Όταν η μαμά ή ο μπαμπάς είναι ψυχικά άρρωστοι…Πώς μιλάμε στα παιδιά για την ψυχική νόσο…

Ακρόαση άρθρου......

Όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες ολόκληρη η οικογένεια υφίσταται τις συνέπειες και ο τρόπος λειτουργίας της μεταβάλλεται. Ιδιαίτερα επηρεάζονται τα παιδιά για τα οποία οι γονείς είναι πρότυπα, αλλά και η κυριότερη πηγή της ασφάλειάς τους.

Η συμβίωση με ένα γονιό που πάσχει από κάποια ψυχική νόσο αποτελεί συχνά μια δύσκολη, ακατανόητη και συναισθηματικά φορτισμένη εμπειρία για τα παιδιά, αλλά και τους εφήβους με ένα διαφορετικό βέβαια τρόπο.

Οι γονείς με ψυχική διαταραχή μπορεί να απομακρυνθούν συναισθηματικά από τα παιδιά τους και να γίνουν απρόσιτοι.

Συχνά αδυνατούν να αναλάβουν ακόμη και τις πιο απλές ευθύνες που τους αναλογούν και να ανταποκριθούν επαρκώς στο γονεϊκό τους ρόλο. Έτσι πολλές φορές είναι τα παιδιά εκείνα που αναλαμβάνουν ρόλο ενηλίκου και γίνονται «γονείς των γονιών τους», παραμερίζοντας τις δικές τους ανάγκες και συναισθήματα προς χάρη της οικογένειας, γεγονός με σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη.

Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν;

Συχνά οι ενήλικες, σε μια προσπάθεια να «προστατέψουν» τα παιδιά, αποφεύγουν να τους μιλήσουν ανοιχτά για τέτοιου είδους προβλήματα της οικογένειας. Στην πραγματικότητα βέβαια τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι «κάτι συμβαίνει στη μαμά ή το μπαμπά», αλλά όσο οι μεγάλοι δεν τους εξηγούν τι ακριβώς είναι αυτό που συμβαίνει, τόσο η κατάσταση γίνεται πιο περίπλοκη και δύσκολη για αυτά. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα παιδιά βιώνουν έντονη ψυχική σύγκρουση που μπορεί να οδηγήσει και σε αποδιοργάνωση, καθώς τα συναισθήματά τους και τα μηνύματα που λαμβάνουν έρχονται σε αντίθεση με τα λόγια των μεγάλων.

Αυτό που χρειάζονται είναι απλά, ξεκάθαρα λόγια και υποστήριξη για να κατανοήσουν, να επεξεργαστούν και να βρουν τρόπους να διαχειριστούν μια τέτοια κατάσταση. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι ο κόσμος τους είναι στέρεος και ασφαλής και ότι οι γονείς ή οι άνθρωποι που τα φροντίζουν είναι ικανοί να τα προστατεύσουν – ειδικά όταν έχουν να αντιμετωπίσουν μια τέτοια δύσκολη συνθήκη- , να αναλάβουν την ευθύνη για τη ζωή τους, να τα εμπεριέξουν. Να αντέξουν, δηλαδή, το κλάμα, το θυμό, την επιθετικότητά τους και να τα νοηματοδοτήσουν. Να κρατήσουν  δηλαδή τα παιδία ψυχικά, καθησυχάζοντας τους φόβους, τα άγχη και τις ανησυχίες τους.

Τι μπορούμε να πούμε στα παιδιά;

Αυτά που πρέπει να ξέρει ένα παιδί για την οξεία ή τη χρόνια ψυχική διαταραχή του γονιού εξαρτώνται από το αναπτυξιακό στάδιο στο οποίο βρίσκεται, καθώς και από τη γενικότερη ψυχοσυναισθηματική του κατάσταση. Σε γενικές γραμμές χρειάζεται να μιλάμε με απλό και άμεσο τρόπο, δίνοντας χώρο και χρόνο στο παιδί να εκφράσει ανοιχτά απορίες, προβληματισμούς, φόβους, ανησυχίες ή ακόμη και θλίψη ή θυμό για την κατάσταση που βιώνει.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βοηθείται να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι το μόνο με τέτοιου είδους προβλήματα, να μεταδίδουμε ελπίδα και να κατευνάζουμε πιθανά αισθήματα ενοχής του, καθώς μπορεί να πιστεύει ότι είναι (και) εκείνο που φταίει. Να του γίνεται, με άλλα λόγια,  σαφές ότι όταν ο μπαμπάς ή η μαμά δε νιώθει καλά, κάνει ή λέει «περίεργα» πράγματα και μοιάζει να αποσυντονίζεται και να «χάνεται», αυτό δεν έχει σχέση με το ίδιο και τη συμπεριφορά του. Ένα ακόμη σημαντικό μήνυμα που χρειάζεται να δίνεται είναι ότι υπάρχει συγκεκριμένη βοήθεια που μπορεί να δοθεί στο μπαμπά ή τη μαμά και είναι ευθύνη άλλων ενηλίκων και όχι του παιδιού να στηρίξουν τον ασθενή γονέα.

Υποστηρικτικά Δίκτυα

Ένας σημαντικός προστατευτικός παράγοντας για το παιδί είναι να έχει πρόσβαση σε έναν και κατά προτίμηση σε περισσότερους καλά συγκροτημένους ενήλικες, με τους οποίους θα έχει μια ασφαλή σχέση και θα είναι σε θέση να του παρέχουν βοήθεια και στήριξη σε περιόδους κρίσης. Επίσης, το σχολείο ή το νηπιαγωγείο χρειάζεται να ενημερώνονται για τη ζωή του παιδιού στο σπίτι και το ίδιο το παιδί να γνωρίζει ότι οι ενήλικοι που ασχολούνται μαζί του είναι ενήμεροι.

Ιδιαίτερα σημαντική επίσης είναι η προσφυγή των ενηλίκων που έχουν αναλαβει τη φροντίδα του παιδιού σε κάποια υπηρεσία ή κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας, προκειμένου να έχουν την ψυχολογική στήριξη και συμβουλευτική που χρειάζονται ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν την αγχογόνο αυτή κατάσταση, αλλά και να υποστηρίξουν αποτελεσματικά το παιδί.

Τα παιδιά ψυχικά ασθενών γονέων συνήθως  αντιμετωπίζουν ιδιαίτερου τύπου άγχη και διλήμματα. Από τη μια πλευρά, συχνά επιθυμούν και επιδιώκουν να είναι «ένα» με τον άρρωστο γονιό, να καταλάβουν και να βοηθήσουν, γεγονός που μπορεί να πάρει τη μορφή μιας ιδιαίτερα συγχυτικής κατάστασης. Από την άλλη, έχουν τη διάθεση να διαχωρίσουν τον εαυτό τους, πράγμα απαραίτητο για την ψυχοσυναισθηματική τους ανάπτυξη. Αυτή η τάση διαχωρισμού φέρνει τα παιδιά αντιμέτωπα με την πραγματική φύση της ασθένειας και των συνεπειών της, γεγονός από μόνο του επώδυνο. Η πιο καταθλιπτική αυτή επεξεργασία συνεπάγεται ανακούφιση, αλλά και βαθιά θλίψη, ενώ παράλληλα κινητοποιεί και μια διαδικασία πένθους, καθώς το παιδί σταδιακά αναγνωρίζει ότι δεν έχει τους γονείς που επιθυμεί και χρειάζεται.

Όταν η μαμά ή ο μπαμπάς πάσχουν από κάποια ψυχική διαταραχή προκαλείται πάντα έντονη αναταραχή στη ζωή του παιδιού, ακόμη κι όταν αυτό δε συμβιώνει με τον ασθενή γονέα. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι για το παιδί και οι δύο γονείς, υγιείς ή πάσχοντες είναι πολύτιμοι και η σχέση μαζί τους μοναδική.