7 βασικά χαρακτηριστικά των ναρκισσιστικών σχέσεων

Ακρόαση άρθρου......

Ως γνωστόν στην αρχή οι ναρκισσιστικές σχέσεις είναι παρόμοιες με τις άλλες ερωτικές σχέσεις. Αρχικά όλοι οι ερωτευμένοι προβάλλουν στο σύντροφό τους το ιδανικό εγώ τους, με αποτέλεσμα ο σύντροφος να θεωρείται ο πιο αξιαγάπητος, ο πιο αξιοθαύμαστος και ο πλέον ιδανικός άνθρωπος του κόσμου.

Με την πάροδο του χρόνου τα συναισθήματα σε κάποιες σχέσεις ηρεμούν, η πραγματική υπόσταση του συντρόφου γίνεται αποδεκτή και τελικά αναπτύσσεται μια αληθινή αγάπη.

Ναρκισσιστικές σχέσεις

Αντίθετα στις ναρκισσιστικές σχέσεις η πραγματική υπόσταση του συντρόφου δε γίνεται ποτέ αποδεκτή και έτσι δεν αναπτύσσεται ποτέ η αληθινή αγάπη.

Όταν περάσει η πρώτη φάση των θυελλωδών συναισθημάτων, ο «ιδιοκτήτης του ιδανικού εγώ» αρχίζει να διεκδικεί πίσω τον καλό εαυτό του και στο πρόσωπο του συντρόφου του προβάλλει το ανεπιθύμητο, αρνητικό και απορριπτέο τμήμα του εαυτού του.

Στην καθημερινότητα των ναρκισσιστικών ζευγαριών, ο αρχικά «άψογος και τέλειος» σύντροφος γίνεται αποδέκτης αδικαιολόγητων επιθέσεων και υποβιβασμών, ενώ η πραγματική του προσωπικότητα και οι ανάγκες του θεωρούνται ασήμαντες και αγνοούνται.

Το τελικό αποτέλεσμα αυτής της οδυνηρής διαδικασίας είναι η ολοκληρωτική απαξίωση και η απόλυτη δαιμονοποίηση του συντρόφου.

Όλα τα ζευγάρια που εμπλέκονται στις ναρκισσιστικές σχέσεις εμφανίζουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.

Ακραίος υποβιβασμός και απαξίωση του συντρόφου

Ένα βασικό χαρακτηριστικό είναι ο ακραίος υποβιβασμός και η απαξίωση του συντρόφου αμέσως μόλις παρέλθει η φάση της εξιδανίκευσής του.

Ο ξαφνικός και αναπάντεχος υποβιβασμός δημιουργεί στο ζευγάρι έντονη σύγχυση, απογοήτευση, οργή και ανεξέλεγκτες συγκρούσεις.

Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι περισσότεροι εξωτερικοί παρατηρητές των συγκρούσεων που εκδηλώνονται στο πλαίσιο των ναρκισσιστικών σχέσεων (δηλαδή οι φίλοι και το οικογενειακό περιβάλλον) διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχουν σοβαροί λόγοι για τις εντάσεις του ζευγαριού.

Εκτός αυτού, οι συγκρούσεις των ναρκισσιστικών ζευγαριών διακρίνονται από δραματική κυκλικότητα, ανεξέλεγκτη επαναληπτικότητα, καθώς και από την πλήρη αδυναμία του ζευγαριού να δώσει κάποια ουσιαστική λύση στο πρόβλημά του.

Τα ζευγάρια αισθάνονται παγιδευμένα και αβοήθητα όχι μόνο επειδή αδυνατούν να λύσουν τα προβλήματά τους, αλλά και διότι αισθάνονται ανίκανα να χωρίσουν και να δώσουν έτσι ένα τέλος στις συγκρούσεις τους.

Όπως περιέγραψε ο Rosenfeld (1971), τα ζευγάρια που εμπλέκονται στον «καταστροφικό ναρκισσισμό» βιώνουν καθ' όλη τη διάρκεια της κοινής τους ζωής αμοιβαίες ματαιώσεις, έντονες απογοητεύσεις και τρομακτικό ανταγωνισμό.

Έλλειψη κατανόησης

Ένα δεύτερο κοινό χαρακτηριστικό των εμπλεκόμενων στις ναρκισσιστικές σχέσεις είναι ότι αισθάνονται πως ο σύντροφός τους δεν τους καταλαβαίνει και δεν τους νοιάζεται, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι δεν μπορούν να καταλάβουν το σύντροφό τους.

Έτσι οι άνθρωποι που εμπλέκονται στις ναρκισσιστικές σχέσεις φέρονται ψυχρά και αδιάφορα στο σύντροφό τους, εκδηλώνουν απορριπτική συμπεριφορά απέναντί του και απομακρύνονται δραματικά από κοντά του.

Όπως επισημάνθηκε όμως, παρά το γεγονός ότι οι σύντροφοι στα ναρκισσιστικά ζευγάρια ανταλλάσουν πολλά αρνητικά συναισθήματα, η σχέση σπάνια διαλύεται.

Και αυτό διότι οι αμοιβαίες προβολές έχουν δημιουργήσει ισχυρές εξαρτήσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων και οι συγκεκριμένοι άνθρωποι είναι «καταδικασμένοι» να ζουν μαζί επειδή δεν μπορούν να αποχωριστούν από τον εαυτό που προβάλλουν αμοιβαία ο ένας στον άλλο.

Ολοκληρωτικός έλεγχος και απόλυτη κυριαρχία

Ένα τρίτο χαρακτηριστικό των ναρκισσιστικών σχέσεων είναι οι έντονες προσπάθειες ταυτόχρονα και των δύο συντρόφων να επιτύχουν τον ολοκληρωτικό έλεγχο και την απόλυτη κυριαρχία του άλλου.

Και τούτο διότι τα αρνητικά στοιχεία του εαυτού που προβάλλονται στο σύντροφο ελέγχονται μόνον όταν ελέγχεται ο άνθρωπος που τα κουβαλά και τα εκφράζει.

Είναι ευνόητο ότι ο έλεγχος και η κυριαρχία που επιχειρούνται μέσα στις ναρκισσιστικές σχέσεις μειώνουν ακόμα περισσότερο την ατομικότητα και την ανεξαρτησία των συντρόφων και ισοπεδώνουν την ελευθερία τους.

Έτσι η συνύπαρξη γίνεται μπερδεμένη, συγκεχυμένη, ασφυκτική και φυσικά πολύ δυσάρεστη. Τα ζευγάρια που εμπλέκονται σε αυτές τις επώδυνες σχέσεις δεν γεύονται ποτέ την ώριμη αλληλεξάρτηση. Αντίθετα, δημιουργούν ανάμεσά τους μια κατάσταση η οποία είναι γνωστή ως «ναρκισσιστική ανεξαρτησία».

Στην κατάσταση της ναρκισσιστικής ανεξαρτησίας και οι δύο σύντροφοι ισχυρίζονται ότι καθένας από την πλευρά του υποχρεώθηκε να απομακρυνθεί από τη σχέση επειδή ο σύντροφός του προσπαθούσε να τον ελέγξει και να τον καταπιέσει.

Και οι δύο ισχυρίζονται επίσης ότι ο σύντροφός τους αγνοεί και δεν σέβεται τις ανάγκες τους. Στις ναρκισσιστικές σχέσεις επομένως οι άνθρωποι δεν εκδηλώνουν κανένα αμοιβαίο ενδιαφέρον. Αντίθετα, αλληλοκατηγορούνται, υποβιβάζουν και δυσφημούν διαρκώς ο ένας τον άλλο.

Εμμονές σχετικά με την υγεία

Ένα τέταρτο χαρακτηριστικό των ναρκισσιστικών σχέσεων αφορά το γεγονός ότι οι εμπλεκόμενοι πολύ σχυνά βιώνουν έντονες κρίσεις πανικού και απόγνωσης, εμφανίζουν ισχυρές εμμονές με την υγεία τους, υποστηρίζουν ότι δεν αισθάνονται καλά και φοβούνται ότι πάσχουν από σοβαρές ασθένειες.

Συγκεχυμένα όρια

Το πέμπτο χαρακτηριστικό των ζεγαριών που εμπλέκονται στις ναρκισσιστικές σχέσεις σχετίζεται με τα όρια του εαυτού και του συντρόφου, που είναι εντελώς ασαφή, αδιαφοροποίητα και συγκεχυμένα.

Πολλές φορές οι άνθρωποι που βρίσκονται κοντά στα ναρκισσιστικά ζευγάρια (οι φίλοι και οι οικογένειές τους) ισχυρίζονται ότι δεν μπορούν να διακρίνουν τι ανήκει στον έναν σύντροφο και τι στον άλλο.

Αυτό συμβαίνει επειδή στις ναρκισσιστικές σχέσεις ο κάθε σύντροφος προβάλλει το αρνητικό τμήμα του εαυτού του στον άλλο, ενώ παράλληλα εξιδανικεύει, ενστερνίζεται και ταυτίζεται με τη θετική πλευρά της προσωπικότητας του συντρόφου του.

Μισός άνθρωπος

Ένα έκτο κοινό χαρακτηριστικό που διαπιστώνεται σε πάρα πολλές ναρκισσιστικές σχέσεις είναι ότι οι εμπλεκόμενοι σε αυτές δηλώνουν πως δεν βιώνουν πληρότητα, αλλά αντίθετα αισθάνονται «μισοί άνθρωποι».

Η συγκερκιμένη αίσθηση δημιουργείται επειδή ο κάθε σύντροφος έχει αναλάβει (μέσω προβολικής ταύτισης) να εκφράζει ένα μέρος του εαυτού του άλλου, με αποτέλεσμα ο εαυτός που εκφράζεται από αυτόν να είναι πραγματικά ο «μισός».

Όλοι οι άνθρωποι όμως έχουν την ανάγκη να βιώνουν και να εξωτερικεύουν οι ίδιοι τα δικά τους συναισθήματα για να νιώθουν πλήρεις και ολοκληρωμένοι. Απαραίτητο είναι επίσης να αποδέχονται ολόκληρο τον εαυτό τους, χωρίς να φοβούνται και χωρίς να ντρέπονται γι' αυτόν, ακόμα και αν ο εαυτός τους δεν είναι καθόλου ιδανικός.

Άλλωστε στις ναρκισσιστικές σχέσεις ο άνθρωπος στον οποίο γίνεται η προβολή υποχρεώνεται να μεταφέρει πολλαπλάσιο αρνητικό συναίσθημα από αυτό που του αναλογεί.

Για την ακρίβεια, ο άνθρωπος-στόχος υποχρεώνεται να εκφράζει τόσο το δικό του αρνητικό συναίσθημα όσο και το αρνητικό συναίσθημα που του αποδίδεται από το σύντροφό του μέσω της προβολής. Αυτή η κατάσταση προκαλεί τεράστια συναισθηματική σύγχυση και έντονη φυσική εξάντληση.

Από την άλλη, αυτός που ενεργοποιεί την προβολή αναγκάζεται να συμβιώνει με έναν σύντροφο ο οποίος είναι υπερβολικά θυμωμένος (ή υπερβολικά υποχωρητικός ή υπερβολικά εξαρτημένος ή υπερβολικά υπεύθυνος κ.λπ.).

Επιπλέον, επειδή οι άνθρωποι προβάλλουν στο σύντροφό τους τα χαρακτηριστικά που τους προκαλούν ενοχές και ντροπή, όταν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά εξωτερικεύονται, υπάρχει ισχυρή απόρριψη απέναντι σε αυτόν που τα εκφράζει.

Τέλος, επειδή ο ένας σύντροφος αναλαμβάνει να εκφράζει τον εαυτό του άλλου, και οι δύο χάνουν την ευκαιρία να έλθουν σε επαφή με ολόκληρο τον εαυτό τους και να γνωρίσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα.

Αίσθηση ματαίωσης

Το έβδομο χαρακτηριστικό των ανθρώπων που αναπτύσσουν ναρκισσιστικές σχέσεις αφορά το γεγονός ότι οι ίδιοι πολύ συχνά είναι ιδιαίτερα επιτυχημένοι από επαγγελματική, κοινωνική και οικονομική άποψη.

Αυτές οι επιτυχίες τους ωστόσο επιτείνουν περισσότερο την αίσθηση της ματαίωσης που βιώνουν. Ο λόγος είναι ότι αισθάνονται αποτυχημένοι και δυστυχισμένοι στο ερωτικό και οικογενειακό πεδίο, και αδυνατούν να καταλάβουν πού κάνουν λάθος για να μπορέσουν να το διορθώοσυν.

Μια απλή ματιά στα ζευγάρια που διατηρούν μεταξύ τους ναρκισσιστικές σχέσεις είναι αδύνατον να εξηγήσει με λογικά επειχειρήματα γιατί οι εν λόγω άνθρωποι συνεχίζουν να μένουν μαζί.

Και όμως οι άνθρωποι αυτοί δημιουργούν και διατηρούν τις σχέσεις τους επειδή μέσα σε αυτό το περιβάλλον αποφεύγουν την εγγύτητα των ώριμων αλληλεπιδράσεων που τους προκαλεί υπερβολικό φόβο και αγωνία.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Από τους γονείς στους ερωτικούς συντρόφους που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.