Ο Έλληνας, η οικονομική κρίση και οι ψυχικές δυσκολίες του: Αιτίες και συμβουλές αντιμετώπισης

Ακρόαση άρθρου......

Κάθε άνθρωπος βλέπει και βιώνει διαφορετικά την σημερινή κατάσταση της χώρας μας. Όσο πιό ψυχικά γεμάτος και ευέλικτος είναι ένας άνθρωπος και όσο λιγότερες αλλαγές και δυσκολίες του έφερε η νέα κατάσταση, τόσο λιγότερο αρνητικά θα την βιώσει.

Οι ψυχολογικές δυσκολίες των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων (όταν δεν υπάρχει ψυχιατρική νόσος και βιολογικό υπόβαθρο) έχουν διαφορετικά αίτια το καθένα, σε κάθε άνθρωπο.

Αλλά, υπάρχουν μερικές βασικές αρχές. Η συναισθηματική δυσφορία που νιώθει συχνά τώρα πιά ο καθημερινός άνθρωπος οφείλεται σε 6 ομάδες αιτιών.

1) τα ψυχικά τραύματα
2) η μη ικανοποίηση ψυχικών αναγκών (π.χ. Να παίρνει και να δίνει αγάπη, αποδοχή άνευ όρων, ενθάρρυνση, κατανόηση κλπ.)
3) η συναισθηματική και νοητική σύγχυση (δηλαδή το να νιώθει κάποιος μπερδεμένος στον νου, ή και στο συναίσθημα)
4) οι ενδο-ψυχικές συγκρούσεις που φαίνονται συνειδητά ως διλλήματα (π.χ. Να πάρω ή να μην πάρω αυτήν την απόφαση?)
5) τα ταμπού
6) οι καθημερινές δυσκολίες μικρές και μεγάλες (π.χ. ανεργία).

Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι, ιδιώτες και δημόσιοι υπάλληλοι, έχουν από την αρχή της κρίσης και μετά, αυξημένη λίστα αναμονής ασθενών. Γιατί όμως?

Αιτίες

Το κάθε βρέφος γεννιέται με αρετές και κακίες. Μεγαλώνοντας, η πραγματικότητα, όσο ομαλά και αν εισέλθει το παιδί, επιστημονικά, είναι σε κάποιο βαθμό τραυματική από μόνη της, γιατί προϋποθέτει την καταπίεση των ενστίκτων (π.χ. Θυμός, σεξουαλικότητα, θλίψη, χαρά κλπ.), για χάρη της κοινωνικοποίησης, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ανάλογα την κοινωνία.

Έτσι, ο άνθρωπος μαθαίνει να κρύβει, από τότε που είναι ακόμα βρέφος, κομμάτια του αληθινού του εαυτού.

Έπειτα, ο εκάστοτε πολιτισμός λειτουργεί σαν ψυχαναγκαστική μόδα και πιέζει τον άνθρωπο να ακολουθεί το πλήθος, σε όλες τις κινήσεις του. Συνεπώς, σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και ο 'Ελληνας που έχει περάσει τις τελευταίες δεκαετίες πείνα, δίψα, κακουχίες, ευημερία και ξανά κακουχίες. Με αποτέλεσμα, να έχει σοκαριστεί ολοκληρωτικά!

Κυρίως γιατί αυτές οι αλλαγές έγιναν ξαφνικά και απότομα! Γιατί έχασε το αίσθημα της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας του, αφήνοντας την παράδοση του και τις ρίζες του, και παραδόθηκε στον δυτικό τρόπο ζωής της μοναξιάς και του υπερ-καταναλωτισμού, χρησιμοποιώντας τον ως μόδα, και ταυτόχρονα, ως μέσο συμβολικής συγκάλυψης των αληθινών ψυχικών του αναγκών, οι οποίες στο τέλος μένουν ανικανοποίητες. Δηλαδή, ο 'Ελληνας έχασε ,τις τελευταίες δεκαετίες λίγο-λίγο, το ποιός είναι πραγματικά, και υποτάχτηκε σε ένα δυτικό τρόπο ζωής που λέει “ζούμε μοναχικά, περνούμε τις θλίψεις και τις δυσκολίες μας εντελώς μόνοι μας, εργαζόμαστε ανταγωνιστικά, ώστε να αγοράζουμε αντικείμενα και αγαθά που δεν έχουμε αληθινή ψυχική ανάγκη, απλά είναι στην μόδα να τα επιθυμούμε”.

Αυτό είναι από μόνο του ένα ψυχικό μπέρδεμα για το ποιός είναι πραγματικά ο εαυτός του καθενός. Εκτός τούτου, το αίσθημα του αγνώστου της σημερινής κατάστασης, κινητοποιεί τις ψυχικές άμυνες οι οποίες καλούνται να προσαρμόσουν τον άνθρωπο στην σημερινή αλλαγή, το οποίο φέρνει άγχος, γιατί ενώ ζητείται ψυχική ευελιξία από τον άνθρωπο ώστε να προσαρμοστεί στην νέα κατάσταση, ο άνθρωπος που δεν έχει τις απαραίτητες ψυχικές άμυνες για να προσαρμοστεί, θα βιώσει άγχος. Αυτός ο άνθρωπος χρειάζεται νέες διεξόδους εκτόνωσης, νέους τρόπους αντιμετώπισης.

Η σύγκρουση που νιώθει ο Έλληνας μεταξύ παράδοσης και νεωτερισμού, μεταξύ οπισθοδρομικότητας και προοδευτικότητας δημιουργεί ένα χάσμα αντιλήψεων σε κοινωνικό επίπεδο.

Συχνά, η παράδοση του Έλληνα, ξεχνιέται, ώστε να ακολουθήσει τις επιταγές του κοινωνικού γίγνεσθαι και να ζει πιο υλιστική ζωή, ξεχνώντας το προσωπικό σκοπό και νόημα που έχει θέσει ο ίδιος από μικρός για την ζωή του. Η σύγκρουση μεταξύ παλαιών και νέων απόψεων και αντιλήψεων δημιουργεί ένταση και δυσφορία στον άνθρωπο που νιώθει πως χάνει την προσωπική πυξίδα του και κατεύθυνση που θέλει ή και θα ήθελε να ακολουθήσει στην ζωή του.

Ο σοκαριστικά απότομος ερχομός της κρίσης κλόνισε ψυχικά, πολύ έντονα, τον ήδη μπερδεμένο για τους παραπάνω λόγους Έλληνα και τον έφερε στην συνειδητοποίηση του πόσο περίπλοκη και μοναχική είχε κάνει την ζωή του.

Η κάθε κρίση, και τώρα η οικονομικη κρίση, σείει ή και οδηγεί σε κατάρρευση τις ψυχικές άμυνες του ανθρώπου, ματαιώνει και αποθαρρύνει τα όνειρά του. Αυτό το ψυχικό σοκ κατάρρευσης ονομάζεται ψυχικό τραύμα. Ναι, η κρίση από μόνη της είναι ένα ψυχικό τραύμα. Δηλαδή ο 'Ελληνας, αφού δυσκολεύεται να χωνέψει το τι του συνέβη τα τελευταία 5 χρόνια, λειτουργεί ακόμα σε ένα πλαίσιο θλίψης και συναισθηματικής έντασης.

Επιπρόσθετα, είναι δυστυχώς μέρος του πολιτισμού οι άνθρωποι να κρύβουν λίγο εώς πολύ τον αληθινό εαυτό τους (για πολλούς λόγους όπως π.χ. Από αίσθημα ντροπής να δείξουν τον πόνο και το πρόβλημά τους), οι σχέσεις γίνονται πιο επιφανειακές (σχεδόν ψευδείς συχνά), πιο αγχώδεις και περίπλοκες, με συνέπεια το αίσθημα το ανικανοποίητου (με την θλιψη και τον θυμο που το συνοδεύει) να εντείνεται, ενώ θα μπορούσαν να είναι ικανοποιητικές και χαρούμενες.

Σε περιπτωση που κάποιος έχασε την δουλειά του, ο άνθρωπος αυτός χάνει εκτός από την οικονομική του ασφάλεια και ένα μέρος της ταυτότητάς του, της αίσθησης της προσωπικής του αξίας, υπερηφάνειας και χρησιμότητας για την οικογένειά του. Εδώ είναι ανάγκη να ανακουφίσουμε τον άνθρωπο δείχνοντάς του πως δεν είναι μόνο ένας εργάτης, αλλά να του δείξουμε πως η αξία ενός ανθρώπου δεν αντικατοπτρίζεται από το επάγγελμά του αλλά από τις αρετές του. Αυτός ο καινούργιος άνεργος χρειάζεται εκτίμηση και υποστήριξη.

Στις ερωτικές σχέσεις, η κρίση συχνά φέρνει στην επιφάνεια πιθανές δυσκολίες συμμόρφωσης ενός άνδρα ή γυναίκας στις κοινωνικές απαιτήσεις του ρόλου του φύλου τους, (όσο υπερβολικές ή παράλογες και αν είναι αυτές οι κοινωνικές απαιτήσεις) εφόσον αδυνατεί να έχει την οικονομική άνεση για να προσφέρει στην σχέση του αγαθά ή υπηρεσίες που να καλύψουν τις σωματικές και ψυχικές ανάγκες του έτερου ήμισυ.

Συχνά το αποτέλεσμα είναι το άισθημα μειονεξείας με συνακόλουθο θυμό και θλίψη, κάτι που άν εκτονωθεί στο έτερον ήμισυ αυξάνει δυστυχώς τα περιστατικά ενδο-εικογενειακής βίας. Η λύση εδώ είναι το ζευγάρι να μπει ο ένας στην θέση του άλλου ώστε να κατανοήσει ο ένας τον άλλον για το πως νιώθει με τον εαυτό του ο καθένας, με σκοπό να καταλάβει πως η ανέχεια δεν κάνει κάποιον λιγότερο άντρα, ή λιγότερο γυναίκα, αλλά μας θυμίζει πως οι υγιέις σχέσεις βασίζονται στην αγάπη που παίρνουμε και δίνουμε και πως αυτό πρέπει να συνεχίζεται ότι και να γίνει, ώστε να είμαστε ευτυχισμένοι.

Τέλος, τα ταμπού με τα οποία μεγάλωσε ο Έλληνας (για την ζωή, το σεξ, τον θάνατο, την επιθετικότητα, το πένθος, το τι θα πει ο κόσμος, τον ψυχικό πόνο κλπ.) συγκροτούν ακόμα την ψυχοσύνθεση του, καθιστώντας τον ευάλωτο σε αισθήματα κατωτερότητας και ανωτερότητας, γιατί αναγκάζεται να κρύβει το πώς νιώθει, για να μην αντιμετωπίσει κάποιο κοινωνικό ταμπού. Έτσι, δεν μιλάει εύκολα για τις αδυναμίες του και τις ευαλωτότητές του, κρυβόμενος πίσω από ένα απαιτητικό προσωπείο του “παντοδύναμου και αλώβητου”.

Αντιμετώπιση ψυχικής έντασης από την κρίση

Η αντιμετώπιση της ψυχικής έντασης από την κρίση έγκειται σε 2 πράγματα. Πρώτον, στο «άνοιγμά» στον άλλον άνθρωπο και δεύτερον, στην απλοποίηση της ζωής. Αρχικά,γιατι η ευτυχία μας “περνάει” απαραίτητα μέσα από τον συνάνθρωπο. Γι΄αυτό, το να ανοιχτούμε χωρίς να κρύψουμε τις πληγές μας και τον πόνο μας στον άλλον, το να έχουμε διάθεση να εκθέσουμε τον εαυτό μας ολοκληρωτικά σε ένα αυτί που και θέλει και μπορεί να ακούσει χωρίς να κρίνει, αυτό είναι το μεγαλύτερο ψυχικό παυσίπονο.

Επίσης, είναι αλήθεια πως όσο απλοποιείται η σκέψη, οι συνήθειες και η ζωή ενός ανθρώπου, τόσο πιο δύσκολο είναι να δημιουργηθούν ψυχολογικά προβλήματα. Γιατί αποφεύγεται η ψυχική σύγχυση και το αίσθημα ότι η ζωή και το μυαλό κάποιου είναι μπερδεμένα.

Αναφορικά, οι παλαιότερες γενιές που ζούσαν μια πιο απλοποιημένη ζωή, αν και τότε είχαν ψυχοπαθολογία, ένιωθαν και βίωναν λιγότερο άγχος και θλίψη από τη σύγχρονη εποχή. Σήμερα, ειδικά σε αστικά κέντρα, η ζωή είναι σχεδόν αναγκαστικά υπέρ-περίπλοκη, με συνέπεια το άγχος και την πίεση.

Η απλοποίηση της καθημερινότητας και της σκέψης μας αλλά και η παραίτηση από τον υπερκαταναλωτισμό και τις δυτικές αξίες είναι δυνατές να φέρουν ξανά την ικανοποίηση από τον εαυτό μας και τη ζωή μας, το αίσθημα σκοπού και κινήτρων στη ζωή, και σαφώς την χαρά.

Συμβουλές

Οι γονείς να μην νιώθουν καμία ενοχή που δεν μπορούν να αγοράσουν ρούχα και παιχνίδια στα παιδιά τους, γιατί το παιδί δεν έχει ανάγκη από αυτά, αλλά από την αγάπη και την προσοχή των γονιών του έχει. Το παιδί μπορεί να ευχαριστήθεί με το να παίζει μαζί με τον γονέα οτιδήποτε παιχνίδι (κρυφτό κλπ), να έχει την προσοχή του και την αμέρριστη αποδοχή και συμπαράστασή του, δεν έχει ανάγκη ένα τόνο παιχνίδια.

Κάποιος που νιώθει την ανάγκη να έχει πάντα και παντού τον απόλυτο έλεγχο των καταστάσων, των συναισθημάτων, των σκέψεων και της ζωής του, είναι τελειομανής με τον εαυτό του και δίνει μεγάλη βασή στην λογική και λιγότερη στο συναίσθημα, είναι πιό έυκολο να υποφέρει από κρίσεις πανικού, όταν νιώθει πως το άγχος του ,πχ.για την οικονομική αστάθεια, είναι εκτός του ελέγχου του. “Αυτός ο άνθρωπος χρειάζεται ένα “αποκούμπι” να νιώσει πως ότι και αν γίνει, οι γύρω του που τον αγαπούν δεν θα τον εγκαταλείψουν και δεν θα απογοητευτούν από αυτόν αν δεν τα καταφέρνει τέλεια σε όλα και πάνω από όλα δεν θα τον εγκαταλείψουν αν εκφράσει τον πόνο του.

Ακόμα, αν κάποιος είναι υπερ-ευαίσθητος και υπερ-ευσυνείδητος, όσο δυνατός χαρακτήρας και αν είναι, γίνεται επιρρεπής στην θλίψη και νιώθει πως “βουλιάζει” ακόμα περισσότερο σε τέτοιο αίσθημα πχ.αν χάσει την δουλειά του.Αυτός ο άνθρωπος έχει ανάγκη να έχει ανθρώπους που να είναι επιεικής μαζί του, έχει ανάγκη να απενοχοποιηθεί και να νιώσει αποδεκτός.

Ενας άνθρωπος που πάντα έδινε μεγάλη σημασία στην “κοινωνική καταξίωση” του και στην εικόνα του, έχει μεγάλη πιθανότητα να “πέσει” σε βαθειά δυστυχία αν οι αλλαγές στα οικονομικά του δεν του επιτρέπουν να υποστηρίξει την εικόνα που επιθυμεί να δείξει στους άλλους ανθρώπους. Αυτός ο άνθρωπος έχει ανάγκη να εκτιμηθεί για αυτό που πραγματικά είναι και αξίζει, και όχι για το προσωπείο του μόνιμα επιτυχημένου που προσπαθεί να έχει, έχει ανάγκη να νιώσει αξία σαν άνθρωπος με ατέλειες και αρετές και όχι σαν εικόνα.

Όταν ένας άνθρωπος νιώθει μπερδεμένος ή/και όχι τόσο λειτουργικός στις σχέσεις και στην δουλειά του όπως παλιά, τότε, είναι αναγκαίο να επισκεφθεί ψυχολόγο ή και ψυχίατρο. Ώστε, μέσα από τη βοήθεια που θα λάβει και τη ψυχοθεραπευτική διαδικασία, ή/και αν χρειαστεί φαρμακοθεραπεία, να ξεμπερδευτεί και να μειωθεί η ψυχική ένταση. Με αποτέλεσμα, να βρει ξανά τη λειτουργικότητα του, την απόλαυση της καθημερινότητας, τη χαρά, την ηρεμία και την κατεύθυνση στη ζωή του.