Μπαντούρα Άλμπερτ (Albert Bandura)

Ακρόαση άρθρου......

Καναδοαμερικανός ψυχολόγος και εμπνευστής της κοινωνικής γνωσιακής θεωρίας. Έγινε ευρέως γνωστός μέσα από τη μοντελοποιημένη μελέτη της επιθετικότητας (το πείραμα με την κούκλα Μπόμπο), η οποία κατέδειξε ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να οδηγηθούν στην εκμάθηση συμπεριφορών μέσα από την παρατήρηση των ενηλίκων. Συχνά περιγράφεται ως ο σημαντικότερος εν ζωή ψυχολόγος.

Προσωπική ζωή
Γεννημένος το 1925 στην Αλμπέρτα του Καναδά, και συγκεκριμένα στη μικρή πόλη Μουντάρ, ο Μπαντούρα ήταν το μικρότερο από τα έξι παιδιά της οικογένειας, εκ των οποίων δύο πέθαναν σε μικρή ηλικία· το ένα σε κυνηγετικό δυστύχημα και το άλλο κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας γρίπης. Οι γονείς του, με καταγωγή από την Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα εργατικοί αλλά και αυτοδίδακτοι, ενστάλαξαν στο μικρό Άλμπερτ, από πολύ νωρίς, τη χαρά του εορτασμού της ζωής και τη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης. Καθώς το σχολείο στο οποίο φοίτησε διέθετε μόνο δύο δασκάλους και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι πόροι εκπαιδευτικού υλικού ήταν αρκετά περιορισμένοι, η πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του περιελάμβανε σε μεγάλο βαθμό το στοιχείο της εξερεύνησης και της πρακτικής εφαρμογής. Ο Μπαντούρα εξέλαβε τις δυσκολίες αυτές σαν ένα θετικό στοιχείο καθώς τον ανάγκαζαν να στηρίζεται περισσότερο στη δική του περιέργεια και στα στοιχεία που ενυπάρχουν στον κόσμο γύρω του για να κατανοεί τις έννοιες που θα τον βοηθούσαν να διευρύνει τις γνώσεις του.

Τελειώνοντας το σχολείο, μετέβη στην περιοχή Γιούκον με σκοπό να συνδράμει στην προσπάθεια προστασίας της εθνικής οδού της Αλάσκας από τις καταβόθρες. Μετά την επιστροφή του στο σπίτι, κλήθηκε να επιλέξει τον δρόμο στον οποίο θα συνέχιζε τη ζωή του: θα έμενε στο αγρόκτημα που βρισκόταν σε μία απομακρυσμένη και κοινωνικά περιορισμένη πόλη ή θα συνέχιζε τις σπουδές του;

Θα μπορούσε να πει κανείς πως η καριέρα του Μπαντούρα στην ψυχολογία ήταν αποτέλεσμα ενός τυχαίου γεγονότος. Ξεκινώντας τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, επέλεξε ένα μάθημα ψυχολογίας απλώς και μόνο για να συμπληρώσει το πρόγραμμα σπουδών του. Η ψυχολογία, όμως, φάνηκε ότι τον κέρδισε ακαριαία. Πήρε το πτυχίο του μέσα σε μόλις τρία χρόνια, το 1949, και, λόγω της εξαιρετικής του επίδοσης στα προπτυχιακά μαθήματα, του απονεμήθηκε το βραβείο Μπόλοκαν στην Ψυχολογία.

Το 1949 ταξίδεψε στις Ηνωμένες Πολιτείες και συνέχισε την εκπαίδευσή του στο πανεπιστήμιο της Αϊόβα, ολοκληρώνοντας εκεί τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές του. Το 1952 παντρεύτηκε την Βιρτζίνια Βαρνς και απέκτησαν δύο κόρες. Το 1956 έλαβε την αμερικανική υπηκοότητα.

Επαγγελματική διαδρομή
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αϊόβα, μαθήτευσε πλάι στον Κένεθ Σπενς, ενώ, παράλληλα, επηρεάστηκε και από τον προκάτοχό του, Κλαρκ Χαλ. Άρχισε να πειραματίζεται με τις εικόνες, την αμοιβαία αιτιοκρατία και την αναπαράσταση. Αφοσιώθηκε, μάλιστα, στην ανάπτυξη μιας σειράς θεωρητικών και αναλυτικών ικανοτήτων, προσφέροντας στους ψυχολόγους μία νέα προσέγγιση στην αξιολόγηση της ψυχικής διεργασίας, πέρα από το παραδοσιακό μοντέλο ψυχανάλυσης. Για σύντομο χρονικό διάστημα εργάστηκε ως εκπαιδευόμενος γιατρός στο Κέντρο Συμβουλευτικής της Ουιτσίτα του Κάνσας και το 1953 ξεκίνησε να διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, όπου και παραμένει έως σήμερα, κατέχοντας τη θέση του ομότιμου καθηγητή. Έχει κερδίσει πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων και το βραβείο Grawemeyer στην Ψυχολογία το 2008.

Συμβολή στην ψυχολογία
Οι πρώτες ερευνητικές προσπάθειες του Μπαντούρα αφορούσαν το ανθρώπινο κίνητρο, τη δράση και τη σκέψη. Η μελέτη που πραγματοποίησε σε συνεργασία με τον Ρίτσαρντ Ουόλτερς για την εξερεύνηση της κοινωνικής επιθετικότητας, τόνισε την επίδραση των συμπεριφορών μοντελοποίησης και άνοιξε το δρόμο για την έρευνα στον τομέα της μάθησης μέσω της παρατήρησης.

Στην προσπάθειά του να αποδείξει ότι η παιδική επιθετικότητα αναπτύσσεται όταν αυτή εκδηλώνεται ως πρότυπο από τους ενήλικες, ο Μπαντούρα πραγματοποίησε το πολύ γνωστό πείραμά του με την κούκλα Μπόμπο. Κατά τη διάρκεια του πειράματος, παιδιά παρακολουθούσαν ενήλικες να συμπεριφέρονται βίαια σε μία κούκλα. Ωστόσο, εάν ο ενήλικας υφίστατο κάποιο είδος τιμωρίας για τη βίαιη συμπεριφορά του απέναντι στην κούκλα, τα παιδιά παρουσίαζαν μικρότερες πιθανότητες να χτυπήσουν την κούκλα. Το συγκεκριμένο πείραμα μνημονεύεται συχνά από όσους τάσσονται κατά της βίας που προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο έχει συχνά επικριθεί για ηθικούς λόγους διότι θεωρείται ότι εξέθεσε παιδιά σε βίαιη συμπεριφορά.

Μέσα από τη μελέτη της έμμεσης μάθησης, και χωρίς να αμφισβητεί την αξία του μηχανισμού της μάθησης μέσω των ενισχύσεων, οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να μάθουν και μέσα από την απλή παρατήρηση του κοινωνικού περιβάλλοντος, μιμούμενα συχνά τις συμπεριφορές των άλλων. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως η θεωρία της κοινωνικής μάθησης. Ωστόσο, η μάθηση μέσω προτύπων δεν αποτελεί μία αυτοματοποιημένη διαδικασία μιμητικής αναπαραγωγής, αλλά πρόκειται για μία δημιουργική και αφαιρετική πορεία κατά την οποία το άτομο, αξιοποιώντας τις παρατηρήσεις των κοινωνικών προτύπων, καλείται να επιλέξει δικούς του προσανατολισμούς και ερμηνείες.

Ο Μπαντούρα ανέπτυξε, επίσης, τη θεωρία της αυτό-αποτελεσματικότητας. Η αυτό-αποτελεσματικότητα ή αυτεπάρκεια είναι η υποκειμενική κρίση του ατόμου για την ικανότητά του να ακολουθήσει συγκεκριμένες ενέργειες, καθώς και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών αυτών. Διαπίστωσε, λοιπόν, ότι οι άνθρωποι που πίστευαν ότι μπορούσαν, για παράδειγμα, να ξεπεράσουν τις φοβίες τους, είχαν περισσότερες πιθανότητες να το κατορθώσουν. Η έννοια της αυτό-αποτελεσματικότητας έχει, επίσης, διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εκπαιδευτική ψυχολογία. Οι μαθητές που πιστεύουν ότι μπορούν να κατανοήσουν πλήρως μία έννοια εμφανίζουν μεγαλύτερες πιθανότητες να επιτύχουν το στόχο αυτό.

Βιβλία
Social Learning through Imitation (1962)
Principles of behavior modification (1969)
Aggression: a social learning analysis (1973)
Social Learning & Personality Development (1975)
Social Foundations of Thought and Action: A Social Cognitive Theory (1986)
Self-Efficacy: The Exercise of Control (1997)