Συμβουλευτική ψυχολογία: Η Ευρωπαϊκή διάσταση (και οι Ελληνικές παρανοήσεις)

Ακρόαση άρθρου......

Διαβάζοντας με ενδιαφέρον την αρθρογραφία σχετικά με την επιστήμη της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας η οποία τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται στη χώρα μας, θέλουμε να μοιραστούμε εν συντομία τους προβληματισμούς μας σχετικά με τη φύση, τη φιλοσοφία και το αντικείμενο του κλάδου.

Για να κατανοήσουμε τις προκλήσεις των νέων συμβουλευτικών ψυχολόγων στην Ελλάδα, θα επιχειρήσουμε μια περίληψη της ταυτότητας του συμβουλευτικού ψυχολόγου όπως αυτή έχει διαμορφωθεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η συμβουλευτική ψυχολογία αποτελεί ένα σχετικά νέο κλάδο στην επιστήμη της Ψυχολογίας. Στην βάση της βρίσκονται αξίες όπως η σημαντικότητα της θεραπευτικής σχέσης στην ψυχολογική παρέμβαση, η έμφαση στην ψυχική υγεία και όχι στην παθολογία, η επικέντρωση στις ανθρωποκεντρικές αξίες και ο σεβασμός στη διαφορετικότητα.

Αυτές οι αξίες προκύπτουν απο και περιγράφουν τη φιλοσοφία του κλάδου και προσδίδουν στην δουλειά του/της συμβουλευτικού ψυχολόγου ένα χαρακτήρα λιγότερο «ιατρικό» (π.χ. ο συμβουλευτικός ψυχολόγος ως η «αυθεντία» που θα «θεραπεύσει» «ανεπιθύμητα» συμπτώματα) και περισσότερο «συνεργασιακό» (η επαγγελματική θεραπευτική σχέση ως εργαλείο αυτογνωσίας και κατανόησης των εσωτερικών διεργασιών και φορέας αλλαγής μέσω των συντονισμένων δυνάμεων του επαγγελματία και του πελάτη). Κατ αυτή την έννοια αυτή η θεραπευτική δουλειά θεωρείται μια μορφή «τέχνης» -αυτής του σχετίζεσθαι (Spinelli, 2001).

Στην καρδιά λοιπόν της συμβουλευτικής ψυχολογίας βρίσκεται η προτροπή του Carl Rogers στον/στην επαγγελματία: να δίνει σάρκα και οστά στις ανθρωπιστικές αξίες που πρεσβεύει και όχι απλώς να «πραγματοποιεί» ψυχολογικές παρεμβάσεις πάνω σε άλλους (Woolfe, 1996).

Από την άλλη, οι ρίζες της συμβουλευτικής ψυχολογίας  στην επιστήμη της Ψυχολογίας, καθιστούν την συμβουλευτική ψυχολόγο ικανή να κάνει κλινική αξιολόγηση η οποία βασίζεται πάνω σε επιστημονικά δεδομένα προκειμένου να αναλύσει, να κατανοήσει, να προβλέψει, να προτείνει και να εξηγήσει τα ψυχικά φαινόμενα.

Επιπλέον η συμβουλευτική ψυχολόγος έχει εκπαιδευτεί επαρκώς και  δρά ως ερευνήτρια, δηλαδή μπορεί να διοργανώνει ερευνητικές μελέτες πάνω σε ψυχολογικές θεραπείες και τα αποτελέσματά τους. Ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη διττή και αλληλοσυμπληρούμενη φύση του επαγγέλματος του συμβουλευτικού ψυχολόγου είναι «επιστήμονας-θεραπευτής» (scientist-practitioner) (Spinelli, 2001).

Ως θεραπευτής/ θεραπεύτρια, ο/η συμβουλευτικός ψυχολόγος δεν ξεχνά την ερευνητική του/της διάσταση: συλλέγει συνεχώς στοιχεία, διερευνά μαζί με τον πελάτη/ την πελάτισσα, «χτίζει» την κατανόηση του εσωτερικού του/της κόσμου, προτείνει παρεμβάσεις και αξιολογεί το αποτέλεσμά τους. Ως ερευνητής/ ερευνήτρια, δεν ξεχνά την θεραπευτική του/της ματιά: οι συμμετέχοντες/ συμμετέχουσες στην έρευνα αντιμετωπίζονται ως πολύπλοκα και μοναδικά άτομα, όχι ως απρόσωπα νούμερα που απαρτίζουν το ερευνητικό δείγμα.

Μια άλλη ιδιότητα της συμβουλευτικής ψυχολογίας είναι η «δημιουργική αλληλεπίδραση» διαφορετικών σχολών ψυχοθεραπευτικής θεωρίας και πράξης. Ο/η συμβουλευτικός/ή ψυχολόγος συνήθως έχει εκπαιδευτεί σε 2 ή περισσότερες ψυχοθεραπευτικές θεωρίες έτσι ώστε να μπορεί να συνθέτει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που ανταποκρίνονται πραγματικά στις ειδικές ανάγκες του κάθε ανθρώπου (Clarkson, 1996). 

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η συμβουλευτική ψυχολογία έχει συγκεκριμένη ταυτότητα η οποία είναι συναφής αλλά ταυτόχρονα και διαφορετική απο άλλα επαγγέλματα ψυχικής υγείας. Η διαφορά αυτή αντικατοπτρίζεται και στην εξειδικευμένη εκπαίδευση που απαιτείται για να αποκτήσει κάποιος την ειδικότητα του/της συμβουλευτικού/ής ψυχολόγου.

Για να μπορεί κάποιος να αποκαλείται συμβουλευτικός/ή ψυχολόγος πρέπει να 1) έχει βασικό πτυχίο Ψυχολογίας και 2) να έχει ολοκληρώσει μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές πάνω στο αντικείμενο της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας από έγκριτα προγράμματα όπως υπογραμμίζεται στους κανόνες δεοντολογίας Ευρωπαϊκών οργανισμών (πχ Βρετανικός Σύλλογος Ψυχολόγων).

Σε κράτη όπως η Μεγάλη Βρετανία, δίδεται και η εναλλακτική οδός σε πτυχιούχους ψυχολόγους να αποδείξουν ότι η θεραπευτική/ερευνητική εργασία και τα εκπαιδευτικά προγράμματα που ακολούθησαν σε μεταπτυχιακό επίπεδο είναι εφάμιλλα της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στη συμβουλευτική ψυχολογία (independent route).

Σε κάθε περίπτωση, η ταυτότητα της συμβουλευτικής ψυχολόγου, δεν προκύπτει αλλά καλλιεργείται και αξιολογείται. Έτσι λοιπόν, στα ελληνικά δεδομένα, παρατηρείται η παρανόηση ότι πτυχιούχοι ψυχολόγοι που έχουν ειδικευθεί στη συμβουλευτική ή σε κάποια ψυχοθεραπεία να αποκαλούνται συμβουλευτικοί ψυχολόγοι. Επίσης, παρατηρείται το λάθος οι όροι «συμβουλευτική» και «συμβουλευτική ψυχολογία» να χρησιμοποιούνται πολλές φορές ως ταυτόσημοι.

Πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η ταυτότητα του κλάδου της συμβουλευτικής ψυχολογίας και αυτά που έχει να προσφέρει στον τομέα της ψυχικής υγείας. Επίσης, τίθεται και ως θέμα ηθικής και δεοντολογίας: το τι υπηρεσίες προσφέρει ο/η κάθε επαγγελματίας εξαρτάται από τη σωστή κατάρτιση του και την επίγνωση των ορίων του ρόλου του.

Ένας τρόπος να υποστηριχθεί αυτό είναι η ενημέρωση του κοινού για τη συμβουλευτική ψυχολογία: αυτή άλλωστε είναι και η δική μας πρόθεση. Για περισσότερη ενημέρωση σχετικά με την ταυτότητα του συμβουλευτικού ψυχολόγου παραθέτουμε συνδέσμους επαγγελματικών οργανισμών άλλων χωρών. 

Συγγραφή άρθρου:
Μαρία Ερση Κολίρη & Δρ Χριστίνα Βαλλιανάτου,

Έγκριτες Συμβουλευτικές Ψυχολόγοι/ Chartered Counselling Psychologists (Βρετανική Ψυχολογική Εταιρεία)

http://www.therapynetwork.gr/ 

Βιβλιογραφία

Clarkson P (1996) The Eclectic and Integrative Paradigm: between the Scylla of confluence and the Charybdis of confusion? in R.Woolfe & W.Dryden (Eds) Handbook of Counselling Psychology. London: Sage

Spinelli, E (2001) Counselling Psychology: A hesitant hybrid or a tantalising innovation Counselling Psychology Review, 16 (3), 3-12.

Woolfe, R (1996) The Nature of Counselling Psychology in R.Woolfe & W.Dryden (Eds) Handbook of Counselling Psychology. London: Sage