τα μηνύματά σας, ζητήστε του να χρησιμοποιήσει εκείνος ενεργητική ακρόαση. Για παράδειγμα κατά τη διάρκεια ενός καυγά: «Θα ήθελα απλώς να με ακούσεις και να μου πεις τι άκουσες να λέω. Μη μου πεις τη γνώμη σου και μην προσπαθήσεις να λύσεις το πρόβλημά μου. Θέλω μόνο να ξέρω ότι με καταλαβαίνεις».

Όλα τα παραπάνω δηλώνουν την ύπαρξη ενσυναίσθησης. Μπαίνουμε στον κόσμο του άλλου και περπατάμε «σαν- να» είναι αυτός. Ίσως τελικά αυτό να είναι βήμα να κερδίσουμε πιο ουσιαστικές σχέσεις με μεγαλύτερη δόση εγγύτητας, αλήθειας, ανθρωπιάς και αγάπης.

Το μικρό βιβλίο της αγάπης, Χόρχε Μπουκάι

Όπως αναφέρει και ο Χόρχε Μουκάϊ…

Θέλω να με ακούς χωρίς να με κρίνεις.

Θέλω τη γνώμη σου χωρίς συμβουλές.

Θέλω να μ’ εμπιστεύεσαι χωρίς να απαιτείς.

Θέλω τη βοήθειά σου και όχι να αποφασίζεις για εμένα.

Θέλω να με προσέχεις χωρίς να με ακυρώνεις.

Θέλω να με κοιτάζεις χωρίς να προβάλεις πάνω μου τον εαυτό σου.

Θέλω να με αγκαλιάζεις χωρίς να με πνίγεις.

Θέλω να μ’ εμψυχώνεις χωρίς να με σπρώχνεις.

Θέλω να με υποστηρίζεις χωρίς να με φορτώνεσαι.

Θέλω να με προστατεύεις χωρίς ψέματα.

Θέλω να με πλησιάζεις χωρίς να εισβάλλεις.

Θέλω να ξέρεις ποια πράγματα σ’ ενοχλούν πάνω μου να τα αποδέχεσαι και να μην προσπαθείς να τα αλλάξεις.

Θέλω να ξέρεις πως σήμερα μπορείς να βασίζεσαι πάνω μου χωρίς όρους.

Βιβλιογραφία

1. Γκάρνερ, Α. (2019). Η τέχνη της επικοινωνίας. Εκδόσεις Πατάκη: Αθήνα.
2. Μπουκάϊ, Χ. (2017). Θέλω… το μικρό βιβλίο της αγάπης. Εκδόσεις opera: Αθήνα.