Παρενδυσιακός φετιχισμός

Ακρόαση άρθρου......

Η παρενδυσία αναφέρεται σε ένα άτομο που φορά τα ρούχα του αντίθετου φύλου. 

 Το DSM-IV-TR ορίζει τον παρενδυσιακό φετιχισμό ως εξής:

• Επαναλαμβανόμενες, έντονες, σεξουαλικά διεγερτικές φαντασιώσεις παρορμήσεις ή συμπεριφορές που αφορούν την ένδυση με ρούχα του άλλου φύλου για περίοδο τουλάχιστον 6 μηνών σε έναν άνδρα.
• Αυτές οι φαντασιώσεις, οι σεξουαλικές παρορμήσεις ή οι συμπεριφορές προκαλούν κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση των κοινωνικών, επαγγελματικών ή άλλων σημαντικών περιοχών της λειτουργικότητας.

 Δεν υπάρχουν πολλές ενδείξεις για την ύπαρξη ανάλογης διαταραχής στις γυναίκες. Πριν την εφηβεία τους, τα αγόρια τα οποία προβαίνουν σε παρενδυσιακή συμπεριφορά δεν φαίνεται να εμπλέκονται σε συμπεριφορές που θεωρούνται γυναικείες, ούτε φορούν ρούχα του άλλου φύλου.

Εμφάνιση παρενδυσιακού φετιχισμού

Παρομοίως, οι άνδρες που είναι παρενδυσιακοί δεν είχαν ως ανήλικοι επιλογές ή χόμπι τα οποία δεν ήταν τυπικά ανδρικά, ενώ το ίδιο ισχύει και για την επαγγελματική τους ενασχόληση.

Τα παρενδυσιακά αγόρια αρχίζουν συνήθως να φορούν τα ρούχα του αντίθετου φύλου κατά τα πρώτα χρόνια της εφηβείας και σπάνια μετά τη μέση εφηβική ηλικία. Η ένδυση με ρούχα του αντίθετου φύλου προκαλεί σεξουαλική διέγερση, παρόλο που πολλά άτομα αναφέρουν ότι ντύνονται έτσι επειδή τους αρέσει η υφή των ρούχων και ότι δεν υπάρχει σεξουαλικό κίνητρο στη συμπεριφορά τους.

Κάποιοι έφηβοι φορούν γυναικεία ρούχα περιστασιακά, ενώ άλλοι τα φορούν με καταναγκαστικό τρόπο κάτω από τα ανδρικά.

Οι προσπάθειες των αγοριών να ''περάσουν'' ως γυναίκες είναι σπάνιες στην εφηβική ηλικία. Παρ' όλα αυτά η ένδυση με γυναικεία ρούχα συνοδεύεται συχνά από φαντασιώσεις για κατοχή της γυναικείας ταυτότητας, και αυτές οι φαντασιώσεις μπορεί να αποτελούν τον πυρήνα των σεξουαλικών φαντασιώσεων.

Η επικράτηση της παρενδυσίας στον γενικό πληθυσμό δεν υπολογίζεται. Ωστόσο, οι Langstrom και Zucker (2005) βρήκαν ποσοστό επικράτησης 3% σε ένα δείγμα του σουηδικού πληθυσμού.

Έρευνα για τους παρενδυσιακούς άνδρες

Σε μια έρευνα με περισσότερους από 1000 παρενδυσιακούς άντρες, οι Docter και Prince (1997) ανέφεραν ότι το 40% του δείγματος βίωνε σεξουαλική διέγερση και οργασμό πάντα ή συχνά όταν φορούσε γυναικεία ρούχα. Μόνο το 9% του δείγματος δήλωσε ότι δεν είχε νιώσει ποτέ κάτι τέτοιο. Πολλές φορές καθώς το άτομο μεγαλώνει, η παρενδυσία προκαλεί όλο και λιγότερη σεξουαλική διέγερση και μπορεί τελικά να μην έχει καμία διακριτή σεξουαλική σύνδεση.

Εντούτοις, η επιθυμία του ατόμου να ντύνεται με ρούχα του αντίθετου φύλου μπορεί να παραμένει ίδια ή και να αυξάνεται, ενώ είναι δυνατόν να συνοδεύεται από αισθήματα ανακούφισης και ευεξίας. Η έλλειψη ευκαιριών για παρενδυσία μπορεί να οδηγήσει σε πεσμένη διάθεση και εμφανή ευερεθιστότητα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλοί παρενδυσιακοί άνδρες να συνεχίζουν να φορούν γυναικεία εσώρουχα κάτω από τα κανονικά ανδρικά τους ρούχα.

Στην έρευνα των Docter και Prince (1997), 87% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι ήταν αποκλειστικά ετεροφυλόφιλοι, 83% ήταν παντρεμένοι την περίοδο που διενεργήθηκε η έρευνα ή είχαν παντρευτεί στο παρελθόν, 28% είχαν αποδειχτεί πλήρως τη συμπεριφορά αυτή μόλις τη συνειδητοποίησαν, ενώ 19% ήταν εντελώς αρνητικοί.

Παρενδυσιακή συμπεριφορά

Οι παρενδυσιακοί άνδρες σταματούν συνήθως να φορούν γυναικεία ρούχα κατά τους πρώτους μήνες ή τα πρώτα χρόνια της σχέσης τους με μια νέα σύντροφο, παρόλο που μπορεί να συνεχίζουν να το κάνουν περιστασιακά. Πολλοί απολαμβάνουν την τυπική ετεροφυλοφιλική ερωτική συνεύρεση, ενώ άλλοι χρειάζονται βοηθήματα (π.χ. πρέπει να φορέσουν γυναικεία ρούχα) προκειμένου να αισθανθούν σεξουαλική ευχαρίστηση.

Επειδή η κοινωνική αντίδραση απέναντι στην παρενδυσία μπορεί να είναι πολύ αρνητική, η συμπεριφορά αυτή εκδηλώνεται συνήθως σε χώρους όπου μπορεί να είναι αποδεκτή, όπως το σπίτι, ειδικά κλαμπ και σύλλογοι. Οι Docter και Prince (1997) πάντως σημειώνουν ότι το 71% του δείγματός τους είχε φορέσει γυναικεία ρούχα σε δημόσιο χώρο, το 10% είχε μπει σε λεωφορείο ή σε τρένο που φορούσε γυναικεία ρούχα, το 28% είχε φάει σε εστιατόριο, το 26% χρησιμοποίησε τις γυναικείες τουαλέτες και το 22% είχε δοκιμάσει γυναικεία ρούχα σε καταστήματα.

Όταν οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για την προτιμώμενη ταυτότητα γένους, το 11% δήλωσε ότι προτιμούσε τον ανδρικό εαυτό του, το 28% είπε ότι προτιμούσε τον θηλυκό εαυτό του και το 60% ανέφερε ότι προτιμούσε εξίσου και τους δύο.

Έχει βρεθεί ότι κάποια άτομα, τα οποία βιώνουν ενοχές και ντροπή λόγω των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς τους, επιχειρούν κατ' επανάληψη -αλλά συχνά ανεπιτυχώς- να ξεπεράσουν το πρόβλημά τους. Δεν αποκλείεται να καταστρέψουν όλα τα γυναικεία ρούχα τους και τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες να αγοράσουν καινούργια. Ο κύκλος αυτός μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές στα νέα σε ηλικία άτομα, έως ότου αποδεχθούν περισσότερο τα συναισθήματά τους.

Στο δείγμα της έρευνας των Docter και Prince, το 70% των ανδρών ανέφερε ότι είχε πετάξει τα γυναικεία ρούχα τουλάχιστον μια φορά και το 45% δήλωσε ότι είχε ζητήσει βοήθεια εξαιτίας αυτών των συναισθημάτων.

Βιολογικοί παράγοντες παρενδυσιακού φετιχισμού

Είναι εντυπωσιακό πόσο λίγες έρευνες υπάρχουν για τα βιολογικά αίτια της παρενδυσίας, και οι περισσότερες από αυτές αφορούν κλινικές έρευνες. Μια τέτοια μελέτη περίπτωσης εξέτασε έναν άνδρα 72 ετών στον οποίο χορηγήθηκε ένα φάρμακο γνωστό ως σελεγιλίνη, το οποίο μεταξύ άλλων αυξάνει τα επίπεδα δραστηριότητας της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας ο άνδρας είχε συχνά την παρόρμηση να ντυθεί με γυναικεία ρούχα, ενώ ποτέ πριν δεν είχε μια τέτοια επιθυμία. Με τη διακοπή της χορήγησης του φαρμάκου η παρόρμηση του άνδρα σταμάτησε.

Η παραπάνω είναι μία από τις πολύ λίγες μελέτες που επιχείρησαν να εντοπίσουν τους βιολογικούς μηχανισμούς της παρενδυσίας. Περισσότερο έχουν μελετηθεί και προσδιοριστεί οι κοινωνικοί και ψυχολογικοί παράγοντες κινδύνου, παρόλο που ο όγκος των ενδείξεων από τις οποίες πρόεκυψαν αυτοί οι παράγοντες κινδύνου είναι επίσης περιορισμένος.

Σχέση με τους γονείς

Για την ερμηνεία της παρενδυσίας έχουν κατά καιρούς προταθεί αντιφατικές θεωρίες που αφορούν την οικογένεια. Ο Newcomb (1985), για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι οι παρενδυσιακοί άντρες ήταν πιο πιθανό να χαρακτηρίσουν τους γονείς τους ως λιγότερο σύντονους προς το φύλο τους και ως περισσότερο μη τυπικούς προς το φύλο τους, όσον αφορά την εξάρτηση και την εγγύτητα, σε σύγκριση με τους άλλους ετεροφυλόφιλους άνδρες. Αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να εμπλέκεται κάποιου είδους διεργασία μίμησης.

Αυτό που έρχεται σε αντίθεση με τη συγκεκριμένη θεωρία όμως είναι το γεγονός ότι οι άνδρες που γίνονται παρενδυσιακοί έχουν ως μικρά παιδιά την τάση να υιοθετούν κλασσικούς ανδρικούς ρόλους.

Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, η κύρια μητρική επιρροή στην παρενδυσία συνίσταται στην εχθρότητα και τον θυμό απέναντι στον άνδρα.

Οι Zucker και Brandley (1995) επισημαίνουν ενδείξεις ότι τα αγόρια που προβαίνουν σε παρενδυσία έχουν υψηλότερα ποσοστά αποχωρισμού από τις μητέρες τους σε σύγκριση με τον μέσο όρο, και υποστήριξαν ότι αυτό αντανακλά τις επιθετικές στάσεις της μητέρας απέναντι στους άνδρες.

Συμπεριφοριστικά μοντέλα για την παρενδυσία

Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η παρενδυσία είναι αποτέλεσμα της ένδυσης του ατόμου με ρούχα του αντίθετου φύλου κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, ιδίως από τις μητέρες ή άλλες γυναικείες μορφές, οι οποίες προβαίνουν σε αυτή τη συμπεριφορά ως ένα είδος τιμωρίας. Έχουν δημοσιευθεί αρκετές μελέτες περίπτωσης (Stoller, 1968), μονολότι δεν είναι σαφές γιατί ένας ενήλικος επιλέγει να υιοθετήσει ως σεξουαλικό φετίχ μια συμπεριφορά που του είχε επιβληθεί ως τιμωρία όταν ήταν παιδί.

Σύμφωνα με τον Stoller, αυτό μπορεί να αντιπροσωπεύει μια μορφή κυριάρχησης του ατόμου στην τιμωρία. Αρκετοί ειδικοί όμως έχουν υποστηρίξει ότι οι περιπτώσεις εξαναγκαστικής παρενδυσίας είναι σπάνιες και ότι το παιδί συνήθως είναι αυτό που ξεκινά να επιδεικνύει αυτή τη συμπεριφορά.

Σύμφωνα με πιο συμβατικά μοντέλα ενίσχυσης (Crawford et al., 1993), η έκθεση του παιδιού σε γυναικεία ρούχα και η απόλαυση της αίσθησής τους, ή ο αυνανισμός του ενώ τα φορά, μπορεί να εδριαώσει μια διεργασία ενίσχυσης που οδηγεί στη συνέχιση αυτής της συμπεριφοράς.

Ψυχαναλυτικά μοντέλα για την παρενδυσία

Σύμφωνα με τους Ovesey και Person (1973), η ψυχαναλυτική διεργασία που οδηγεί στην παρενδυσία λαμβάνει χώρα μετά την εδραίωση της ανδρικής ταυτότητας του παιδιού. Η μητέρα του παρενδυτικού αγοριού είναι συνήθως ζεστή και υποστηρικτική, ενώ ο πατέρας απόμακρος και απειλητικός, μερικές φορές μάλιστα κακοποιεί λεκτικά ή σωματικά τα μέλη της οικογένειας.

Αυτό ωθεί τη μητέρα να στραφεί στο γιο προκειμένου να λάβει την ευχαρίστηση που δεν εισπράττει από τον γάμο της. Είναι σαγηνευτική στην προσέγγιση του αγοριού και παράλληλα ενισχύει την παρένδυσή του, είτε φανερά είτε συγκαλυμμένα. Με αυτή την πράξη της υποτίθεται ότι ικανοποιεί σεξουαλικά τον εαυτό της, αλλά καταπιέζει το πραγματικό (σεξουαλικό) ενδιαφέρον της αρνούμενη την αρρενωπότητα του αγοριού. Το αγόρι αντλεί ικανοποίηση από τη μεταξύ τους οικειότητα, αλλά ταυτόχρονα νιώθει ενοχές.

Υποθέτει ότι η μητέρα του επιθυμεί να το ντύνει ως κορίτσι προκειμένου να καθησυχάσει τον πατέρα του. Η οικειότητα του αγοριού με τη μητέρα του και η αντιλαμβανόμενη αντιζηλία με τον πατέρα του αποττρέπουν την επιτυχή επίλυση του οιδιπόδειου συμπλέγματος.

Αργότερα το άτομο προσπαθεί να διατηρήσει τη μητέρα ως αντικείμενο εξάρτησης και νιώθει έλξη για τις γυναίκες που της μοιάζουν, οι οποίες θα δεχθούν ή και θα ενθαρρύνουν την παρένδυσή του. Οι παρενδυσιακοί ενήλικοι εκδηλώνουν αυτή τη συμπεριφορά σε περιόδους στρες και φορούν γυναικεία εσώρουχα ως προστατευτικό μηχανισμό.

Τα γυναικεία ρούχα παρέχουν προστασία με τρεις τρόπους:

• Συμβολίζουν τη μητέρα και διαιωνίζουν την εξάρτηση και τη συνεχή ανάγκη για την προστασία της.
• Συμβολίζουν τον αυτοευνουχισμό, μια συμβολική υποταγή στον αρσενικό ανταγωνιστή, η οποία προλαμβάνει τα αντίποινα.
• Κρύβουν την αρρενωπότητα του άντρα προκειμένου να αφοπλιστούν οι ανταγωνιστές.

Τα ρούχα κρύβουν το πέος, το σύμβολο της ανδρικής δύναμης, και αποκηρύσσουν την εχθρική πρόθεση. Με αυτό τον τρόπο το άτομο αποφεύγει τον εντοπισμό του από τους αντίζηλους, γεγονός που όχι μόνο το ανακουφίζει από το άγχος, αλλά επιλέον του δημιουργεί μια διογκωμένη αίσθηση αρρενωπότητας.

Οι Ovesey και Person (1973), προχώρησαν την ιδέα αυτή πολύ περισσότερο, φτάνοντας να υποστηρίξουν ότι: οι παρενδυσιακοί άντρες είναι ο Σούπερμαν ντυμένος με γυναικεία ρούχα.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο του Paul Bennett Κλινική ψυχλογία και ψυχοπαθολογία που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.