Βρείτε το κρυμμένο προτέρημα πίσω από το εμφανές ελάττωμα

Ακρόαση άρθρου......

Πρόκειται για μια στοιχειώδη αλήθεια, την οποία όμως κανείς δε μας διδάσκει: τα αποκαλούμενα ελαττώματα και προτερήματα δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, ενός και του αυτού στοιχείου του χαρακτήρα. Άλλωστε είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους, όπως η φωτεινή και η σκοτεινή πλευρά του ίδιου ατόμου.

Ενώ πιστεύουμε ότι βλέπουμε δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα, ουσιαστικά πρόκειται για μία και την αυτή πραγματικότητα, που μπορεί να εκφραστεί με δύο διαφορετικούς τρόπους, όπως ένα μαχαίρι που μπορεί να κόψει μια φραντζόλα ψωμί σε φέτες, αλλά και να τραυματίσει κάποιον.

Οι δύο όψεις του νομίσματος ελάττωμα-προτέρημα

Η άγνοια αυτής της αλήθειας μάς δημιουργεί συχνά την επιθυμία να εξαλείψουμε το τάδε ελάττωμα, με κίνδυνο ωστόσο να καταστρέψουμε ταυτόχρονα και το προτέρημα που είναι το συμπληρωματικό του! Μερικές φορές φτάνουμε μάλιστα να συγχέουμε τα δύο αλληλένδετα στοιχεία. Λέμε, για παράδειγμα, στα παιδιά μας ότι «η περιέργεια είναι κακό ελάττωμα». Ωστόσο, αυτό είναι λάθος.

Η αδιακρισία - δηλαδή η περιέργεια για κάτι που δεν μας αφορά -αποτελεί όντως ελάττωμα: είναι η αρνητική όψη μιας υγιούς περιέργειας. Θέλοντας όμως να καταπολεμήσουμε την αδιακρισία, μπορεί να φτάσουμε να εξαλείψουμε όλες τις μορφές της περιέργειας, με αποτέλεσμα να έχουμε λίγα χρόνια αργότερα ένα παιδί το οποίο δεν ενδιαφέρεται για τίποτα!

Πώς να αποφύγουμε να ξεριζώσουμε το «καλό σιτάρι» μαζί με την «ήρα», πώς να μην καταστείλουμε ένα προτέρημα στην προσπάθειά μας να εξαφανίσουμε ένα ελάττωμα; Αναγνωρίζοντας κάθε φορά και τα δύο: ψάχνοντας, κάτω από το εμφανές ελάττωμα, το μη ορατό προτέρημα.

Αυτή η άσκηση είναι δύσκολη στην αρχή -επειδή δεν έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε μεταξύ τους τα ζευγάρια των ελαττωμάτων και των προτερημάτων -προσφέρει όμως πολλά οφέλη...

Μας επιτρέπει να μη συμπεριφερόμαστε σαν μονόφθαλμοι Κύκλωπες, οι οποίοι δεν βλέπουν παρά μόνο το μισό από τα πράγματα, αλλά να διακρίνουμε με σαφήνεια τις δύο όψεις του ίδιου χαρακτηριστικού - τη σκοτεινή και τη φωτεινή.

Αντί να επικρίνουμε το τάδε ελάττωμα ή να το αντιμαχόμαστε, προσπαθούμε να διακρίνουμε το στοιχείο του χαρακτήρα από το οποίο προέρχεται και να αναδείξουμε τις θετικές χρήσεις που μπορεί να υπάρχουν. Για παράδειγμα, πίσω από ένα ιδιαίτερα αρνητικό κριτικό μυαλό κρύβεται μια ικανότητα ανάλυσης και ευθυκρισίας την οποία μπορούμε επίσης να στρέψουμε επιτυχώς σε θετικά ζητήματα.

Τέλος, αυτή η άσκηση μας επιτρέπει να μη βλέπουμε στους άλλους μόνο τα εμφανή ελαττώματα που μας φανερώνουν, αλλά να διακρίνουμε επίσης τη φωτεινή όψη και τα λανθάνοντα προτερήματα ώστε να ευνοήσουμε την έκφρασή τους.

Μου έρχεται στο μυαλό το παράδειγμα ενός ζευγαριού που ο σύζυγος ήταν δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερος από τη γυναίκα του.

Τις πρώτες μέρες του έρωτά τους, ο άντρας επαινούσε την ευφυή και αυθόρμητη πλευρά της συζύγου του, και η γυναίκα θαύμαζε τη σταθερότητα και την αίσθηση οργάνωσης και τάξης του συζύγου της. Λίγα χρόνια αργότερα, ο σύζυγος παραπονιόταν για την αφέλεια και την παιδαριώδη στάση της συζύγου του, ενώ εκείνη δυσανασχετούσε με την ακαμψία του και την απέχθειά του προς τις εκπλήξεις.

Είχαν αλλάξει τόσο πολύ και οι δυο τους μετά από κάποια χρόνια; Όχι, είχαν πάντα τα ίδια βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, των οποίων αρχικά είχαν διακρίνει μόνο τη φωτεινή όψη. Αργότερα όμως άρχισαν να βλέπουν κυρίως τη σκοτεινή όψη.

Συνδέστε το σκοτάδι με το φως

Γιατί λοιπόν να μην καλλιεργήσουμε τη συνήθεια να εντοπίζουμε αμέσως τις δύο όψεις των χαρακτηριστικών που παρατηρούμε στους άλλους;

Εάν ανακαλύψω το τάδε προτέρημα, μπορώ να αναζητήσω αμέσως το αντίστοιχο ελλάτωμα που ενδέχεται να εκδηλωθεί κάποια στιγμή: αυτό θα με γλιτώσει από τις εκπλήξεις και θα με προετοιμάσει για κάθε ενδεχόμενο στις σχέσεις μου. Αν, από την άλλη μεριά, αυτό που δω πρώτα είναι το ελάττωμα, θα προσπαθήσω να ανακαλύψω το προτέρημα με το οποίο συνδέεται, και με αυτό τον τρόπο θα μπορώ να ευνοώ την πιο συχνή ή πιο ισχυρή έκφρασή του.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Νίκησε την (αυτο)κριτική! που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.