Στρες και Παιδιά

Ακρόαση άρθρου......

Η οικογένεια ως σύστημα σήμερα αντιμετωπίζει αρκετό στρες σε σχέση με το παρελθόν. Οι γονείς εργάζονται σκληρά ώστε να ανταποκρίνονται στις διαρκώς αναπτύσσομενες ανάγκες της οικογένειας, στα καθήκοντα του γονεικού τους ρόλου, αλλά και στις απαιτήσεις ενός συνεχόμενα μεταβαλόμενου και ανταγωνιστικού περιβάλλοντος.

Τα παιδιά σήμερα αφεριώνουν αρκετό χρόνο σε εξωσχολικές δραστηριότητες, φροντιστήρια , οι έφηβοι πέρα απο το άγχος της εφηβείας , βιώνουν έντονο άγχος και ανησυχία για το μέλλον τους σχετικά με το μέλλον τους και την εισαγωγή τους στο πανεπιστήμιο . Η μοντέρνα οικογένεια οχι απλώς εκτίθεται σε περισσότερους στρεσογόνους παραμέτρους σε σχέση με το παρελθόν, αλλά βρίσκεται σε μια διαρκή πάλη ενώπιον της αγωνίας και της αβεβαιότητας σε κοινωνικό, οικονομικό, πολιτισμικό, περιβαλλοντολογικό και τεχνολογικό επίπεδο.

Όλα τα παιδιά βιώνουν στρες στην καθημερινότητα τους και μερικές φορές σε μεγάλο βαθμό. Συνήθως οι ενήλικες δεν αντιλαμβάνονται το στρες στα παιδιά ή τις επιπτώσεις αυτού στην καθημερινότητα τους . Μελέτες δείχνουν ότι ότι τα παιδιά σήμερα εμφανίζουν στρες πολύ πιο τακτικά συγκριτικά με το παρελθόν και σε μικρότερες ηλικίες, αλλά σε γενικές γραμμές οι γονείς δεν εκτιμούν το μέγεθος της ανησυχίας των παιδιών .

Ιδιαίτερα ανησυχητικό έιναι το γεγονός ότι, ο αναπτυσσόμενος εγκέφαλος σε αυτές τις τρυφερές ηλικίες ειναι ιδιαίτερα ευάλωτος στις αρνητικές επιπτώσεις που έχει το στρες στην διαμόρφωση δομών του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μάθηση, τη μνήμη και τη συγκίνηση . ‘Ερευνες δείχνουν ότι η έκθεση των παιδιών και των εφήβων σε στρεσογόνες καταστάσεις, θέτει τον οργανισμό σε εγρήγορση προκαλώντας την έκκριση κορτικοειδών ορμονών, τις λεγόμενες ορμόνες του στρες . Τα υψηλά επίπεδα των ορμονών και η υπερδιέγερση του μεταιχμιακού συστήματος επιδρούν αρνητικά στη νευρογένεση, συναπτογένεση και μυελίνωση εγκεφαλικών δομών.

Μελέτες σε πειραματόζωα αλλά και σε βετεράνους πολέμου με μετατραυματικό στρες, αποδεικνύουν τις επιπτώσεις τους στρες . Σε συνθήκες στρες ο εγκέφαλος ενεργοποιείται προκειμένου να ανταποκριθεί στην νεα κατάσταση μέσω της ενεργοποίηση του HPA άξονα ( hypothalamic -pituitary-adrenal axis) και προκαλεί την έκκριση ορμονών του στρες, δηλαδή κορτιζόλης και αδρεναλίνης με επιπτώσεις τόσο στη σωματική , ψυχική υγεία όσο και στην αρχιτεκτονική του εγκεφάλου .

Οταν αυτός ο άξονας ενεργοποιείται επαναλαμβανόμενα όπως σε περιπτώσεις χρόνιου στρες θέτει τον οργανισμό εύαλωτο καθώς μπορεί να εξασθενήσει το ανοσοποιητικό σύστημα, και να θέσει τον οργανισμό ιδιαίτερα ευπαθή σε διάφορες ασθένειες. Η αντίδραση και η διαχείριση του στρες μπορεί να διαφέρει απο άνθρωπο σε άνθρωπο, ομως κάποιες ομάδες ανθρώπων μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευπαθείς, σε αυτη τη κατηγορία ανήκουν και τα παιδιά που συχνά εμείς οι ενήλικες έχουμε τη τάση να τα θεωρούμε ανέμελα ! Το έντονο ή χρόνιο στρες στα παιδιά μπορεί να επιφέρει μόνιμες βλάβες επιρεάζοντας την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου.

Πως μπορούμε να προστατεύουμε τα παιδιά μας έναντι αυτής της αόρατης απειλής? Πέρα απο την συναισθηματική σχέση που αναπτύσσουμε με τα παιδιά μας βασισμένη στην αγάπη, τη τρυφερότητα, τη κατανόηση, είναι η ικανότητα της αυτορύθμισης που σχετίζεται με τη ανθεκτικότητα του οργανισμού. «Η ψυχική ανθεκτικότητα αναφέρεται σε μια δυναμική διαδικασία η οποία σχετίζεται με τη θετική προσαρμογή στο πλαίσιο σημαντικών αντιξοοτήτων.» Με αυτή την έννοια, το ανθρώπινο ον και η ψυχική ανθεκτικότητα εξετάζονται με ολιστικό τρόπο, αντανακλώντας τους ψυχολογικούς, σωματικούς, νευροφυσιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες στην υγεία, την ψυχολογική ισορροπία ή λειτουργία. Η ψυχική ανθεκτικότητα έχει περιγραφτεί ως ένα εγγενή χαρακτηριστικό που αναπτύσεται κατά τη πρώιμη παιδική ηλικία, όμως δεξιότητες με αντίστοιχη αύξηση της ψυχικής ανθεκτικότητας μπορεί να αποκτηθούν αργότερα στη ζωή βελτίωνοντας την ανθεκτικότητα το ατόμου.

Ποιές είναι αυτές οι δεξιότητες που μπορούμε να διαδάξουμε στα παιδιά μας ώστε να αυξήσουμε την ανθεκτικότητα τους έναντι στρεσογόνων καταστάσεων? Ικανότητες που απαρτίζουν τις βασικές πτυχές της συναισθηματικής νοημοσύνης, οπως αυτοεπίγνωση, αισιοδοξία, ενσυναίσθηση, αυτοέλεγχος των συγκινήσεων και η συναισθηματική σύνδεση με τους άλλους και το περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Dr. Ginsburg τα 7 κλειδιά της Ανθεκτικότητας είναι...

1. Η αίσθηση της Επάρκειας – η αίσθηση οτι μπορώ να καταφέρνω πράγματα στη ζωή.

2. Η Αυτοπεποίθηση – Η πίστη στον εαυτό του και στις ικανότητες του.

3. Οι Συναισθηματικοί Δεσμοί – Δημιουργία κοντινότητας, ασφάλειας, αίσθηση του ανήκω.

4. Χαρακτήρας – Η διαμόρφωση αξιών όπως η αξιοπρέπεια, η αρετή, η ενσυναίσθηση, η συλλογικότητα , η αισιοδοξία.

5. Συνύπαρξη – Η συμμετοχή του στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και η αλληλεγγύη.

6. Διαχείριση και Αντιμετώπιση Προβλημάτων – Η συνειδητοποιημένη και επικοδομητική δράση .

7. Ελεγχος - Η αναγνώριση οτι οι πράξεις μας έχουν συνέπειες και επιπτώσεις σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

Ως γονείς έχουμε το πλεονέκτημα να διαδάξουμε τα παιδιά μας την ανθεκτικότητα μέσα απο τη συναισθηματική σχέση που αναπτύσσουμε μαζί τους και τη θετική και ενεργή διαπαιδαγώγηση .Την επόμενη φορά που αντιμετωπίζετε μια δύσκολη κατάσταση με το παιδί σας πριν απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις :

1. Για ποιό λόγο συμπεριφέρεται έτσι το παιδί μου?
2. Ποιό είναι το μήνυμα που θέλω να διδάξω το παιδί μου στη δεδομένη κατάσταση?
3. Πως μπορώ να επικοινωνήσω επικοδομητικά αυτό το μήνυμα λαμβάνοντας υπόψιν τη αναπτυξιακή του φάση.
Ο δραστικός γονέας έναντι του αντιδραστικού είναι ο συνειδητοποιημένος γονέας.