Τί είδους επικοινωνιακές μπλόφες σκαρώνουμε οι άνθρωποι

Ακρόαση άρθρου......

Η έκφραση «τί παιχνίδι παίζεις;» είναι αυτή που χρησιμοποιείται συχνά, όταν κάποιος νιώθει ότι ξεγελάστηκε ή αδικήθηκε από ένα άλλο άτομο. Το παράδοξο, ωστόσο, είναι ότι o θεμελιωτής της Συναλλακτικής ανάλυσης, Eric Berne, υποστήριξε πως κάποτε όλοι μας υπήρξαμε πρωταγωνιστές σε ένα τέτοιο θεατρικό σανίδι, όπου η παράσταση, διέφερε κατά πολύ από το πραγματικό σενάριο των ζωών μας. 

Τα επαναλαμβανόμενα προβληματικά στοιχεία στις συναλλακτικές μας σχέσεις

Κάποιοι από εμάς, όμως, δυστυχώς συνεχίζουμε να πρωταγωνιστούμε σε τέτοιου είδους παραστάσεις, δίχως να παρατηρούμε κάποια προβληματικά στοιχεία στις σχέσεις μας που τείνουν να επαναλαμβάνονται. 

Ο Berne, δεν εννοούσε σε καμία περίπτωση ότι τα άτομα συνειδητά χειραγωγούν ή σκόπιμα προκαλούν σύγχυση σε άλλους. Αυτό που υποστήριξε η Συναλλακτική Ανάλυση ήταν ότι, παρόλο που κάθε σχέση είναι μοναδική, ο τρόπος που επικοινωνούμε μέσα στις διαπροσωπικές μας σχέσεις παρουσιάζει κάποια κοινά μοτίβα.

Τα μοτίβα αυτά, αν αναλυθούν, μπορούν να βοηθήσουν σε μεγάλο ποσοστό στην κατανόηση των προβλημάτων  που «στοιχειώνουν» τις διαπροσωπικές μας επαφές.

Η συναλλακτική ανάλυση είναι ένα μοντέλο για την κατανόηση της ανθρώπινης προσωπικότητας, των ανθρώπινων σχέσεων και της ανθρώπινης επικοινωνίας. Αγοράστε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας το βιβλίο Συναλλακτική Ανάλυση των εκδόσεων Ασημάκη.

Η θεωρία της Συναλλακτικής Ανάλυσης του Eric Berne 

Σύμφωνα με τον Eric Berne, η επικοινωνία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων ατόμων ορίζεται ως «συναλλαγή» κι αποτελείται από ένα φανερό και ένα κρυφό μήνυμα (λεκτικό ή εξωλεκτικό στοιχείο και μήνυμα).

Αν προβούμε σε επεξεργασία της εκάστοτε «συναλλαγής», είναι δυνατό να προσδιορίσουμε την «κατάσταση του Εγώ» στην οποία έχουμε περιέλθει. Οι καταστάσεις του "Εγώ" των ατόμων, που αναδύονται κατά τη συναλλαγή, αποτελούν πολλές φορές την πηγή του προβλήματος της επικοινωνίας και της ίδιας της σχέσης.

Ας δούμε αναλυτικότερα:

Έχετε παρατηρήσει ότι μερικές φορές ο τρόπος που μιλάτε θυμίζει έναν από τους δύο γονείς σας; Σε κάποια άλλη χρονική στιγμή πάλι, μήπως, έχετε συμπεριφερθεί «παιδικά» ενώ απαιτείτο μια περισσότερο «ενήλικη ματιά»;

Αν η απάντηση στις παραπάνω ερωτήσεις είναι καταφατική, τότε υπάρχει σαφής αιτιολογία γι' αυτό και περιγράφεται στο μοντέλο των τριών καταστάσεων του "Εγώ".

Σύμφωνα, λοιπόν, με το παραπάνω μοντέλο οι ξαφνικές αλλαγές στη στάση του σώματος, στον τόνο της φωνής, στη σκέψη, το συναίσθημα και κατ’επέκταση στη συμπεριφορά του ατόμου προσδιορίζονται στις τρεις καταστάσεις του Εγώ, οι οποίες είναι ο Γονέας, ο Ενήλικας και το Παιδί.

• Ο Γονέας, λοιπόν, είναι οι συμπεριφορές, οι σκέψεις και τα συναισθήματα των γονιών μας που κουβαλάμε μέσα μας με βάση όσα αντιληφθήκαμε στην παιδική μας ηλικία. Η φωνή του γονέα μας υπαγορεύει νουθεσίες, κανόνες συμπεριφοράς και «πρέπει», ξεμπλοκάροντας μας με αυτόματο σχεδόν τρόπο από πρακτικά προβλήματα. Η φωνή αυτή μπορεί να είναι στοργική αλλά και επικριτική ανάλογα με το πώς έχουμε εσωτερικεύσει τον φροντιστή μας.

• Το Παιδί είναι η φωνή μέσα μας που ηχεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα, όπως τα βιώσαμε κατά την διάρκεια της παιδικής μας ηλικίας. Σχετίζεται από τη μια με τη φαντασία, τη δημιουργικότητα, τον αυθορμητισμό και την απόλαυση, αλλά από την άλλη μπορεί να περιλαμβάνει καταγραφές που συγκαταλέγουν πικρία και ταπείνωση.

• Ο Ενήλικας είναι το κομμάτι εκείνο της προσωπικότητας που συλλέγει πληροφορίες, επεξεργάζεται εμπειρίες και  τις ταξινομεί. Οικειοποιείται όμως μόνο τις καταγραφές του Γονέα που επαληθεύονται στην πράξη αλλά και τις προτροπές του παιδιού που δεν αντιπαρέρχονται της πραγματικότητας. Ο Ενήλικας λειτουργεί στο εδώ και το τώρα με τρόπο που συμβαδίζει με τα δεδομένα αυτής.

Παραδείγματα συναλλαγής ατόμων με διαφορετικές καταστάσεις του Εγώ

Στις κοινωνικές μας επαφές ενεργούμε  με βάση μια από τις τρεις καταστάσεις του "Εγώ". Παρακάτω ακολουθεί ένα παράδειγμα συναλλαγής που γίνεται από τους ίδιους ανθρώπους, αλλά με διαφορετική κατάσταση του "Εγώ":

1.  Συναλλαγή «Ενηλίκου – Ενηλίκου»: (Γυναίκα): – «Θα ήθελες να με βοηθήσεις με τις δουλειές του σπιτιου;» (Άντρας) – «Αν και είμαι πολύ κουρασμένος ναι, θα το κάνω.».
2. Συναλλαγή «Ενηλίκου – Γονέα»: (Γυναίκα): – «Θα ήθελες να με βοηθήσεις με τις δουλειές του σπιτιού;» (Άντρας) – «Μόνο να κουνάς το δάχτυλο ξέρεις και να μας χώνεις όλους στις δουλειές!»
3. Συναλλαγή « Γονέα - Παιδιού»: (Γυναίκα): – «Θέλω να με βοηθήσεις με τις δουλειές του σπιτιού!» (Άντρας): –  «Το μυαλό σου είναι συνεχώς στις δουλειές. Πότε θα περάσουμε καλά επτέλους!».
4. Συναλλαγή «Παιδιού – Παιδιού»: (Γυναίκα): – «Θέλω να με βοηθήσεις με τις δουλείες του σπιτιού» (Άντρας): – « Πφφ άντε! Αλλά μετά έχει πίτσα!».
5. Συναλλαγή «Γονέα – Γονέα»: (Γυναίκα):- «Παρόλο που θέλω να ξεκουραστώ σήμερα πρέπει να κάνω τις δουλειές του σπιτιού.» (Άντρας): – «Πρέπει ούτως ή άλλως να σε βοηθήσω, ώστε έπειτα να ξεκουραστούμε και οι δύο».

Όπως φαίνεται και από τα παραπάνω παραδείγματα τα επικοινωνιακά προβλήματα ξεπηδούν, όταν τα άτομα βρίσκονται σε μη ταυτόσημες καταστάσεις του "Εγώ" (π.χ. παράδειγμα δύο και τρία).

Μέσω της Ψυχοθεραπείας, λοιπόν, εντοπίζονται οι φωνές μέσα μας και γίνεται βίωμα η λειτουργική χρήση των τριών μερών της προσωπικότητας μας, αφού και οι τρείς καταστάσεις του Εγώ μας εξυπηρετούν σε διάφορες πτυχές της καθημερινότητας μας.

Συνεπώς, είναι σημαντικό να μπορούμε να παρατηρούμε τόσο την κατάσταση του "Εγώ" που χρησιμοποιούμε  εμείς οι ίδιοι όσο και την κατάσταση του "Εγώ" που χρησιμοποιεί ο συνομιλητής μας.

Σε δεύτερο επίπεδο, η Ψυχοθεραπευτική διαδικασία μας δίνει την κατεύθυνση ώστε να  μπορούμε να επικοινωνούμε με την κατάσταση του Ενηλίκου. Άλλωστε, η «καλή» επικοινωνιακή διαδικασία προωθεί την αμοιβαία κατανόηση και σε περίπτωση ασυμφωνίας την από κοινού λύση των εκάστοτε προβλημάτων.