Το βιβλίο «Σύμβολα του Εαυτού- Εικόνες της Ζωής», αποτελείται από 209 σελίδες γεμάτες λέξεις- όπως συνηθίζεται με τα βιβλία- και 52 κάρτες με εικόνες, όπου κάθε μία είναι χίλιες ή και παραπάνω λέξεις- όπως λέει και το ρητό. Και όλες αυτές οι λέξεις αραδιάζονται στο οπτικό μας πεδίο, στη προσπάθεια μας να τις αποφύγουμε.

Ένα παιχνίδι αυτογνωσίας

Ένα βιβλίο 209 σελίδων που συνοδεύεται από 52 κάρτες με συμβολικές φιγούρες. Γέννημα των κοινών εποπτειών σε θεραπευτικές παρεμβάσεις που εμπλουτίστηκαν από θαυμάσιες τεχνικές όπως το Συμβολόδραμα, το Sandplay Therapy, το Active Imagination μα και η δουλειά με τα όνειρα και τα παραμύθια. Μια πρόταση που αφορά συναδέλφους στο χώρο της ψυχοθεραπείας μα και οποιονδήποτε αγαπά το ταξίδι της αυτογνωσίας.

Αποκτήστε το βιβλίο Σύμβολα του εαυτού - Εικόνες της ζωής, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας.

Μίλησαν για το βιβλίο...

Κάποιοι άνθρωποι, τελειώνουν ένα βιβλίο και μετά είναι ευτυχισμένοι…ή όχι. Εγώ, τελειώνοντας την τελευταία σελίδα του βιβλίου του Θοδωρή και του Νίκου,δυστύχησα…

Ξέρω, είναι λίγο παράδοξο να λες σε παρουσίαση βιβλίου που σε κάλεσαν να πεις πόσο καλό είναι, πόσο εμβαθύνει στο θέμα, πόσο καταπληκτική είναι η γραφή του, πόσο και πόσο και πόσο ότι μόλις το διάβασες δυστύχησες, αλλά από τότε που έκλεισα το οπισθόφυλλο ζω έναν περίπου εφιάλτη. Και λέω περίπου γιατί εξαρτάται από ποια οπτική το βλέπεις… Είσαι αυτός που ζει τον εφιάλτη, αυτός που παρατηρεί τον εφιάλτη ως κάποιος άλλος ή αυτός που αφηγείται ένα επινοημένο εφιάλτη; Ας γίνω όμως κάπως πιο σαφής…

Συνάντηση με Freud και Jung

Η πρώτη εικόνα που μου ερχόταν συνέχεια στο μυαλό από τη στιγμή που διάβασα την τελευταία σελίδα αυτού του βιβλίου ήταν… ο Freud. Ε, και όσο να’ ναι, αν ξαφνικά εμφανιστεί ο Freud στον οποιονδήποτε, ευτυχία δεν το λες…

Κοιμόμουν και ξυπνούσα λοιπόν με την εικόνα του Freud στο μυαλό μου, σε σημείο που αναρωτιόμουν τι μπορεί να θέλει από μένα.
Υποσχόμουν στον εαυτό μου ότι θα ανακαλύψω οπωσδήποτε και σύντομα σε ποιο στάδιο έχω προσκόλληση και θα το ανακοινώσω σε όλους τους φίλους και γνωστούς ή έστω θα σκεφτώ άμεσα τι θα ήθελα να πω ξαπλωμένη στο ντιβάνι του, έτσι ώστε να βγάζει νόημα…ή όχι.

Έπαιζα στο μυαλό μου με εικόνες, όπως εμένα στο ντιβάνι και τον Freud απελπισμένο να προσπαθεί να βγάλει άκρη με ασυνάρτητες λέξεις που βγαίναν από το στόμα μου, καπνίζοντας αρειμανίως το πούρο του, ενώ εγώ αφηγούμουν όνειρα, εικόνες και ιστορίες, κοιτώντας το ψηλό ταβάνι του δωματίου.

Και ναι, θα πρέπει μάλλον στο σημείο αυτό να σας ομολογήσω, ότι χαιρόμουν πάρα πολύ που τον είχα φέρει ξαφνικά σε τόσο δύσκολη θέση και είχα καταφέρει να μην με καταλαβαίνει και να μην βγάζει κανένα νόημα από όσα έλεγα.

Και μετά, καθώς περνούσαν οι μέρες και άκρη δεν έβγαζα, ήρθε και ο Jung στην παρέα του μυαλού μου και αντί να τους βάλω να κάνουν παρέα οι δυο τους και να με αφήσουν ήσυχη, άρχισα να σκέφτομαι παίζοντας, ότι εγώ είμαι στο γνωστό ντιβάνι της πρώτης εικόνας και αυτοί από πάνω τσακώνονται, για τον ποιον θα καταλάβει καλύτερα ο κόσμος αν μπουν στον κόπο να εξηγήσουν τα σύμβολα, τα αρχέτυπα, την έννοια του υπερεγώ, της ταύτισης κλπ κλπ κλπ

Και όσο αυτοί μιλούσαν ακαταλαβίστικα για τον απλό σαν εμένα παρατηρητή, άλλο τόσο εγώ αφηγούμουν ασυνάρτητες ιστορίες, προκαλώντας τους να τις εξηγήσουν. Πολύ διασκεδαστικά περνούσα πάντως σε αυτό το παιχνίδι μου, πρέπει τώρα ίσως να το πω. Ένα είδος εκδίκησης διέκρινα κάπου στο βάθος από τη μεριά μου, μιας και μάλλον τους έβαζα να πληρώσουν με αυτό τον τσακωμό τις δικές μου μετεφηβικές αναζητήσεις στον κόσμο της ψυχανάλυσης.

Και μετά από χρόνια γνώρισα τον Θοδωρή. Που ήταν, όπως κι εσείς βλέπετε, ίδιος ο Freud. Και δεν φτάνει αυτό. Μίλαγε τόσο ακαταλαβίστικα όσο για μένα ο Jung.

Και έτσι αποφάσισα ότι όλο αυτό το παιχνίδι με τις εικόνες στο μυαλό μου των μεγάλων αυτών ψυχαναλυτών, κάπως ταίριαζε με την εικόνα του Θοδωρή. Και σίγουρα δεν θα ζητήσω καμία διάγνωση από τους ειδικούς σε αυτή την αίθουσα στην παρούσα φάση, γιατί έτσι όπως τα έστησα τα πράγματα μάλλον δεν με συμφέρει, αλλά σίγουρα θα εστιάσω στο ότι οι εικόνες που ταιριάζεις και κατασκευάζεις στη σκέψη σου, σε οδηγούν σε άλλες εικόνες και στο να δημιουργείς ιστορίες με καλό ή κακό τέλος, με δράκους και πριγκίπισσες, παράξενους χώρους και καταστάσεις, που άλλοτε αντέχεις να συνεχίσεις και άλλοτε όχι.

Εικόνες στη σειρά που έρχονται μόνες τους, επιλέγεις ή προϋπάρχουν, όπως στο βιβλίο του Θοδωρή και του Νίκου, που αν αποφασίσεις να τις βάλεις σε σειρά, βρίσκεσαι ξαφνικά σε ένα κόσμο γεμάτο ατελείωτες ερμηνείες που δίνεις εσύ ή ο άλλος, αυτός που κάθε φορά μπορεί να ονομάζεται θεραπευτής, φίλος, συμπαίχτης ή απλώς εαυτός.

Ένα παιχνίδι δηλαδή που καλείσαι να παίξεις με την εικόνα που έχει στηθεί στο μυαλό σου ή με την εικόνα ως ένα μοναδικό καρέ μιας ιστορίας που κατασκευάζεις στα πλαίσια μιας θεραπευτικής διαδικασίας. Μια εικόνα που φανερώνει ήρωες και χαρακτήρες, χώρους, καταστάσεις, συναισθήματα και δράσεις, στα οποία εσύ κάθε φορά αποδίδεις λέξεις για να προβείς σε εξηγήσεις, οι οποίες όμως και πάλι χωρίς τον συγκεκριμένο παίχτη, δηλαδή εσένα, δεν έχουν καμία απολύτως σημασία.

Αυτό είναι το βιβλίο. Ή καλύτερα…και αυτό. Ένα αυτοσχέδιο παιχνίδι ανάμεσα στην εικόνα και στον παρατηρητή και παράλληλα παρατηρούμενο παίχτη. Γιατί τα παιχνίδια που υπάρχουν στο βιβλίο σε οδηγούν μεν στο να παρατηρήσεις την εικόνα, να τοποθετήσεις τον εαυτό σου κάπου εκεί, να δημιουργήσεις αυθόρμητα ιστορίες και να εκτεθείς παίζοντας ρόλους μέσα σε αυτές, παράλληλα όμως, όπως σε όλα άλλωστε τα παιχνίδια, σε παρατηρούν άλλοι, που ίσως δημιουργούν εκείνη τη στιγμή δικές τους ιστορίες, ερμηνεύοντας τις δικές σου.

Ένας κυκλικός χορός δηλαδή που το παιχνίδι δίνει τη θέση του στην υπόθεση και το μυστήριο και το αντίστροφο.
Σάμπως αυτό δεν είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού; Η ανακάλυψη και η περιέργεια που φέρνει μια ακόμα ανακάλυψη.

Πόσοι άραγε από εμάς όμως μπορούμε πια να απαντήσουμε στο ποια είναι τα μχαρακτηριστικά ενός παιχνιδιού; Πόσοι από εμάς είμαστε πια σε θέση να ανακαλύψουμε και να κάνουμε υποθέσεις παίζοντας;

Γιατί στο βιβλίο του Θοδωρή και του Νίκου υπάρχει έντονο το στοιχείο της ανακάλυψης και του παιχνιδιού, αυτό που δημιουργείται από την περιέργεια του καθενός μας.

Το παιδί για να ερμηνεύσει τον κόσμο, χρειάζεται να βρεθεί σε ένα πλαίσιο όπου του επιτρέπεται να συμβολίσει, να ανακαλύψει και να εξερευνήσει. Να κάνει χρήση δηλαδή όλων των βασικών χαρακτηριστικών του αυθόρμητου παιχνιδιού. Αυτού του παιχνιδιού που οι κανόνες αναδημιουργούνται συνεχώς, αυτού του παιχνιδιού που δημιουργεί στο μυαλό μας εικόνες που σε μια στιγμή μπορεί να καταστραφούν ή να συνεχιστούν από άλλες εικόνες με νόημα ή χωρίς.

Τι κάνουμε όμως εμείς οι ενήλικες με το παιχνίδι;

Πόσο εξοικειωμένοι είμαστε με αυτή την ελεύθερη επιλογή δράσης που εμφανίζεται σε συνθήκες παιχνιδιού; Μάλλον πια δεν είμαστε. Η εκπαίδευση, με τον τρόπο που εφαρμόζεται στις μέρες μας σε όλες τις βαθμίδες, έχει πάρει μια σοβαρή απόφαση να χαρακτηρίζει το παιχνίδι ως κάτι μη σοβαρό το οποίο χρειάζεται καταστολή και προσπαθεί πολύ, όσο περνάνε τα χρόνια και από παιδί γίνεσαι ενήλικας, τόσο αυτή όσο και η κοινωνία, να το εξαφανίσει από την ζωή σου.

Και αν κάτσουμε να αναρωτηθούμε έτσι πρόχειρα τι εξυπηρετεί η απουσία παιχνιδιού από την ζωή του ενήλικα, ίσως θα καταλήγαμε στο να πούμε ότι η ελεύθερη έκφραση και δράση που προϋποθέτει το παιχνίδι είναι μάλλον επικίνδυνη, γιατί δημιουργεί ανθρώπους σκεπτόμενους, με ελεύθερη έκφραση και δράση, που δεν εξυπηρετούν απαραίτητα την παρούσα κοινωνική πραγματικότητα.

Στο βιβλίο όμως του Θοδωρή και του Νίκου, η ελεύθερη έκφραση και η δράση όχι μόνο δεν καταστέλλονται αλλά είναι ζητούμενο.
Το μόνο που μας καλούν να κάνουμε είναι να παίξουμε και να δημιουργήσουμε ένα παιχνίδι ιστοριών. Το ποια ιστορία όμως θα πούμε είναι καθαρά δική μας επιλογή. Το τι θα βάλουμε τους ήρωες μας να πράξουν, το καθορίζουμε πάλι εμείς.

Μας καλούν δηλαδή να εμπλακούμε σε ένα ατελείωτο παιχνίδι στον κόσμο της προσωπικής αφήγησης που από την στιγμή που μπεις μέσα, ακολουθείς όποιον δρόμο κάθε φορά επιθυμείς.

Αν ο δικός σου κόσμος είναι κατασκευασμένος σαν λαβύρινθος, σίγουρα θα δυσκολευτείς να βρεις την έξοδο και μπορεί στις προσπάθειές σου να την ανακαλύψεις να συναντήσεις δράκους και τέρατα άλλων παραμυθιών ή δράκους και τέρατα που εσύ με κόπο δημιούργησες. Το αν θα τα παλέψεις είναι δική σου ελεύθερη επιλογή, όσο ελεύθερη είναι η επιλογή ενός παιδιού να καταστρέψει ή όχι το κάστρο που έχτιζε στην άμμο ένα μεσημέρι καλοκαιριού.

Αν πάλι ο κόσμος του παιχνιδιού που στήνεις έχει ολόισιους, ευθείς και στρωμένους δρόμους, έχεις την ελευθερία να αποφασίσεις αν θα ακολουθήσεις αυτή την τελειότητα στο οδόστρωμα ή αν θα πάρεις το σφυρί να σπάσεις εξόδους και να δημιουργήσεις ψηλούς όγκους με σοβάδες και τούβλα στο πέρασμά σου.

Εικόνες και λέξεις. Αυτό είναι το βιβλίο.

Εικόνες ακαθόριστες του μυαλού που γίνονται εικόνες φανερές στον παρατηρητή και στον παρατηρούμενο παίχτη και λέξεις που δεν μένουν μόνο στη σκέψη, αλλά μπλέκουν μεταξύ τους και κατασκευάζουν προσωπικές ιστορίες. Σαν να είναι ένα παζλ που έχεις την δυνατότητα να διαμορφώσεις με όποιον τρόπο θες.

Χωρίς κομμάτια που ταιριάζουν ή δεν ταιριάζουν μεταξύ τους. Επανατοποθετείς κομμάτια του παζλ σε όποια σειρά επιθυμείς και ανακαλύπτεις εσύ τι ταιριάζει ή όχι. Και αν το κομμάτι που έχεις μπροστά σου δεν ταιριάζει στο σημερινό παιχνίδι, μπορεί να ταιριάξει αύριο σε ένα άλλο παιχνίδι. Αυτό που θα έχεις ανάγκη να κατασκευάσεις εκείνη την στιγμή.

Εικόνες, λέξεις και συμβολισμοί. Αυτό είναι το βιβλίο. Ένα ταίριασμα τους κάτω από την ελεύθερη επιλογή έκφρασης, δράσης και αναζήτησης εαυτού σε ένα πλαίσιο κατασκευής ιστοριών.

Μόνος ή με άλλους συμπαίχτες. Γιατί τελικά; Τι δεν είναι παιχνίδι;

Ακόμα και όταν επιλέξεις να μην παίξεις, παίζεις τον ρόλο αυτού που δεν παίζει. Ακόμα δηλαδή και αν αποφασίσεις να μην εμπλακείς στα παιχνίδια αφήγησης που μας καλούν ο Θοδωρής και ο Νίκος να δοκιμάσουμε με αυτό το βιβλίο, έχεις αποφασίσει να παίξεις τον ρόλο αυτού που δεν φτιάχνει ιστορίες. Και αυτός που δεν φτιάχνει ιστορίες για να τις μοιραστεί, ίσως είναι αυτός που έχει την πιο ενδιαφέρουσα ιστορία να μας πει.

 Ομιλία της Κατερίνας Ανωγιαννάκη, παιδαγωγού προσχολικής αγωγής, για το βιβλίο Σύμβολα εαυτού - Εικόνες της ζωής.

Οι συγγραφείς του βιβλίου:

Ο Νίκος Ρούσσος είναι ψυχολόγος και ζει στη Ζάκυνθο. Εργάζεται σε κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας και στο ιδιωτικό του γραφείο.
Έχει εκπαιδευτεί στις τεχνικές του Συμβολοδράματος και του Sandplay Therapy. Έχει εκδόσει, επίσης, το βιβλίο “Το Παντοπωλείο”.

Ο Θοδωρής Δρούλιας  είναι ψυχολόγος και ζει στην Αθήνα. Έχει εργαστεί για χρόνια σε κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας όπως και στο ιδιωτικό του γραφείο. ‘Εχει εκπαιδευτεί στη Συστημική Θεραπεία και έχει πραγματοποιήσει σεμινάρια για ψυχολόγους, παιδαγωγούς, γονείς.