Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του χρόνιου πυελικού άλγους

Ακρόαση άρθρου......

Στην Ιατρική επιστήμη, ως χρόνιο πυελικό άλγος ορίζεται ο πόνος διάρκειας 6 μηνών ή παραπάνω, ο οποίος εντοπίζεται στην περιοχή της πυέλου, και είναι τέτοιας βαρύτητας ώστε να απαιτείται θεραπεία με φάρμακα ή χειρουργική επέμβαση.

Το πυελικό άλγος δηλαδή είναι το άλγος που εντοπίζεται από το επίπεδο του ομφαλού μέχρι το άνω μέρος των κάτω άκρων, δηλαδή στη "λεκάνη" και στη περιοχή γύρω από αυτή.

Με λίγα λόγια αν κάποιος υποφέρει από πόνους στα γεννητικά όργανα είτε άνδρας είναι είτε γυναίκα τότε μπορούμε να πούμε με ασφάλεια ότι ο ασθενής πάσχει από το σύνδρομο του Χρόνιου Πυελικού Άλγους. Στην περιοχή της πυέλου συγκεντρώνονται σημαντικά τμήματα του ουροποιητικού, γεννητικού, πεπτικού, μυοσκελετικού και νευρικού συστήματος, τα οποία συχνά  αλληλεπιδρούν για την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, αλλά αυτό κάποιες φορές  έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία πόνου, για τον οποίο είναι συχνά δύσκολο να απομονωθεί η αιτία.

Το Χρόνιο Πυελικό Άλγος ανάλογα με τον ασθενή, μπορεί να είναι το σύμπτωμα μιας νόσου ή να αποτελεί αυτό κάθε αυτό μια νόσο ξεχωριστή.

Ποιες όμως μπορεί να είναι οι επιπτώσεις αυτού του είδους του πόνου στο ψυχισμό του ανθρώπου?

Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα , θα ήθελα να θυμηθείτε πως την τελευταία φορά που είχατε πόνο άλλου είδους. Ας πούμε πονόδοντο. Θυμηθείτε τώρα πως σας είχε επηρεάσει την καθημερινότητα σας, ακόμα και  καμιά φορά και τις σκέψεις σας. Σκεφτείτε να έχετε τώρα αυτό τον πόνο (άλλες φορές λιγότερο, και άλλες φορές περισσότερο ισχυρό) στα γεννητικά σας όργανα η στην περιοχή γύρω από αυτά(πχ βουβωνικές περιοχές, πρωκτό, στην περιοχή της ουροδόχου κύστης και αλλού).

Το σύνδρομο του πυελικού άλγους λοιπόν δεν είναι περιλαμβάνει απλά το δυσάρεστο αίσθημα του πόνου, αλλά είναι αυτό κάθε αυτό ένα είδος « αναπηρίας»( αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την λέξη) γιατί τα συστήματα που δημιουργούν το άλγος είναι αυτά που επιτρέπουν την σεξουαλική λειτουργία, την ούρηση, την αφόδευση ακόμα και την κίνηση του ασθενούς.

Είναι λοιπόν ένας φαύλος κύκλος σωματικού άλγους, σωματικής δυσλειτουργίας που αυτή με την σειρά του οδηγεί σε σημαντική ψυχολογική καταπόνηση.

Η νόσος είναι πολυπαραγοντική, και ως εκ του και η αντιμετώπιση οφείλει να είναι πολυπαραγοντική.

Ο θεράπων ιατρός ο εξειδικευμένος στο σύνδρομο του χρόνιου πυελικού άλγους μπορεί να έχει το πρώτο λόγο, αλλά η αντιμετώπιση δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένη χωρίς την παρέμβαση του ψυχολόγου  οποίος θα βοηθήσει τα μέγιστα με τις γνώσεις του και το ενδιαφέρον του στο σπάσιμο του φαύλου κύκλου, και κατ επέκταση στην ουσιαστική θεραπεία της νόσου.

Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, ως σύνδρομο του «Χρόνιου Πυελικού Άλγους» ορίζεται το άλγος που εντοπίζεται από το επίπεδο του ομφαλού μέχρι το άνω μέρος των κάτω άκρων, δηλαδή στη "λεκάνη" και στη περιοχή γύρω από αυτή. Η πηγή προέλευσης  του άλγους αυτού είναι συνήθως τα γεννητικά όργανα ανδρών ή γυναικών, και όλα τα άλλα συστήματα οργάνων που συνδέονται με αυτά ανατομικά ή λειτουργικά.

 Όταν ένας /μια ασθενής προσέρχεται στο ιατρό πάσχοντας από χρόνιο πυελικό άλγος, θα πρέπει ο ιατρός να διερευνήσει αν το πρόβλημα είναι οργανικό ή έχει και ψυχολογικές προεκτάσεις.

Αν και η αρχική αιτία είναι συνήθως οργανική, το χρόνιο πυελικό άλγος έχει σαφείς και πολλές φορές βαριές επιπτώσεις στην ψυχολογική σφαίρα του ασθενούς. Λόγω των πολλών συμπτωμάτων του ασθενούς και από την μη τυπική παρουσία του πόνου, είναι συχνά δύσκολο να βρούμε πιο είναι το αίτιο και πιο το αιτιατό.

Με άλλα λόγια ανεξάρτητα από το αρχικό αίτιο,  το οποίο μπορεί να είναι για παράδειγμα μια χρόνια προστατίτιδα στους άνδρες ή ένας σπασμός του πυελικού εδάφους στις γυναίκες, ο πόνος πολλές φορές γίνεται η ίδια η νόσος, και παρόλο που η πρωταρχική νόσος έχει θεραπευτεί, ο πόνος ως «δια μαγείας» παραμένει. Η συμβολή της ψυχολογικής υποστήριξης και/ή θεραπείας σε αυτό το σημείο είναι μεγάλη.

Εδώ ακριβώς έχει ουσιαστική σημασία η συνεργασία του ιατρού που ασχολείται με το χρόνιο πυελικό άλγος με ψυχολόγο που έχει ενδιαφέρον για αυτές τις περιπτώσεις. Η συνεργασία αυτή είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών του συνδρόμου του χρόνιου πυελικού άλγους.

Η συμβολή του ψυχολόγου εδώ δεν έχει να κάνει μόνο με την αντιμετώπιση των ψυχολογικών συνεπειών του πυελικού άλγους, την διερεύνηση του ψυχολογικού υπόβαθρου του ασθενούς και των παραγόντων που επηρεάζουν αυτό, αλλά και     με τη συμμετοχή στην αντιμετώπιση της πτώση της libido, της στυτικής δυσλειτουργίας στους άνδρες, ή της επώδυνης συνουσίας (Δυσπαρεύνια) στις γυναίκες που πάσχουν από αυτό.
Το πόσο σημαντικό  ρόλο παίζει ο ψυχισμός του ανθρώπου στο σύνδρομο του χρόνιου πυελικού άλγους φαίνεται από το γεγονός ότι ακόμα και « εξοστρακισμένες» από την δυτική ιατρική μέθοδοι και τεχνικές χαλάρωσης, όπως για παράδειγμα η yoga, αναφέρονται πλέον ( έστω και επιγραμματικά) στα σύγχρονα συγγράμματα ιατρικής που αφορούν το χρόνιο πυελικό άλγος.

Ποιες μορφές ψυχοθεραπείας είναι οι πιο πρόσφορες για το σύνδρομο του χρόνιο πυελικού άλγους;

Όταν ένας η μια ασθενής διαγνωστεί ότι πάσχει από το Σύνδρομο του Χρόνιου Πυελικού Άλγους (ΧΠΑ), μπορεί να χρειαστεί -όπως είπαμε παραπάνω-  και τη συνδρομή ψυχολόγου. Αλλά ποιες μορφές ψυχοθεραπείας είναι οι πιο πρόσφορες για το σύνδρομο του Χρόνιου Πυελικού Άλγους?

Ο κλάδος της ψυχολογίας χαρακτηρίζεται από ένα αριθμό διαφορετικών τάσεων διάγνωσης και θεραπείας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία διαφορετικών «σχολών» για την αντιμετώπιση των εκάστοτε ψυχολογικών προβλημάτων.

Αν και άλλα μοντέλα αντιμετώπισης ψυχολογικών αιτιάσεων όπως η Συστημική προσέγγιση για παράδειγμα μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες στους ασθενείς με ΧΠΑ, στο παρόν άρθρο μας θα ασχοληθούμε με την Συμπεριφεριολογική Ανάλυση ως μοντέλο θεραπείας του ΧΠΑ.

Ως Συμπεριφεριολογική Ανάλυση ορίζουμε την ανάλυση των ειδικών μεταβλητών που ελέγχουν ή επηρεάζουν την συμπεριφορά του ατόμου σε συγκεκριμένες καταστάσεις.

Βασικός του στόχος του θεραπευτικού αυτού μοντέλου είναι η δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την θεραπευτική αλλαγή. Η θεώρηση βασίζεται στην παρατήρηση, ότι οι ασθενείς σπάνια βλέπουν την ανάγκη να αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν τον εαυτό τους, τα πράματα γύρω τους ή γενικά τον τρόπο ζωής τους. Εστιάζουν κυρίως στο να μεταβάλλουν τις συνέπειες των αντιδράσεων τους παρά τις ίδιες τις συμπεριφορές τους. Σαν αποτέλεσμα εμφανίζουν χαμηλά κίνητρα για την ενεργή συμμετοχή στη θεραπεία.

Η συμπεριφεριολογική ανάλυση έχει δύο στόχους:

Α) να βοηθήσει τους ασθενείς να αναγνωρίσουν τον σύνδεσμο ανάμεσα στις συμπεριφορές τους και στα εξωτερικά κίνητρα, και
Β) να δείξει στους ασθενείς ότι έχουν δύναμη να επηρεάσουν άλλους με τις πράξεις τους και με τις καταστάσεις που αυτές δημιουργούν.

Η συμπεριφεριολογική ανάλυση είναι μια συνεχής διαδικασία. Από την πρώτη συνέντευξη οι ασθενείς μαθαίνουν τις διαφορές ανάμεσα στη
τωρινή κατάσταση τους και στην επιθυμητή κατάσταση, την οποία θέτουν ως στόχο. Έπειτα  μαθαίνουν να διαμορφώνουν μια λειτουργική ανάλυση της συμπεριφοράς τους, και  επανεκτιμούν τους στόχους τους  καθώς προχωρά η διαδικασία της αλλαγής.

Η ανάλυση της συμπεριφοράς βασίζεται σε τρεις δομικές έννοιες:

Α) Τις ικανότητες-δεξιότητες (competencies-skills)
Είναι ο τρόπος με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται τη ζωή, καθώς και οι ειδικές δεξιότητες και ικανότητες επίλυσης των προβλημάτων του.

Β) Οι σκοποί (goals)
Η ικανότητα του ανθρώπου να θέτει σκοπούς τον διευκολύνει στην οργάνωση, στον έλεγχό και το σχεδιασμό της συμπεριφοράς του.

Γ) Ο εαυτός (the self)
Εδώ περιλαμβάνονται πολλές δοκιμασίες ελέγχου του εαυτού και αυτορρύθμισης οι οποίες μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την χρονική στιγμή ή περίσταση.

Αφού οριστεί η προβληματική συμπεριφορά και γίνει κατανοητός ο μηχανισμός που την παράγει και την συντηρεί, ο ασθενής αρχίζει να κατανοεί την ανάγκη για αλλαγή. Ωστόσο η σύγκρουση ανάμεσα στην επιθυμία για διατήρηση κάποιων στοιχείων (ωφέλιμων συνήθως για τον ασθενή), της υπάρχουσας κατάστασης, και στην συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας για κατάργηση αυτών μπορεί να είναι παράγοντες διστακτικότητας.

Η ψυχολογική προσέγγιση του προβλήματος έχει συνήθως τρία στάδια:

Στο πρώτο στάδιο η αυτοπαρατήρηση βοηθά τον ασθενή να καθορίσει λεπτομερώς και με ακρίβεια τις ιδιαίτερες συνθήκες, συμπεριφορές και συνέπειες που είναι προβληματικές. Στη συνέχεια τού ζητείται να παρατηρεί τις συμπεριφορές του και να καταγράφει σε ποιόν τομέα εμφανίζονται πιο συχνά προβλήματα, εάν περιορίζονται σε κάποιους ή γενικά, τι είδους ερέθισμα προηγείται και τι είδους ερέθισμα έπεται της συμπεριφοράς που τον απασχολεί.

Στο δεύτερο στάδιο, ο ασθενής αναλύει και κατανοεί την συμπεριφορά του, αναζητώντας τις αιτίες. Στη φάση ακριβώς αυτή καλείται να σκεφτεί τι αλλαγές θα ήταν εφικτές και επιθυμητές και να τις θέσει ως στόχους.

Στο τρίτο στάδιο ο θεραπευτής ασχολείται με την ενδυνάμωση των κινήτρων για θεραπεία , η οποία γίνεται όταν ο ασθενής κατανοήσει πόσο αναγκαία είναι η αλλαγή. Τεχνικές αξιολόγησης της προηγούμενης συμπεριφοράς του τον βοηθούν να αντιληφθεί τους παράγοντες που συντηρούν και ενισχύουν την δυσλειτουργική του συμπεριφορά καθώς και τους λόγους που επιβάλλουν την αναγκαιότητα της αλλαγής.

Βασικό μέλημα του θεραπευτή είναι να σπάζει την παθητικότητα, τους φόβους και την απροθυμία του ασθενή. Να του υπενθυμίζει τον ενεργητικό του ρόλο ως παρατηρητή και κριτή της ίδιας του της συμπεριφοράς. Έτσι ο ασθενής έχει ενεργητικό ρόλο και δεν καταθέτει απλώς τα προβλήματα του στον θεραπευτή περιμένοντας από εκείνον τη λύση και την επιστημονική απάντηση.

Παρόλο που όλα τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται θεωρητικά ή κάπως δυσνόητα,  είναι όμως σημαντικές διεργασίες για την ψυχολογική εξισορρόπηση του ασθενούς και την αντιμετώπιση επώδυνων συνδρόμων της πυέλου, και σύνδρομα μυικής τάσης του πυελικού εδάφους.

Αυτές είναι δυο σημαντικές κατηγορίες νοσημάτων οι οποίες περιλαμβάνονται στον ορισμό του Χρόνιου Πυελικού Άλγους.
Εν κατακλείδι πρέπει να τονίσουμε- όπως έχουμε ήδη πει- χρειάζεται η συντονισμένη προσπάθεια ιατρών και ψυχοθεραπευτών για την αντιμετώπιση του συνδρόμου του ΧΠΑ, έτσι ώστε να επιτευχθεί μια ουσιαστική λύση στο πρόβλημα του ασθενούς.