Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις της Κρίσης

Ακρόαση άρθρου......

«Όχι μόνο οικονομικά αλλά και ψυχικά κοστίζει η συνεχομένη οικονομική ύφεση στην χώρα μας, καθώς όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας κατευθύνονται στο ντιβάνι του ψυχολόγου. Πως ξεπερνάμε την κρίση πανικού και γενικότερα, όλες τις ψυχολογικές επιπτώσεις της κρίσης;» 

Οι επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης μπορεί να χωριστούν σε δυο επίπεδα : μακρο-κοινωνικά, που αφορούν την οικονομική κατάσταση της χώρας, και μικρο-κοινωνικά, που αφορούν τον πολίτη. Τα πρώτα σημάδια του ψυχολογικού αντίκτυπου της ύφεσης για πολλούς έχουν ήδη γίνει εμφανή.

 Αρχικά, στο άκουσμα της πιθανότητας της οικονομικής ύφεσης στη χώρα μας, γνωρίζοντας και την πορεία άλλων χωρών σε παρόμοια θέση, τα πρώιμα συναισθήματα  άρνησης, άγχους και ανασφάλειας, έδωσαν τη θέση τους σε συναισθήματα  θυμού και φόβου. Θυμού ως προς αυτούς που συντελέσαν στην τωρινή κατάσταση και φόβου καθώς αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε την επερχομένη αλλαγή του τρόπου ζωής μας.

Μειώσεις μισθών / συντάξεων, απώλεια εργασίας, αυξήσεις τιμών κάποιων αγαθών πρώτης ανάγκης, είναι όλα αποτελέσματα του οικονομικού και κατά συνεπεία ψυχικού και ψυχολογικού κόστους της ύφεσης. Η οικονομική αστάθεια σε προσωπικό επίπεδο μπορεί να επιφέρει προβλήματα στις σχέσεις, δυσλειτουργικό χειρισμό καταστάσεων και συναισθημάτων και άλλες διαταραχές, όπως κρίσεις πανικού και κατάθλιψη.

Η οικονομική κρίση αναμφίβολα, επηρεάζει τις ζωές  των ανθρώπων και όχι άδικα καθώς φαίνεται να υπάρχουν επιπτώσεις σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης υπόστασης. Πολλές φορές τον τελευταίο χρόνο συχνά ακούγεται από ειδικούς και μη, ότι οι Έλληνες βιώνουν ένα είδος κατάθλιψης. Παρ' ότι με τον όρο κατάθλιψη κλινικά εννοούμε κάτι πολύ διαφορετικό, στον ελληνικό πληθυσμό στοιχεία της συναισθηματικής διαταραχής καθρεπτίζονται στην ελληνική πραγματικότητα.  Στενάχωρα συναισθήματα λύπης, αλλά και σκέψεις απόγνωσης για το μέλλον είναι αυτά που βιώνουν άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Στο σημείο αυτό, πρέπει να σημειωθεί με ποιον συγκεκριμένα τρόπο βιώνουν οι άνθρωποι την οικονομική κρίση.

Η οικονομική κρίση ως γεγονός που μας απασχολεί ιδιαίτερα πυροδοτεί- ενεργοποιεί αυτόματα αρνητικές σκέψεις τύπου: θα καταστραφούμε (καταστροφοποίηση των πάντων, μεγιστοποίηση αρνητικών γεγονότων, ελαχιστοποίηση θετικών) που έχουν άμεσα αντίκτυπο στο συναίσθημά μας (λύπη, άγχος, κατάθλιψη), στη συμπεριφορά μας (κοινωνική απόσυρση, διενέξεις στο οικογενειακό και επαγγελματικό περιβάλλον) και πληθώρα σωματικών συνεπειών (καρδιαγγειακά, εφύδρωση, ένταση σωματική, αυπνίες).

Αυτό που μπορεί να παρατηρηθεί στο παραπάνω σχήμα του φαύλου κύκλου είναι ότι εάν με κάποιον τρόπο επέμβουμε στον δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης θα έσπαγε και ο φαύλος κύκλος που μας κάνει δυσλειτουργικούς στην καθημερινότητά μας. Σε όλη την ζωή του το άτομο μπορεί να βιώσει πολλά αρνητικά ή άσχημα γεγονότα. Είναι δεδομένο λοιπόν ότι είτε αυτό ονομάζεται οικονομική κρίση είτε κατάθλιψη είτε οτιδήποτε άλλο μας στεναχωρεί ή μας αγχώνει θα υπάρχει πάντα στην ζωή μας. Άρα όπως έλεγε και ο Αρχαίος Στωικός φιλόσοφος Επίκτητος δεν είναι τα πράγματα που μας ταράζουν αλλά το πώς εμείς τα ερμηνεύουμε ή τα μεταφράζουμε.

Σύμφωνα με το σκεπτικό που διατυπώθηκε οριοθετήθηκε η διαπίστωση ότι εάν σκεφτούμε λειτουργικά ή διαφορετικά απ ότι συνήθως πράττουμε (εναλλακτικά) και βρούμε μικρές καθημερινές λύσεις τότε ως επακόλουθο, θα μετατραπούν τα αρνητικά συναισθήματα σε θετικά και οι συμπεριφορές που μας κάνουν δυσλειτουργικούς σε ευέλικτα σχήματα και τρόπους αντιμετώπισης της καθημερινότητας.

Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, αν όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας καταφεύγουν στον ψυχολόγο, για λόγους τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω (αρνητική διάθεση συμπτώματα κατάθλιψης, αρνητική σκέψη με προκαταλήψεις, μειωμένη γνωστική ικανότητα και επίλυση προβλημάτων, ανεβασμένα επίπεδα άγχους με προεκτάσεις στην ποιότητα των σχέσεων και στην υγεία).

Ο ψυχολόγος δεν μπορεί να μας δώσει τη λύση αλλά μπορεί να μας βοηθήσει να χειριζόμαστε τις καταστάσεις και τα προβλήματα που μας απασχολούν ώστε να γίνουμε περισσότερο λειτουργικοί. Πρέπει να είμαστε ρεαλιστές και να έχουμε στο μυαλό μας ότι δεν μπορούμε να ελέγχουμε τα πάντα γύρω μας, μπορούμε όμως να βασιστούμε στις δεξιότητες και στις δυνάμεις μας.  

* Η Δρ. Πηνελόπη Λουκά είναι Διδάκτωρ Κοινωνικής Ψυχολογίας και Ψυχολογίας της Υγείας από το Πανεπιστήμιο του Westeminster (UK) και επικεφαλής της Σχολής Κοινωνικών & Ανθρωπιστικών Επιστημών του Mediterranean College.