Άγχουσα Κατάθλιψη: Μια νευρική θλίψη. Τι την πυροδοτεί και γιατί θεωρείται περισσότερο επιθετική

Ακρόαση άρθρου......

Η άγχουσα κατάθλιψη ή κατάθλιψη με ψυχοκινητική ανησυχία συνιστά μια μορφή κατάθλιψης η οποία αποκλίνει από το σύνηθες μοτίβο της επίμονης θλιμμένης διάθεσης.

Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να αισθάνεσθε ότι η ζωή σας κινείται σε ένα εκρεμμές μεταξύ απελπισίας και έντονου θυμού. Από τη μια δύναται να παρατηρείτε μια συναισθηματική επιπέδωση, ένα βαθύ κενό, την έλλειψη ελπίδας για το παρόν και το μέλλον και από την άλλη μπορεί να διατέχεσθε από επίμονες ανησυχίες και ακραία νευρικότητα.

Μπορεί ακόμη να έχετε αποσυρθεί κοινωνικά, να απομακρυνθήκατε από όλα όσα σας προσέφεραν ευχαρίστηση και ενθουσιασμό, όμως δεν νιώθετε κούραση, κόπωση όπως τυπικά εμφανίζεται στην εικόνα ενός ατόμου με τον κλασσικό τύπο κατάθλιψης. 

Άγχος VS Κατάθλιψη: Πώς συνδέονται; 

Τα αγχώδη και τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορεί να μοιάζουν αντικρουόμενα, όμως έχουν μια άρρηκτη σύνδεση. Το ένα μπορεί να επιφέρει το άλλο. Μπορούν να συνυπάρχουν, και όταν συμβαίνει αυτό η κατάσταση εντείνεται, η διάρκεια της νόσου επιμυκήνεται, καθώς τα υψηλά επίπεδα άγχους αυξάνουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας. 

Το άγχος και η Κατάθλιψη είναι μια σχέση αναπόφευκτη. Γιατί αυτοί οι δύο πόλοι συναισθημάτων είναι ένας φαύλος κύκλος, ο οποίος μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητός και από το ακόλουθο παράδειγμα. 

'Σκεφτείτε, λοιπόν, ότι η επιχείρηση στην οποία εργάζεστε λόγω οικονομικής δυσχέρειας κινδυνεύει να κλείσει και είστε ένα από τα άτομα που απολύονται. Ξαφνικά, μέσα σε μια μέρα από την ασφάλεια και το σταθερό εισόδημα νιώθετε εκτεθειμένος στην αβεβαιότητα.

Οι καιροί είναι δύσκολοι, η ανεργία στα ύψη, συνεχίζετε να προσπαθείτε αλλά οι προσπάθειες σας δεν φαίνεται να καρποφορούν. Νιώθετε εγκλωβισμένος γιατί η οικογένειά σας στηρίζετε σε εσάς, και πέρα από το οικονομικό νιώθετε την ανάγκη να αποδείξετε στον εαυτό σας αλλά και στους άλλους την αξία σας. Το άγχος οξύνεται, γίνεστε ευέξαπτος, έρχονται καταιγιστικές σκέψεις, ανήσυχες σκέψεις και σενάρια για το μέλλον, δυσκολία να κοιμηθείτε κ.α.

Πιστεύετε ότι χάνετε τον έλεγχο και όλος αυτός ο θυμός φέρνει την πρώτη γεύση της απελπισίας. Η απελπισία χαρακτηρίζει την κατάθλιψη και το άτομο πια σκέφτεται ότι ''δεν υπάρχει καμία ελπίδα. Δεν έχει νόημα να προσπαθώ, είναι μάταια όσα κάνω, είμαι καταδικασμένος, είμαι ανίκανος''.

Η καταθλιπτική σκέψη και η μειωμένη διάθεση μας κάνει πιο ευάλωτους σε αρνητικές σκέψεις, η νευρικότητα εντείνεται, ο ύπνος χειροτερεύει, και ούτω κάθε εξής.

• Η πλειονότητα του πληθυσμού που υποφέρει από κατάθλιψη, φαίνεται ότι πάσχει και από μια αγχώδη διαταραχή, όπως η γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
• Πιο συχνά βλέπουμε ότι το άγχος προηγείται της κατάθλιψης.
• Πιο συγκεκριμένα, άτομα με μετατραυματικό στρες ακόμη και διαταραχή πανικού ή αγοραφοβία είναι πιο ευάλωτα στο να αναπτύξουν κατάθλιψη, εάν δεν λάβουν κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση. 

Τα Διαγνωστικά Κριτήρια της αγχώδους κατάθλιψης. 

Μείζον Καταθλιπτικό Επεισόδιο

Πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα υπάρχουν για μια συνεχή περίοδο 2 εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια μεταβολή από το προηγούμενο επίπεδο λειτουργικότητας. Τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα είναι: είτε

(1) καταθλιπτική διάθεση, είτε (2) απώλεια ενδιαφερόντων ή ευχαρίστησης.

Σημείωση: Δεν περιλαμβάνονται συμπτώματα που οφείλονται σαφώς σε άλλη παθολογική κατάσταση.

Καταθλιπτική διάθεση για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, όπως προκύπτει είτε από υποκειμενική αναφορά (π.χ. αισθάνεται θλιμμένος και «άδειος») είτε από παρατηρήσεις άλλων (π.χ. φαίνεται κλεισμένος στον εαυτό του). 

Σημαντική μείωση του ενδιαφέροντος ή της άντλησης ευχαρίστησης από όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (όπως προκύπτει από υποκειμενικές αναφορές ή παρατηρήσεις τρίτων).

Σημαντική απώλεια βάρους ενώ ο ασθενής δεν κάνει δίαιτα, ή αύξηση βάρους (π.χ. μεταβολή του σωματικού βάρους πάνω από 5% μέσα σ’ ένα μήνα), ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε μέρα.

Αϋπνία ή υπερυπνία, σχεδόν καθημερινά.

Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε μέρα (παρατηρήσιμη από άλλους, όχι απλώς υποκειμενικό αίσθημα ανησυχίας ή επιβράδυνσης)

Κόπωση ή αίσθημα απώλειας ενεργητικότητας σχεδόν καθημερινά.

Αισθήματα αναξιότητας ή υπέρμετρης ή απρόσφορης ενοχής (που μπορεί να είναι παραληρητικά) σχεδόν καθημερινά, όχι απλώς αυτομομφή ή ενοχή.

Μείωση της ικανότητας σκέψης ή συγκέντρωσης, ή αναποφασιστικότητα σχεδόν καθημερινά (όπως προκύπτει από υποκειμενικές αναφορές ή παρατηρήσεις τρίτων)

Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου (όχι απλώς φόβος θανάτου),

επανερχόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο, ή απόπειρα αυτοκτονίας ή συγκεκριμένο σχέδιο αυτοκτονίας.

Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση της λειτουργικότητας στον κοινωνικό, τον επαγγελματικό ή άλλο σημαντικό τομέα.

Τα συμπτώματα δεν οφείλονται σε άμεσες σωματικές επιδράσεις μιας ουσίας (π.χ. ουσίες που υπόκεινται σε κατάχρηση ή φάρμακα), ή σε σωματική νόσο (π.χ. υποθυρεοειδισμός).

Τοξικές σχέσεις, Τοξικοί άνθρωποι - Για να φέρεις κάτι καλύτερο στη ζωή σου χρειάζεται πρώτα να το αναγνωρίσεις και μετά να επιλέξεις πώς θέλεις να λειτουργήσεις… Δείτε το ασύγχρονο Online Σεμινάριο χαμηλού κόστους, στην πλατφόρμα του Psyversity.

Κατάθλιψη με αγχώδη δυσφορία. 

Το άγχος είναι ένας προσδιοριστής της κατάθλιψης. 

Η αγχώδης δυσφορία ορίζεται ως η εμφάνιση τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμπτωματα κατά τις περισσότερες ημέρες ενός Mείζονος Καταθλιπτικού Επεισοδίου ή μιας επιμένουσας καταθλιπτικής διαταραχής όπως η δυσθυμία. 

Αίσθημα αγωνία ή υπερένταση

Αισθάνεται ασυνήθιστα ταραγμένος

Δυσκολία συγκέντρωσης λόγω ανησυχία

Φόβος ότι μπορεί να συμβεί κάτι απαίσιοή τρομακτικό

Αίσθηση ότι το άτομο μπορεί να χάσει τον έλεγχο του εαυτού του. 

Άγχουσα Κατάθλιψη: Τί μπορεί να την πυροδοτεί; 

Η αιτιώδης εξίσωση της κατάθλιψης πόσο μάλλον όταν αυτή συμβιώνει με μια άλλη διαταραχή δε έχει πλήρως αποκρυπτογραφηθεί. Δεν υπάρχει ένα σαφές δεδομένο για το τι την προκαλεί.

Ωστόσο οι έρευνες έχουν αναδείξει σημαντικούς παράγοντες κινδύνου που πυροδοτούν την το άγχος και την κατάθλιψη. 

Οικογενειακό ιστορικό: Μήπως κάποιο μέλος της οικογένειας έχει διαγνωθεί ή ταλιπωρείται με θέματα άγχους, κατάθλιψης ή κάποιο άλλο ψυχολογικό πρόβλημα; Η γενετική προδιάθεση και όσα κληρονομούμε από τις προγούμενες γενιές δημιουργούν ένα νευρωνικό υπόστρωμα που μπορεί να φιλοξενεί ένα ευάλωτο νευρικό σύστημα, ή συγκεκριμένες συμπεριφορικές τάσεις. 

Γενετική: Ένα εκ φύσεως ευαίσθητο νευρικό σύστημα.

Ορμονικές δυσλειτουργίες | ανισορροπία νευροδιαβιβαστών σεροτονίνης, ντοπαμίνης |

Το χρόνιο στρες: Το χρόνιο συσσωρρευμένο άγχος οφείλεται στην μακροχρόνια έκθεσή μας σε παράγοντες άγχους που δίνουμε μεγάλη βαρύτητα, και δεν έχουμε καταφέρει να ανταπεξέλθουμε. Αγχωτικές καταστάσεις που διαιωνίζονται, μικροτραυματικά γεγονότα, εξουθένωση, αδιέξοδα, όπως ένας δυστυχησμένος γάμος, η οικονομική αβεβαιότητα, μια ασθένεια, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ακόμη και οι άλυτες εσωτερικές συγκρούσεις που κουβαλάμε μέσα μας, η μοναξιά, οι απώλειες, πράγματα που κάνουμε αλλά δεν μας αρέσουν, ανασφάλειες για τον εαυτό, επίμονες ενοχές, η άρνηση να αποδεχτούμε την πραγματικότητα, όλοι αυτοί ο παράγοντες έχουν μακροπρόθεσμα έναν σοβαρό αντίκτυπο τόσο ψυχικά όσο και σωματικά. 

Τραυματικά γεγονότα: Τραυματικές εμπειρίες που δε έχουν επουθωθεί, δεν έχουν δουλευτεί μέσα μας, αλλά συνεχίζουν να αντιτοπτρίζονται  στις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Η παιδική κακοποίηση, η δυσλειτουργική σχέση με το γονέα |καταπίεση, υποτίμηση, άγχος αποχωρισμού, βαριές τιμωρίες, αίσθημα σύγκρισης |, χτίζουν τις πρώιμες πεποιθήσεις για τον εαυτό οι οποίες επηρεάζουν την ψυχική ανθεκτικότητα. Αυτά τα τραύματα τα συναντάμε στο μέλλον, και καταλαβαίνουμε ότι μας επηρεάζουν από τη στιμγή που αδυνατούμε να προσαρμοστούμε και να λειτουργήσουμε σε καινούργιες καταστάσεις πχ. μια νέα συντροφική σχέση, η εύρεση μιας εργασίας. Επιπλέον, τραύματα δεν είναι μόνο όσα κουβαλάμε από τους γονείς μας, αλλά όσα απροσδόκητα συναντήσαμε στο δρόμο μας, πχ, μια φυσική καταστροφή που διέλυσε τα πάντα και πρέπει το άτομο να ξεκινήσει από την αρχή τη ζωή του, ένα ατήχημα που φόβισε και καθήλωσε ψυχικά το άτομο ή μια σωματική/σεξουαλική επίθεση.  

Η δομή της προσωπικότητας: Τα στοιχεία της προσωπικότητας είναι σημαντικό να προσμετρηθούν όταν η διάθεση και το άγχος δυσλειτουργούν. Αν κάποιος είναι αυστηρός κριτής του εαυτού του, θέτει ηψηλές προσδοκίες, είναι τελειομανής, επακόλουθα αυτές οι διαστρεβλωμένες σκέψεις περι του τέλειου και επιτυχημένου ανασύρουν ένα υπερβολικό άγχος, μια μόνιμη ανησυχία, αποτελώντας παράλληλα ένα ρίσκο για την εμφάνιση κατάθλιψης. Επίσης, η απαισιοδοξία, η ευερεθιστότητα και η νευρικότητα μπορει να χαρακτηρίζουν έναν άνθρωπο ο οποίος πιο εύκολα μπορεί να αναπτύξει θέματα άγχους και κατάθλιψης.

Ακόμη, η δυσκολία να διευθετήσει κανείς και να φέρει εις πέρας τις τα βάρη και τις πολλαπλές καθημερινές υποχρεώσεις, χάνοντας την ισορροπία μεταξύ του τι χρειάζομαι, τι θέλω, και τι πρέπει να κάνω αποτελεί έναν αξιοσημείωτο παράγοντα κινδύνου. 

Η έλλειψη κοινωνικής ή οικογενειακής υποστήριξης και θαλπωρής. 

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση:  Η ρίζα του άγχους κα της κατάθλιψης.

Η αυτοεκτίμηση είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο που δεν αναλύεται εύκολα, ο καθένας ξετυλίγει το κουβάρι με μοναδικές ιστορίες, ιδέες, και στάσεις ζωής, και κανείς δεν μπορεί να την εξυψώσει ακολουθώντας tips αυτοβοήθειας ή συμβουλές. 

Ακόμη, και η απόσπαση προσοχής από τις σκέψεις μας, η επιλογή να κάνω κάτι άλλο για να μη αντιμετωπίσω αυτό που πληγώνει, η απόδραση στο αλκοόλ για να ξεχαστώ,  η εργασιομανία, η ανάγκη να έχω μια σχέση, είναι στρατηγικές αποφυγής που ακολουθούμε ώστε να μην επιβεβαιωθούν οι βαθύτερες πεποιθήσεις για τον εαυτό μας. Σαφώς, η χαμηλή  αυτοεκτίμηση κλιμακώνει την έλξη του άγχους και της κατάθλιψης.

Η έννοια της αυτοεκτίμησης αναφέρεται στην πίστη του ατόμου για την αξία του, τις αρετές του, τις δυνατότητές του. Είναι το κλειδί της ψυχικής ισορροπίας. 

Όταν κάποιος έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, προσδίδει μια δυσανάλογη γνώμη και αξία στον εαυτό του, την επάρκειά του, την ικανότητά του, τις ανάγκες του. Η αυτοεκτίμηση καλλιεργείται από την πρώτη στιγμή που γεννιόμαστε και κατανοούμε τον κόσμο μέσω της επαφής με την μητέρα μας, μαθαίνουμε τα όρια και τις αδυναμίες μας, πλάθουμε τις πρώτες πεποιθήσεις. ''Η μαμά μου με χαιδευει, με αγκαλιάζει, είναι εδω όταν κλαίω και τη χρειάζομαι'', επομένως καλλιεργώ στο μυαλό μου από μωρό οτι ''υπάρχω, είμαι επιθυμητός στους άλλους, μπορώ να αγαπηθώ, έχω αξία''. 

Το παράδοξο μονοπάτι προς το νόημα της ζωής: Αποκτήστε το βιβλίο, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Η αρνητική αυτοαξιολόγηση επιφέρει καταθλιπτικές σκέψεις

Το κοινό μοτίβο σκέψεων που επιβεβαιώνεται σε όσους πάσχουν από κατάθλιψη είναι η αρνητική αυτο~αξιολόγηση.

Η επικέντρωση στα αρνητικά στοιχεία, αγνοώντας τα θετικά, η έντονη αυτοκριτική, η διχότομη σκέψη 'άσπρο/μαύρο ''εαν δεν τα καταφέρω θα είμαι απόλυτα αποτυχημένος'', το μέτριο είναι σαν να μην έχω κάνει τίποτα'', η σύγκριση με τους άλλους, η αμφισβήτηση των δυνατοτήτων, η απόδοση ευθυνών στον εαυτό μας και οι ενοχές, είναι χαρακτηριστικά πρότυπα σκέψης που οδηγούν στο άγχος και την κατάθλιψη.

Οι σκέψεις ότι ''δεν αξίζω, είμαι ανεπαρκής, δεν είμαι αποδεκτός ή αρεστός'', μπορεί να είναι μια αναβίωση και μια αφύπνιση βαθύτερων πεποιθήσεων και τραυμάτων.

Ο φόβος να κάνετε λάθη, η αμυντική συμπεριφορά, η παραμονή σε δυσλειτουργικές σχέσεις, ο φόβος οικειότητας, η παραίτηση, ο φόβος απόρριψης, η ανάγκη επιβεβαίωσης, η αυτοθυσία, η αυτοκαταστροφικότητα, αποτελούν  την απόρροια μιας χαμηλής αυτοεκτίμησης και οδηγούν σε ένα άγχος το οποίο μπορεί να είναι και υποσυνείδητο ή όχι, δημιουργώντας ροπή προς την κατάθλιψη.

Μπορώ να απαλλαχθώ από αυτό τον φαύλο κύκλο;

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος, η κατάθλιψη και οποιαδήποτε καταθλιπτική διαταραχή δεν σας προσδιορίζει ως ανθρώπους ούτε καταδικάζει το μέλλον σας. Η κατάθλιψη δεν είναι απόρροια δυστυχίας, αλλά κάποιας αδυναμίας που δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε. 

Οι διαστρεβλωμένες σκέψεις για τον εαυτό, το παρόν, το μέλλον, που δημιουργούν άγχος και κατάθλιψη, είναι σαν μια ναρκωτική ουσία, που νοθεύει το μυαλό, παραποιεί την πραγματική διάσταση των καταστάσεων, παραλύει την λογική και ρεαλιστική ερμηνεία των πραγμάτων, και μετά από κάποιο σημείο η φαντασία αναλαμβάνει τα ηνία. 

Μπορούμε να απαλλαχθούμε από οποιαδήποτε μορφή κατάθλιψης και άγχους, εφόσον εμείς το θέλουμε και έχουμε κίνητρο να θεραπευτούμε. Αυτό θα καθορίσει σημαντικά την επιτυχία στο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Εσείς σαν ειδικός στο πρόβλημα το οποίο βιώνετε μαζί με τον  ειδικό στην κατάρτιση και τη γνώση για τη θεραπεία των συγκεκριμένων ψυχικών προβλημάτων παντρεύετε τις δυνάμεις σας με στόχο το προσωπικό σας αίτημα. 

Η θεραπευτική παρέμβαση στην άγχουσα κατάθλιψη

Σύμφωνα με το NICE | National Institute for Health and Care excellence |, η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία συνιστάται τόσο για την θεραπεία αγχώδων όσο καταθλιπτικών διαταραχών. 

Ορισμένες από τις τεχνικές που ακολουθούνται και έχουν επιστημονικά αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα είναι: 

H Γνωστική Αναδόμηση: Αναγνωρίζουμε και αναθεωρούμε το δυσλειτουργικό μοτίβο σκέψεων τόσο ως προς τις αγχώδεις καταστάσεις όσο και την κατάθλιψη. Μαθαίνουμε για τις γνωστικές διαστρεβλώσεις και πως αυτές επηρεάζουν αρνητικά τη διάθεση και τη συμπεριφορά μας. Οι δυσλειτουργικές σκέψεις και πεποιθήσεις αντικαθιστώνται από εναλλακτικές, αυτοενισχυτικές, ευέλικτες και περισσότερο ρεαλιστικές πεποιθήσεις. 

Η Σωκρατική Μαιευτική Μέθοδος: Μέσω ανοιχτών ερωτήσεων ο θεραπευόμενος οδηγείται να ανακαλύψει μόνος του την εσωτερική του αλήθεια. Γιατί έχει την πεποίθηση του αποτυχημένου; Γιατί φοβάται ότι δεν θα τα καταφέρει; Γιατί σκέφτεται ότι είναι ανεπαρκής; Ποιά είναι τα αποδεικτικά στοιχεία που στηρίζουν τις σκέψεις αυτές; Είναι σκέψεις βασισμένες στο συναίσθημα, σε προσωπική εκτίμηση, είναι αποτέλεσμα συνήθειας; 

Ημερολόγιο Δυσλειτουργικών Σκέψεων: Μια εβδομαδιαία καταγραφή των αρνητικών σκέψεων, του συναισθήματος και της συμπεριφοράς για να κατανοήσουμε το άγχος και τη διάθεση, πότε αλλάζουν, τι τα πυροδοτεί, κ.τ.λ. Αυτό το εργαλείο ενισχύει την επίγνωση του θεραπευόμενου ως προς το πρόβλημά του και τα συμπτώματά του, κάτι που φαίνεται χρήσιμο να αξιοποιηθεί ως τεχνική αντιμετώπισης και στο μέλλον. 

Προγραμματισμός δραστηριοτήτων: Αυτή η συμπεριφορική τεχνική προσφέρει με την καθοδήγηση του θεραπευτή την ευκαιρία να ξεκινήσει το άτομο βήμα βήμα να δραστηριοποιείται, να συμμετέχει σε πράγματα που έχει διακόψει, ώστε να σπάσει ο κύκλος της αδράνειας και να επέλθει μια ανακούφιση από το συσσωρρευμένο άγχος. 

Είναι μια λανθασμένη αντίληψη το γεγονός ότι για να αλλάξει η διάθεσή μας πρέπει να περιμένουμε να συμβεί κάτι θετικό. Η διάθεσή μας δεν αλλάζει μόνο από τον τρόπο σκέψης αλλά και από το τι κάνουμε. Παράλληλα, ο προγραμματισμός δραστηριοτήτων ενισχύει το άτομο να θέσει προτεραιότητες, να οργανωθεί και να θέσει στόχους σε περίπτωση που η αγχώδης δυσφορία οφείλεται στην διεκπαιρέωση πολλών υποχρεώσεων και εργασιών της καθημερινότητας. 

Ασκήσεις αναπνοής και το Mindful Meditation. Εφόσον το άτομο έχει εκπαιδεύσει τον εαυτό του πάνω στα θεραπευτικά εργαλεία και παρατηρείται μια πρόοδος, προτείνονται και συμπληρωτικά οι ασκήσεις αναπνοής και το mindful meditation. 

Είναι σπουδαίας σημασίας το γεγονός ότι το άτομο μέσω της ψυχοεκπαίδευσης στην Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία λαμβάνει τα απαρραίτητα εφόδια να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε δύσκολη συνθήκη στο μέλλον που θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια υποτροπή. 

Ο στόχος είναι ο θεραπευόμενος να γίνει θεραπευτής του εαυτού του. Γιατί η θεραπεία δεν τελειώνει στην τελευταία συνεδρία. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία και η θεραπεια είναι για μια ζωή.

Μην αγχώνεσαι να γίνεις η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. 

Ακούγεται ότι  πολλές φορές η απελπισία και ο πόνος είναι οι δρόμοι που σε οδηγούν στην αυτογνωσία. Η αυτογνωσία όμως δεν είναι το απόλυτο στοίχημα. Δεν υπάρχει 'πρέπει' στο μέχρι που θέλει να φτάσει το άτομο, στο πόσο θέλει να γνωρίσει όλες του τις πτυχές, ή να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. 

Το ζήτημα είναι ο άνθρωπος να φτάσει στο επιθυμητό σημείο που θέλει εκείνος να φτάσει, να απαλλαγεί από όσα τον βασανίζουν, να κερδίσει πίσω τη λειτουργικότητά του, τις ισορροπίες του, και αγκαλιάζοντας τις λύπες που είναι αναπόφευκτες, να χαίρεται και να απολαμβάνει τη ζωή.