Όταν το σώμα του παιδιού αλλάζει - 2ο μέρος

Ακρόαση άρθρου......

H σεξουαλικότητα σε αυτή την ηλικία ταυτίζεται με την ανακάλυψη του σώματος και του εαυτού και αποτελεί μια πράξη αυτοϊκανοποίησης και εφησυχασμού. Όταν οι γονείς προσπαθούν να καταστείλουν αυτήν τη συμπεριφορά του παιδιού τους χρησιμοποιώντας είτε τιμωρίες είτε απειλές, το ωθούν στο να πιστέψει πως οτιδήποτε σχετικό με τα γεννητικά του όργανα είναι κακό.

Εάν όμως αυτό το συναίσθημα επικρατήσει, ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά η σεξουαλικότητά του κατά την ενήλικη ζωή.

Οι ερωτήσεις που εκφράζουν τη σεξουαλική περιέργεια αρχίζουν συνήθως στην προσχολική ηλικία και κατ' αρχάς αναφέρονται στην ανατομία του ανθρώπινου σώματος. Τα παιδιά παρατηρούν τις διαφορές των γεννητικών οργάνων ανδρών και γυναικών ή συνομηλίκων ("Γιατί τα κορίτσια δεν έχουν πέος;") ή μεταξύ παιδιών και ενηλίκων ("Γιατί το πέος του μπαμπά είναι μεγαλύτερο από το δικό μου;").

Το περιεχόμενο και η διατύπωση των ερωτήσεων αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία. Οι περισσότεροι γονείς απαντούν ευθέως στις ερωτήσεις που τους θέτονται, είναι ειλικρινείς και λογικοί. Κάθε φορά που ο γονέας νιώθει ντροπή μπροστά στις ερωτήσεις του παιδιού του μεταφέρει –ασυνείδητα- περισσότερα με τον τρόπο που απαντά, διστακτικότητα στην ομιλία, αλλαγή στον τρόπο έκφρασης. Εκείνο που λαμβάνει το παιδί είναι ότι υπάρχει κάτι παράξενο γύρω από το θέμα των ερωτήσεων που θέτει και γενικότερα γύρω από την σεξουαλικότητα.

Εάν ο γονιός κλείσει το μάτι του ή σκουντήσει κάποιον για να τραβήξει την προσοχή στις «περίεργες» ερωτήσεις του παιδιού, μεταδίδεται στο παιδί ότι υπάρχει κάποια «απόκρυφη» έννοια στην ερώτηση που θέτει και στην απάντηση που λαμβάνει. Αρκετές φορές οι ενήλικοι γονείς με την παρέα τους «διασκεδάζουν» μεταξύ τους μ’ αφορμή τις ερωτήσεις των παιδιών τους, το αποθαρρυντικό είναι ότι μένουν μόνο μέχρις εκεί χωρίς να δίνουν την πρέπουσα απάντηση που χρειάζεται και οφείλει να πάρει το παιδί.

Οι γονείς είναι χρήσιμο να μην είναι περιπαικτικοί, τιμωρητικοί, ειρωνικοί, ή να δείχνουν αμηχανία. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται με καταπληκτική ακρίβεια τις λεπτές και υπονοούμενες σημασίες που συνοδεύουν τις αφελείς και αδέξιες αμήχανες απαντήσεις των ενηλίκων.

Ερωτήσεις των παιδιών όπως: «Τι είναι αυτό; (δείχνοντας τα γεννητικά όργανα)» «Γιατί τα κορίτσια δεν έχουν πέος;» «Γιατί το πέος του μπαμπά είναι μεγαλύτερο από το δικό μου;» «Από που έρχονται τα μωρά;» ή «Γιατί οι άνδρες δεν κάνουν μωρά;» «Η αδερφή μου δεν έχει πουλάκι;».....

Η φύση των ερωτήσεων αυτών τονίζει μία από τις βασικές δυσκολίες της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης πρόσφατα άκουσα την εξής ερώτηση « μαμά γιατί στην αδερφούλα μου της κόψατε το πουλάκι;;;;», ο μικρούλης είδε γυμνή την αδερφή του και σάστισε όταν στην θέση που έχει εκείνος τα γεννητικά του όργανα σ’ εκείνη είδε κάτι τελείως διαφορετικό.

Οι ερωτήσεις των μικρών παιδιών είναι εξοικείωση για τους μεγάλους να έρχονται σε επαφή με τις αναστολές τους ή ακόμα και εκείνα που θεωρούν ταμπού. Ξεδιπλώνονται και νιώθουν ελεύθερα και όχι ενοχικά να μιλούν ανοιχτά και διαπαιδαγωγικά απέναντι σε πλάσματα που έχουν απορίες για την φύση τους και την ίδια την  ύπαρξη τους. Είναι πλούτος αυτό που τους δίνουν γονείς, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί μεγαλώνει και πορεύεται ο ενήλικας ολοκληρωμένος  και ενήμερος.

ΟΤΑΝ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ ΕΞΕΡΕΥΝΟΥΝ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟ ΑΛΛΟ
Από την νηπιακή ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να έχουν απορίες για την διαφορετικότητα μεταξύ τους. Η κύρια αλλαγή συνήθως εκδηλώνεται στην διαφορετικότητα των γεννητικών οργάνων, έπειτα ταυτίζοντας το μικρό κορίτσι με την μαμά τους δημιουργεί εντύπωση η ανάπτυξη του στήθους «γιατί το δικό μου στήθος ή του μπαμπά δεν είναι τόσο μεγάλο σαν της μαμάς;;;».

Βιολογικά η επίδραση των ορμονών στο κορίτσι αρχίζει από την εμβρυική ζωή, στην περίοδο της ήβης το κορίτσι βιολογικά-γενετικά  αρχίζει να προετοιμάζει το σώμα της για την αναπαραγωγή, αυτό δεν σημαίνει ότι όλο το σώμα λειτουργικά μπορεί και είναι έτοιμο να υποδεχτεί κάτι τέτοιο, ιδίως η συναισθηματική ωρίμανση του κοριτσιού χρειάζεται μία πολύ μεγάλη περίοδο ετοιμότητας.

Στην περίοδο της παιδικής ηλικίας τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια ορμονικά είναι ανενεργά. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι τα γεννητικά όργανα του κοριτσιού να ωριμάζουν μόνο μετά την περίοδο της εμμηναρχής.

Οι αλλαγές που συντελούνε κατά το 7ο και 9ο έτος είναι η εμφάνιση αραιής τρίχωσης στα έξω γεννητικά όργανα, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της δράσης των ορμονών του φύλου (Κρεατσάς Γ. 2003). Ο κόλπος αυξάνεται σταδιακά κατά μήκος.

Η περίοδος της ήβης χαρακτηρίζεται από θεαματικές μορφολογικές και λειτουργικές αλλαγές στα έξω και έσω γεννητικά όργανα καθώς και στα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου. Τα σημαντικότερα είναι η ανάπτυξη της τρίχωσης του εφηβαίου και της μασχάλης, η ολοκλήρωση του μεγέθους του μαστού και η έναρξη της περιόδου, αλλαγές που θα οριοθετήσουν την μετάβαση της έφηβης σε μία ολοκληρωμένη γυναίκα.

Στα αγόρια τώρα παρουσιάζονται ηπιότερες φάσεις ενήβωσης σε σχέση με τα κορίτσια, απλά υπάρχουν κάποιες χρονικές διαφορές , όπως στην ηλικία των 11-13 το μέσο ύψος του αγοριού είναι μικρότερο από το ύψος του κοριτσιού, η ενήβωση των αγοριών αρχίζει 6 μήνες αργότερα από την ενήβωση των κοριτσιών. Οι βιολογικές αλλαγές στο αγόρι οφείλονται στην δράση της κατεξοχήν ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης.

Η έναρξη τριχόπτωσης στα γεννητικά όργανα του αγοριού παρατηρείται στην ηλικία των 8 ετών. Μέχρι την ηλικία των 17 η τρίχωση θα επεκταθεί στην κοιλιά και τους μηρούς. Η τρίχωση στην μασχάλη αρχίζει στο 10ο  έτος και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 16-18 ετών. Στο πρόσωπο η τρίχωση κάνει την εμφάνιση της με την μορφή χνουδιού στο άνω χείλος στο 13ο και 14ο  έτος της ηλικίας και σταδιακά επεκτείνεται και στο υπόλοιπο πρόσωπο μέχρι και τα 15 τους έτη.. Οι όρχεις παρουσιάζουν αλλαγές ως προς το μέγεθος. Η αύξηση τους αρχίζει στην ηλικία των 10-11 και ολοκληρώνεται μεταξύ 13-17 ετών. Δύο χρόνια περίπου από την έναρξη της αύξησης των όρχεων αρχίζει και η αύξηση των διαστάσεων του πέους ακολουθώντας ηλικιακά την ίδια εξέλιξη με τους όρχεις.

Η τεστοστερόνη κατά την διάρκεια της ήβης διεγείρει τους σμηγματογόνους αδένες με αποτέλεσμα την αύξηση της λιπαρότητας του δέρματος και την εμφάνιση της ακμής. Η επιδερμίδα στο αγόρι γίνεται παχύτερη και τραχύτερη και η μελαγχρωστική στο δέρμα αυξάνεται (Κρεατσάς Γ. 2003) Από τις κύριες διαφοροποιήσεις είναι η αύξηση της μυικής μάζας και η μυική ισχύς.

Η «ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ» ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΥΛΑΧΤΕΙ
Όπως αναφέραμε και παραπάνω για την διατήρηση του προσωπικού χώρου και κατά πόσο αυτό μπορεί – όχι πάντα επιτυχώς- να διαφυλάσσεται, θα υπάρχουν αρκετές φορές που οι πολύ προσωπικές στιγμές του ζευγαριού θα δίνουν τον χώρο τους στην παρορμητική παρουσία και αιφνιδιασμό του παιδιού.

Στις μικρότερες ηλικίες ακόμα και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού τα παιδιά ανοίγουν απροειδοποίητα την πόρτα του δωματίου των γονιών, νιώθοντας οικεία, ασφάλεια, ζεστά να αντικρίσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα που θα παίξουν όλοι μαζί το κρεβάτι, θα διαβάσουν παραμύθι ακόμα και να κοιμηθούν.

Αυτό είναι ωφέλιμο να μην αποτελεί τον κανόνα αλλά την εξαίρεση διότι μετά εάν αφεθεί αυτή η κατάσταση ανεξέλεγκτα είναι και αρκετά δύσκολο να μπουν τα όρια από τους γονείς στα παιδιά και αυτό να τηρηθεί. Υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις που ανοίγοντας αιφνιδιαστικά την πόρτα των γονιών αντικρίζουν τους δύο ενήλικες να κάνουν έρωτα. Ποια είναι η θέση του γονιού εδώ;;;!! Αρχικά απολογείται ο ένας στον άλλον του τύπου «μα τα σκέπασα, ήδη κοιμόνταν»,  ή «τι θέλουν τέτοια ώρα ξύπνια, τι να έγινε» και ξεκινά ένας κύκλος ενοχής, ματαιότητας και ίσως κάποιες φορές θυμού απέναντι στον εαυτό τους.

Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλες τις οικογένειες έστω μία φορά. Χρειάζεται ψυχραιμία και ήρεμες αντιδράσεις. Το παιδί όντως αντίκρισε κάτι διαφορετικό, αυτό ήταν για δευτερόλεπτα, η κουβέντα όμως που θα ακολουθήσει αργότερα από τους γονείς στα παιδιά είναι πιο πλούσια και εποικοδομητική. Την επόμενη φορά οι γονείς θα φροντίσουν με τον δικό τους τρόπο να είναι πιο προσεχτικοί περιμένοντας να αραιώσουν αυτές οι «αιφνιδιαστικές κινήσεις» μεγαλώνοντας το παιδί τους.

Αρκετά ζευγάρια νιώθουν τόσο άσχημα που αποκόβουν μετά κάθε επαφή τρυφερότητας με τον σύντροφο τους στον κοινό χώρο με τα παιδιά τους. Εκδηλώσεις τρυφερότητας, ρομαντισμού και ζεστασιάς νιώθουν ότι θα κάνουν κακό στην εικόνα του παιδιού σε συνδυασμό με αυτό που είδε το προηγούμενο βράδυ.

Όπως οι μεγάλοι έτσι και τα παιδιά νιώθουν όμορφα και ζεστά στην εικόνα αγαπημένων και τρυφερών ανθρώπων, τίποτα δεν εννοείται λεκτικά, αγκαλιάστε τον/την σύντροφο σας για να οικειοποιηθεί και το παιδί στην εγγύτητα, στην τρυφερότητα, στο μοίρασμα.....

ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ;;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει ήδη ξεκινήσει να γίνεται από μικρή ηλικία πάντα με τον ανάλογο και αντίστοιχο τρόπο  που οφείλει να καταλαβαίνει ένα παιδί. Στα πρώτα στάδια της εφηβείας είναι χρήσιμο ο γονιός του ιδίου φύλου να «πλησιάζει» το παιδί του και να το ενημερώνει για σχετικά ζητήματα.

Πάντα αφήνουμε τον «έλεγχο» της κουβέντας αυτής στα παιδιά, να αφεθούν να νιώθουν εμπιστοσύνη και να κάνουν τα ίδια τις δικές τους ερωτήσεις.

Όσο θα νιώθουν ότι κάποιος από τα λεγόμενα τους, τους ελέγχει, τους κριτικάρει ή τους κάνει κύρηγμα τα παιδιά θα απομονώνονται θα κλείνοται και οι πηγές της ενημέρωσης και των πληροφοριών θα είναι εκτός σπιτιού. Βέβαια ένα παιδί έχει ανάγκη να ενημερώνεται και από διαφορετικές πηγές από εκείνου του σπιτιού του, όπως με τους συνομηλίκους του, την τηλεόραση, το  internet.

Όταν έχει διασφαλιστεί από μικρή ηλικία μία ομαλή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι και πιο ανοιχτή η σχέση γονέα-παιδιού και στην εφηβεία να ανοιχτούν και να μιλήσουν για τέτοια ζητήματα ΚΑΙ όχι τόσο πλατωνικού ύφους.

Οι γονείς θα πλησιάσουν τα παιδιά με διακριτικότητα θα τους θυμίζουν την παρουσία τους όχι αποπνιχτικά αλλά με υπομονή και υποστηριχτικότητα να νιώσει ο έφηβος οικεία και να αφεθεί σ’ αυτό που θα θέλει να πει.

Ας μην ξεχνούν οι γονείς ότι τα παιδιά θα πουν πάντα μέχρι το σημείο που διασφαλίζει την σχέση γονέα-παιδιού και ότι έχουν κάθε δικαίωμα τα πολύ πιο προσωπικά τους ζητήματα να τα μοιραστούν και με ανθρώπους που νιώθουν οικεία και όμορφα, όπως φίλους, κάποιον άλλον συγγενή, ένα  καθηγητή, έναν ειδικό, τον αδερφό/ ή την αδερφή τους.
 

ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΗΣ
Η γυναικολογική εξέταση της έφηβης και η λήψη ιστορικού σε νεαρά κορίτσια αυτής της ηλικίας και ψυχολογίας, χρειάζεται να ακολουθούν ιδιαίτερους κανόνες. Το περιβάλλον του ιατρείου, στο οποίο γίνεται η εξέταση πρέπει να είναι φιλικό και να θυμίζει μάλλον ένα απλό δωμάτιο, παρά ιατρείο.

Είναι απαραίτητο η έφηβη να συνοδεύεται από την μητέρα της, στην οποία αρχικά γίνεται μία ενημέρωση με σκοπό την συλλογή όσο το δυνατόν ακριβέστερων πληροφοριών από το ιστορικό της νέας αλλά και από την σκοπιμότητα της γυναικολογικής εξέτασης.

Στο κομμάτι του ιστορικού οι μητέρες συνεργάζονται ικανοποιητικά. Στο κομμάτι της εξέτασης παρατηρείται κάποια δυσπιστία εκ μέρους της μητέρας η οποία μπορεί να ξεπερασθεί όταν δοθούν σαφείς εξηγήσεις σχετικά με τον τρόπο της εξέτασης και κυρίως για το γεγονός ότι η έφηβη δεν θα βλαφθεί. Το δωμάτιο όπου γίνεται η εξέταση είναι ένα οικείο περιβάλλον μέσα στο οποίο η έφηβη μπορεί  να προσαρμοστεί και να νιώσει άνετα. Κατά την ώρα της εξέτασης η προσοχή της έφηβης αποσπάται από μία βοηθό με συζητήσεις γύρω από το σχολείο, σπορ, χόμπι.

Η εξέταση γίνεται προσεχτικά, είναι σύντομη και αρχίζει από τα πιο ανώδυνα σημεία. Η παρουσία της μητέρας είναι απαραίτητη. Θα είναι ωφέλιμο να έχει μετριάσει την δική της αγωνία και να αποφεύγει δηλώσεις του τύπου «μην φοβάσαι, δεν είναι τίποτα» , ή «δεν θα πονέσεις παιδί μου», μπορεί να στέκεται ουσιαστικά και διακριτικά, ή ακόμα και να της κρατά το χέρι εάν το επιζητά και η έφηβη.

Η γυναικολογική εξέταση στην έφηβη (πριν από ολοκληρωμένη σεξουαλική εμπειρία) γίνεται σε 4 στάδια.

Στο πρώτο επισκοπούνται και ψηλαφώνται τα επιμέρους τμήματα του αιδοίου, η γυναικολογική εξέταση γίνεται, σε σπάνιες περιπτώσεις, που είναι απολύτως  απαραίτητη, με τρόπο που δεν απειλείται σε καμία περίπτωση η ακεραιότητα του παρθενικού υμένα. Άλλωστε για το σκοπό αυτό ο Παιδογυναικολόγος έχει λάβει ιδιαίτερη εκπαίδευση.

Στην δεύτερη φάση η εξέταση γίνεται με υπερηχογράφημα ή παρθενοσκόπηση,  στο τρίτο εξετάζονται οι μαστοί, η τρίχωση του εφηβαίου και της μασχάλης καθώς και το δέρμα και στο τέταρτο εάν χρειαστεί ελέγχεται ο κόλπος και ο τράχηλος.(Κρεατσάς Γ. 2003)
 

Η έφηβη έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να συμμετέχει στις αποφάσεις.

• Έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να πάρει ειλικρινείς και ολοκληρωμένες απαντήσεις σε ερωτήσεις που την βασανίζουν.
• Έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να ανοίξει την καρδιά της, εκφράζοντας απορίες, που συνήθως ντρέπεται να εκφράσει σε γονείς, φίλους ή δασκάλους και να πάρει απαντήσεις.

Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει πρόβλημα για να επισκεφτεί μια νέα το γυναικολόγο εφήβων. Πολύ συχνά, νέες κοπέλες έρχονται στον εξειδικευμένο γιατρό για να συζητήσουν, να λύσουν απορίες και να ενημερωθούν.

Η συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων ενημερώνεται λανθασμένα από φίλες, το ίντερνετ και περιοδικά. Αποτέλεσμα είναι να δέχεται πλήθος ψευδών πληροφοριών, που την απομακρύνουν από την πραγματικότητα και πολλές φορές τη βάζουν σε κίνδυνο (πχ άγνοια σωστών κανόνων υγιεινής των γεννητικών οργάνων με συνέπεια επαναλαμβανόμενες κολπίτιδες ή σωστής αντισυλληπτικής μεθόδου με συνέπεια μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη).

Επιπλέον, όταν ξεκινάει τις σχέσεις με το άλλο φύλο, γεμίζει άγχος για το πώς φαίνεται το σώμα της, για το τι πρέπει να προσέξει, πως θα αποφύγει ανεπιθύμητες καταστάσεις και αν θα αρέσει στους συνομήλικους της. (πηγή: Χριστόπουλος Παναγιώτης, Παιδογυναικολόγος)