Οταν ο άνθρωπος γίνεται "γαλλικό κλειδί"

Ακρόαση άρθρου......

Στα λεξικά, η λέξη “εργαλειοποίηση”, περιγράφεται ως “η συμφεροντολογική αντιμετώπιση μιας κατάστασης, ενός γεγονότος ή κάποιου ανθρώπου”.

Στις ανθρώπινες σχέσεις, η εργαλειοποίηση είναι μια κατάσταση που βιώνουμε πολύ πιο συχνά από οσο παραδεχόμαστε. Προκύπτει συνήθως όταν μια σχέση ολοκληρώνει τον κύκλο της, απομένουν όμως εκκρεμότητες που πρέπει να διευθετούνται από κοινού, με κυριότερη την ανατροφή των παιδιών.

Στις περιπτώσεις αυτές, η μετατροπή ενός πρώην συντρόφου σε “εργαλείο” διαχείρισης εκκρεμοτήτων έχει γίνει στις μέρες μας συνήθης πρακτική.

Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο ένας η και οι δύο πρώην σύντροφοι, χρησιμοποιούν τον άλλον σαν εργαλείο, προκειμένου να εξυπηρετούνται: κράτα τα παιδιά να βγω με τον καινούργιο μου φίλο. Ελα να στολίσουμε μαζί το Χριστουγεννιάτικο δέντρο για να φτιάξουμε μια επίπλαστη θαλπωρή για τα παιδιά, αλλά το βράδι φύγε. Μην αργήσεις να πληρώσεις τη διατροφή, αλλά όταν έχεις εσύ τα παιδιά τότε και πάλι θα πληρώνεις τα έξοδά τους. Ελα να φτιάξεις τις πρίζες και τα υδραυλικά, γιατί στο σπίτι ζουν τα παιδιά σου. Βοήθησε με να διαλέξω καλό μεταχειρισμένο αμάξι, αλλά δε θα σε παω βόλτα με αυτό αφού χωρίσαμε.

Με δύο λόγια, ο άλλοτε αγαπημένος δεν είναι πια στα μάτια του άλλου παρά ένα “γαλλικό κλειδί “που μπορεί να χρησιμοποιήσει κατά το δοκούν, η ακόμα χειρότερα, δεν είναι παρά ένα έπιπλο, ένα κομοδίνο λχ, που το τοποθετούμε στη θέση που θέλουμε και του αλλάζουμε θέση κατά βούληση, χωρίς το "έπιπλο" να έχει πια τη δυνατότητα να εκφράσει -πόσο μάλλον να ικανοποιήσει- τα δικά του θέλω. Γιατί ως γνωστόν, οι παλιές αγάπες στα πιο μεγάλα θέλω κάνουν πίσω.

Η εργαλειοποίηση όμως δεν είναι μια κατάσταση που αφορά μόνο τους εραστές, όπως έχουν παρατηρήσει επιστήμονες, καθώς ο άνθρωπος έχει φαίνεται μέσα του βαθιά εγγεγραμμένη την τάση να εργαλειοποιεί τα πάντα γύρω του, όσο το μπορεί κι όσο τα “εργαλεία” δεν αντιδρούν. Εργαλειοποιούμε συνεργάτες, φίλους, συγγενείς. Εχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε αντί να συμβιώνουμε. Κι όχι μόνο ανθρώπους:

Στην περίπτωση της εκπαίδευσης, λχ, όπως παρατηρεί ο διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Κώστας Παλούκης, η εργαλειοποίηση της γνώσης οδηγεί τα εκπαιδευτικά κείμενα να μετατρέπονται σε «μπούλετ», σε «σος» και «αντι-σος», σε ο,τιδήποτε άλλο εκτός από κείμενο με λογική που υπηρετεί ένα αξιακό σύστημα.

«Σε ένα τέτοιο περιβάλλον η σημασία της παρεχόμενης γνώσης για την διαμόρφωση ενός ώριμου πολίτη, ενός καθολικού ανθρώπου, ικανού να μετέχει στα κοινά και στην εργασία ακούγεται μόνο σαν αστείο. Έτσι η γνώση αποϊδεολογικοποιείται και εργαλιοποιείται, χάνει τον παιδαγωγικό, κοινωνικό και ανθρωπιστικό στόχο της. Η συνέπεια της εργαλειοποίησης της γνώσης, αλλά και της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας στους μαθητές επιφέρει τεράστιες αρνητικές συνέπειες. Η γνώση γίνεται εχθρική για τους μαθητές, καταπιεστική, μισητή. Το ίδιο το σχολείο μετατρέπεται ένα κάτεργο, σε φυλακή, σε βασανιστήριο. Ο ελεύθερος χρόνος των μαθητών εξαφανίζεται, καθώς πρωί βράδυ ζούνε μέσα σε μια διδακτική αίθουσα ή έχουν κάποιον να τους ελέγχει, εξετάζει, διορθώνει, συνετίζει, επαναφέρει στην τάξη, προσπαθεί να τους ανοίξει το κεφάλι και τα τους χώσει μια γνώση μέσα για την οποία δεν έχουν πειστεί ότι αξίζει οι ίδιοι να παλέψουν», σημειώνει ο πανεπιστημιακός.

Τα παραδείγματα είναι άπειρα.

Ο Μαρξ, λχ, μίλησε πρώτος για την εργαλειοποίηση της ίδιας της φύσης από τον άνθρωπο με σκοπό να πάρει για τον εαυτό του την παραγωγή της Φύσης σε μια μορφή προσαρμοσμένη στις δικές του ανάγκες.

Με τη δράση του αυτή πάνω στον εξωτερικό κόσμο και αλλάζοντάς τον, αλλάζει ταυτόχρονα και την ίδια του τη Φύση. Αναπτύσσει τις δυνάμεις που κοιμούνται μέσα του και τις αναγκάζει να δράσουν σύμφωνα με τη θέληση του»

Αλλοι επιστήμονες εντόπισαν τάσεις εργαλειοποίησης της επιστήμης προκειμένου να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους πολιτικούς και ιδίως οικονομικούς σκοπούς, για να μη μιλήσουμε για την παλιά υπόθεση εργαλειοποίησυης του γυναικείου σώματος, πρακτική που ακόμα και σήμερα συμβαίνει σε πολλές μεριές της γης, είτε με τη μορφή της καταπίεσης της γυναίκας, είτε με τη μορφή της υποβάθμισής της σε “εργαλείο ηδονής”, δηλαδή σε σκεύος.

Και την ίδια στιγμή που πολλοί περισσότεροι άνθρωποι από όσοι νομίζουμε, ίσως κι εμείς οι ίδιοι κατά περίπτωση, βλέπουμε τους άλλους ανθρώπους και τη ζωή την ίδια σαν εργαλείο επίτευξης συμφεροντολογικών στόχων, το κατ εξοχήν “εργαλείο” επίτευξης στόχων, που στην κοινωνία της οικονομίας δεν είναι παρά το χρήμα, το αντιμετωπίζουμε σαν στόχο. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι συνήθως τα οικονομικά προκαλούν μεγαλύτερες και αγριότερες αντιπαραθέσεις από τα ερωτικά, σε μια σχέση που τελειώνει.

Χρειάζεται εδώ λίγη κοινή λογική: κανείς άνθρωπος δεν έγινε κομοδίνο και γαλλικό κλειδί επειδή χωρίσαμε.

Η ίδια η φύση θα εκδικηθεί τους απογόνους μας (το κάνει ήδη και με εμάς) αν συνεχίσουμε να τη χρησιμοποιούμε σαν εργαλείο. Και κανένα κεφάλαιο δεν είναι ικανό να φέρει αληθινή ευτυχία, αν δεν αποεργαλειοποιήσουμε τον τρόπο της σκέψης μας.