Παθολογικός Τζόγος και Αλεξιθυμία

Ακρόαση άρθρου......

Η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια (τζόγος) αποτελεί μια προσφιλή, νόμιμη και κοινωνικά αποδεκτή μορφή διασκέδασης για τους περισσότερους πολιτισμούς στον κόσμο. Ορίζεται ως η τοποθέτηση κάποιου αντικειμένου ή περιουσίας με υλική αξία σε ένα παιχνίδι ή γεγονός, του οποίου η έκβαση είναι αβέβαιη και καθορισμένη από τον παράγοντα τύχη (Blaszczynski, 2003).

Ωστόσο, ο προβληματικός τζόγος αποτελεί μια διαταραχή, με τα ποσοστά εμφάνισής του στην Ευρώπη να κυμαίνονται μεταξύ 0.5%–2% (Griffiths, 2009). Έχει ταξινομηθεί στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders – V (DSM – V) της American Psychiatric Association (APA) στην κατηγορία «Σχετιζόμενες με Ουσίες και Εξαρτητικές Διαταραχές». Ορίζεται ως η επίμονη και επαναλαμβανόμενη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά, βάσει των ακολούθων κριτηρίων:

• Το άτομο έχει έντονη ενασχόληση με τον τζόγο,
• έχει την ανάγκη να παίζει συνεχώς αυξανόμενα χρηματικά ποσά για να επιτύχει την επιθυμητή συγκίνηση, 
• συχνά παίζει όταν έχει δυσφορική διάθεση,
• συχνά επιστρέφει για να ξανακερδίσει τα χαμένα χρήματά του,
• έχει προσπαθήσει επανειλημμένα, χωρίς επιτυχία, να ελαττώσει ή να διακόψει τον τζόγο
• όταν επιχειρεί να κόψει τον τζόγο είναι ανήσυχο ή ευερέθιστο,
• έχει εμπλακεί σε παράνομες πράξεις για να εξασφαλίσει χρήματα
• έχει θέσει σε κίνδυνο ή έχει χάσει μια σημαντική σχέση ή επαγγελματική ευκαιρία. 
• ψεύδεται στο περιβάλλον του για να αποκρύψει την έκταση της εμπλοκής του
• επαφίεται στους άλλους για να ξεφύγει από μια απελπιστική οικονομική κατάσταση, η οποία είναι απόρροια του τζόγου (APA, 2013).

Από την άλλη μεριά, η αλεξιθυμία είναι ένας όρος που σημαίνει «δεν υπάρχουν λέξεις για το συναίσθημα». Ορίζεται ως το σύνολο των γνωστικών χαρακτηριστικών, στα οποία περιλαμβάνονται η δυσκολία του ατόμου για την αναγνώριση και έκφραση των συναισθημάτων του στους άλλους, η μειωμένη ικανότητά του για φαντασία, η δυσκολία διαχωρισμού των συναισθημάτων από τις σωματικές εκδηλώσεις και η εξωτερικά προσανατολισμένη σκέψη του (Taylor et al., 1997; Lumley et al., 2007).

Η πλειοψηφία των ερευνών φαίνεται να δείχνει ότι τα άτομα με παθολογική ενασχόληση με τον τζόγο παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό εμφάνισης αλεξιθυμίας (Lumley & Roby, 1995; Parker et al., 2005; Toneatto et al., 2009; Bonnaire et al., 2013; Cosenza et al., 2014).

Οι Lumley & Roby (1995) επιχειρούν να εξηγήσουν αυτή τη συνάφεια ως εξής:

«Η αλεξιθυμία μπορεί να προδιαθέτει κάποιους περιστασιακούς παίκτες να παίζουν συχνά – ίσως και σε σημείο ‘εξάρτησης’ – προκειμένου να ρυθμίσουν τα αμήχανα και αδιαφοροποίητα συναισθήματά τους (Jacobs, 1988; Lesieur & Rosenthal, 1991). Ένα προϋπάρχον, εξωτερικά προσανατολισμένο γνωστικό στυλ μπορεί να παρακωλύει τις προσπάθειες του παίκτη να προσέχει και να ρυθμίζει προσαρμοστικά τις εσωτερικές καταστάσεις. Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε οι αλεξιθυμικοί παθολογικοί παίκτες θα επωφελούνταν από μια θεραπεία που προτρέπει την καλύτερη επίγνωση, κατανόηση και ρύθμιση των αρνητικών συναισθημάτων. Μια εναλλακτική υπόθεση είναι ότι ο παθολογικός τζόγος μπορεί να προκαλέσει ένα αλεξιθυμικό στυλ, καθώς ωθεί κάποιους παίκτες να στραφούν στον τζόγο και στο περιβάλλον για λύσεις σε οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, παρά στις προσωπικές συναισθηματικές και γνωστικές διεργασίες» (σελ. 205).

Αξίζει να προστεθεί σε αυτό το σημείο ότι θεωρείται απαραίτητη η διεξαγωγή περαιτέρω μελετών τόσο στον ελληνικό πληθυσμό, όσο και στις  πληθυσμιακές  ομάδες  των  εφήβων  και  των  νέων  ενηλίκων.  Τα αποτελέσματα ενδέχεται να παράσχουν πολύτιμες πληροφορίες για τα επιμέρους χαρακτηριστικά των παθολογικών παικτών στην Ελλάδα, ενώ θα μπορούσαν να αποβούν χρήσιμα αφενός στην πρόληψη των ομάδων υψηλού κινδύνου και αφετέρου στη θεραπευτική αντιμετώπιση του παθολογικού τζόγου.

Βιβλιογραφία:

• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th edition). Washington, DC: American Psychiatric Association.
• Blaszczynski, A. (2003). Τζόγος: Ξεπερνώντας το πάθος για τα τυχερά παιχνίδια: Ένας οδηγός αυτοβοήθειας. (Ν. Βουλαλάς, Μετάφραση). (Τίτλος πρωτοτύπου: Overcoming Compulsive Gambling. Έτος πρωτότυπης έκδοσης: 1998). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Bonnaire C., Bungener C. & Varescon I. (2013). Alexithymia and gambling: A risk factor for all gamblers? Journal of Gambling Studies, 29, pp. 83 – 96.
• Cosenza, M., Baldassarre, I., Matarazzo, O., Nigro, G. (2014). Youth at stake: Alexithymia, cognitive distortions and problem gambling in late adolescents. Cognitive Computation, 6(1), pp. 652 – 660.
• Griffiths, M.D. (2009). Problem gambling in Europe: An overview. Report prepared for Apex Communications. Nottingham: Nottingham Trent University
• Jacobs, D.F. (1988). Evidence for a common dissociative – like reaction among addicts. Journal of Gambling Behaviour, 4, pp. 27 – 37.
• Lesieur, H.R. & Rosenthal, R.J. (1991). Pathological gambling: A review of the literature. Journal of Gambling Studies, 7, pp. 5 – 39.
• Lumley, M.A. & Roby, K.J. (1995). Alexithymia and pathological gambling. Psychotherapy and Psychosomatics, 63 (3-4), pp. 201 – 206.
• Lumley, M.A., Neely, L.C., Burger, A.J. (2007). The assessment of alexithymia in medical settings: implications for understanding and treating health problems. Journal of Personality Assessment, December 89 (3), pp. 230 – 246.
• Parker, J.D., Wood, L.M., Bond, B.J., Shaughnessy, P. (2005). Alexithymia in young adulthood: A risk factor for pathological gambling. Psychotherapy and Psychosomatics, 74 (1), pp. 51 – 55.
• Taylor, G.J., Bagby, R.M. & Parker, J.D.A. (1997). Disorders of affect regulation: Alexithymia in medical and psychiatric illness. Cambridge: Cambridge University Press.
• Toneatto, T., Lecce, J. & Bagby, M. (2009). Alexithymia and pathological gambling. Journal of Addictive Diseases, July 28 (3), pp. 193 – 198.

* [Το πλήρες άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο Περιοδικό Εξαρτήσεις,2014, τεύχος 23, σελ. 73 – 89]