Θέλω να γίνω Ψυχολόγος. Ποιος κλάδος μου ταιριάζει;

Ακρόαση άρθρου......

Η Ψυχολογία, αναγνωρίζεται ως εφαρμοσμένη επιστήμη, καθώς αξιοποιεί την επιστημονική μέθοδο, την παρατήρηση, την έρευνα και το πείραμα.

Αν και δεν έχει βρεθεί ακριβής ορισμός, η American Psychological Association (2010) την ορίζει ως την επιστήμη που μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά και τις νοητικές και συναισθηματικές διεργασίες του ανθρώπου.

Βασικοί κλάδοι της Ψυχολογίας είναι η Συμπεριφορική, η Γνωστική, η Κλινική, η Αναπτυξιακή, η Εγκληματολογία, η Οργανωσιακή, η Κοινωνική, η Νευροψυχολογία, η Ψυχολογία της Προσωπικότητας, η Θετική, η Πειραματική, η Διαπολιτισμική, η Αθλητική, η Συμβουλευτική, η Εκπαιδευτική, η Σχολική και η Ψυχολογία της Υγείας.

Στο παρόν άρθρο, θα αναλυθούν εκτενώς, δέκα από τους παραπάνω κλάδους (British Psychological Society,1991).

Σχολική Ψυχολογία

Η Σχολική Ψυχολογία, αποτελεί ένα εφαρμοσμένο κλάδο της επιστήμης, που εστιάζει στην έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση στα παιδιά, στους μαθητές, στους εφήβους και στην εκπαιδευτική διαδικασία εκτενέστερα. Οι σχολικοί ψυχολόγοι, συχνά, συνεργάζονται με την διεπιστημονική ομάδα και με τις οικογένειες των μαθητών (Παρασκευόπουλος,2020).

Στόχο τους, είναι, η προαγωγή ενός θετικού κλίματος στα παιδιά που φανερώνουν αναπτυξιακές, μαθησιακές, συμπεριφορικές δυσχέρειες ή προβλήματα ένταξης στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, που μπορεί να δυσχεραίνουν την εκπαίδευσή τους (Lansdown et al., 2014). Διερευνούν ακόμη, την ίση - δίκαιη συμμετοχή των μαθητών στην περάτωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και μάθησης (Jimerson et al.,2008).

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι Σχολικοί Ψυχολόγοι είναι τα ψυχομετρικά τεστ, οι κλινικές συνεντεύξεις και η παρατήρηση τόσο των προσωπικών όσο και των σχολικών θεμάτων των μαθητών (Oakland & Cunningham,1997). Οι Εκπαιδευτικοί Ψυχολόγοι, εφαρμόζουν ψυχολογικές θεωρίες και εστιάζουν στη συμμετοχή και την προαγωγή ψυχολογικής ανάπτυξης στους καθηγητές, στους φοιτητές και στις οικογένειες των μαθητών (Garaigordobil,2023).

Η παρέμβασή των Σχολικών Ψυχολόγων, είναι ιδιαίτερα εποικοδομητική σε περιπτώσεις διαχείρισης άγχους, όπως για παράδειγμα αυτό των πανελληνίων, σε περιπτώσεις σχολικού εκφοβισμού, προσωπικών και σχολικών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της κατάχρησης ουσιών ή της επιθετικής συμπεριφοράς (Shanshan et al.,2021).

Οι Σχολικοί Ψυχολόγοι, εφαρμόζουν αρχές από την εκπαιδευτική ψυχολογία, την αναπτυξιακή, την ψυχολογία της προσωπικότητας, την κλινική ψυχολογία, την κοινοτική ψυχολογία και την ψυχολογία της συμπεριφοράς (Jimerson et al., 2008).

Ψυχολογία Υγείας

Εν συνεχεία, ο εφαρμοσμένος κλάδος που θα αναλυθεί, αφορά στην Ψυχολογία της Υγείας (Marks,2013). 

Συχνά, η υγεία, γίνεται κατανοητή, ως μία κατάσταση ψυχικής ευεξίας και δημιουργίας γόνιμων σχέσεων (Kαραδήμας,2005). Παρόλα αυτά, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, την ορίζει με γνώμονα τρεις πυλώνες. Συγκεκριμένα, η υγεία, ορίζεται ως: μία κατάσταση πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας και όχι μόνο η απουσία της ασθένειας ή της νόσου (Kαραδήμας,2005).

Ως εκ’ τούτου, οι Ψυχολόγοι Υγείας, δίνουν έμφαση στην πρόληψη, την αντιμετώπιση και την διατήρηση της ψυχικής υγείας, καθώς και τους παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση μιας ασθένειας (Rice,2005). Το έργο τους, εκτείνεται, σε νοσοκομεία, κέντρα υγείας, λήψης αποφάσεων και την επίγνωση της αλληλεπίδρασης, στο μεταίχμιο μεταξύ της θεωρίας, της έρευνας και της πρακτικής (Kαραδήμας,2005).

Στόχος τους, είναι, η βελτίωση της σωματικής υγείας και η διατήρηση της ευημερίας. Ταυτόχρονα, λαμβάνουν υπόψιν, τον συγκερασμό βιολογικών, συμπεριφορικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων που δύναται να επηρεάσουν καταλυτικά την αποτελεσματικότητα της παρέμβασής τους (Robin & Leslie,2011).

Χρησιμοποιούν, κατά κύριο λόγο τα ψυχομετρικά εργαλεία και τις συνεντεύξεις. Επίσης, εργάζονται με άτομα που έχουν εκδηλώσει κάποια μορφή ασθένειας (Kαραδήμας,2005).

Εμπειρικό παράδειγμα όπου φαίνεται καταλυτικά η συμβολή τους, είναι, στους ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή αφαίρεση κάποιου όγκου. Οι ειδικοί, βοηθούν, προσεγγίζοντας το θέμα υπό διαφορετικές οπτικές, την πορεία της νόσου και την "επικοινωνία" της τελευταίας, με το ευρύτερο οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον του νοσούντος (Robin & Leslie,2011).

Οργανωσιακή Ψυχολογία

Η Οργανωσιακή Ψυχολογία, αποτελεί ένα εφαρμοσμένο κλάδο, με μεγάλη άνθηση τα τελευταία χρόνια. Μελετά, την συμπεριφορά, τις νοητικές, συναισθηματικές και πνευματικές λειτουργίες των εργαζομένων, καθώς και τον σκοπό και λόγο επιλογής του συγκεκριμένου επαγγέλματος. Η ενασχόληση των Οργανωσιακών Ψυχολόγων, εστιάζει κατά κύριο λόγο στην επιλογή, στην αξιολόγηση, στην εκπαίδευση του προσωπικού και ευρύτερα στην προαγωγή ενός γόνιμου και εποικοδομητικού περιβάλλοντος εργασίας – κυρίως στο πλαίσιο των Οργανισμών (Βακόλα & Νικολάου,2012).

Για την αξιολόγηση χρησιμοποιούν ψυχομετρικά τεστ και εργαλεία, προκειμένου να συνάγουν συμπεράσματα, για την νοημοσύνη των εργαζομένων. Συνακόλουθα, κάνουν χρήση διαφόρων τεστ προσωπικότητας καθώς και συνεντεύξεων επιλογής (Βακόλα & Νικολάου,2012).

Οι Οργανωσιακοί Ψυχολόγοι συνεργάζονται με τους εργαζομένους και τον Οργανισμό και συχνά συμβουλεύουν τους ιθύνοντες συμβούλους ή τους διευθυντές του Οργανισμού (Βακόλα & Νικολάου,2012). 

Στόχος τους εξάλλου, είναι, ο Οργανισμός να έχει τη μέγιστη δυνατή απόδοση και οι επαγγελματίες, να εργάζονται σε ορθά περιβάλλοντα, έτσι ώστε να έχουν κίνητρα και ικανοποίηση από την εργασία που επιτελούν (Landy & Conte, 2016).  

Εμπειρικό παράδειγμα οργανωσιακής Ψυχολογίας, αποτελεί η πρόκληση αλλαγής συμπεριφοράς του ανθρώπινου δυναμικού. Συγκεκριμένα, η στάση των ιθυνόντων συμβούλων για μεγαλύτερα κέρδη, ταυτίζεται με την παρότρυνση αυτών προς τους εργαζομένους για όσο το δυνατόν καλύτερες επιδόσεις. Απότοκο αυτού, είναι η ολοένα και αυξανόμενη εξέλιξη του Οργανισμού και η κατάκτηση των στόχων που είχαν τεθεί εξ’αρχής (Shore & Kupferberg, 2014).

Κλινική Ψυχολογία

Η Κλινική Ψυχολογία, αποτελεί, ένα εφαρμοσμένο κλάδο, που αφορά, στην αποκατάσταση της ψυχικής ασθένειας, την θεραπεία, τις ψυχικές διαταραχές και την ψυχική "αρρυθμία" (Levenson,2017). Οι ειδικοί, απευθύνονται σε "κλινικό" πληθυσμό και δραστηριοποιούνται είτε σε νοσοκομεία και κέντρα αποκατάστασης, είτε ιδιωτικά, με στόχο την καλυτέρευση της δημόσιας υγείας (Plante,2010). Οι Κλινικοί Ψυχολόγοι, εφαρμόζουν συχνά, ψυχολογικές έρευνες και τεχνικές (Matsumoto,2015).

Ο συγκεκριμένος κλάδος παρέχει ενδελεχή φροντίδα, ψυχικής και συμπεριφορικής θεραπείας σε ζευγάρια, οικογένειες, παιδιά και ομάδες χωρίς να λαμβάνει υπόψιν, κοινωνικά, οικονομικά, εθνικά, πολιτικά και πολιτιστικά υπόβαθρα (Groth-Marnat,2003).  

Σκοπός του επαγγέλματός τους είναι η κλινική διάγνωση, η πρόληψη, η παροχή επιστημονικών υπηρεσιών και γνώσεων, ως απόρροια της προστασίας ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και πληθυσμών (Levenson,2017).

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν, οι Κλινικοί Ψυχολόγοι, για την επιτέλεση της εργασίας τους, είναι η κλινική συνέντευξη, η παρατήρηση και διάφορα άλλα ψυχολογικά και ψυχομετρικά εργαλεία, όπως νευροψυχολογικές δοκιμασίες και τεστ προσωπικότητας, με σκοπό την πρόβλεψη και την αποκατάσταση των ενδεχόμενων προβλημάτων (Benjamin, 2005).  

Η συνεισφορά των Κλινικών Ψυχολόγων είναι ιδιάζουσας σημασίας. Αρχικά, αυτοί, μπορούν να συμβάλλουν καταλυτικά, στην ελαχιστοποίηση του πόνου, στις διαταραχές του ύπνου, στο κάπνισμα, στις εξαρτήσεις, στις καρδιοαγγειακές διαταραχές και σε πάρα πολλά άλλα πεδία. Αποτέλεσμα αυτού, είναι η ελάφρυνση των Ιατρών από κλινικές διαγνώσεις και υποχρεώσεις που δύναται να έχουν, καθώς και η επανένταξη και η αναπροσαρμογή των ανθρώπων σε ένα πιο γόνιμο και εποικοδομητικό περιβάλλον για τους ίδιους (Παπαδάτου & Αναγνωστόπουλος, 2015).

Συμβουλευτική Ψυχολογία

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία, αποτελεί, έναν από τους κλάδους του επαγγέλματος που αφορά στη βελτίωση της ατομικής ευεξίας του ανθρώπου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε συναισθηματικά, επαγγελματικά και εκπαιδευτικά πλαίσια, που συνδέονται με την υγεία, την πρόοδο και τις οργανωτικές ανησυχίες (Μαλικιώση-Λοΐζου,2011).

Απευθύνεται σε άτομα, οποιασδήποτε ηλικίας, κοινωνικού, οικονομικού, μορφωτικού και εκπαιδευτικού υποβάθρου, ενώ, σε ομαδικά πλαίσια, οι Συμβουλευτικοί Ψυχολόγοι, διενεργούν συνεδρίες συνήθως σε ζευγάρια και σε οικογένειες. Σημαντικής σημασίας είναι το γεγονός ότι οι ειδικοί, απευθύνονται σε υγιείς -κατά κύριο λόγο- και όχι, σε κλινικούς πληθυσμούς (Μαλικιώση-Λοΐζου,2011).

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία, δίνει κατευθύνσεις για επαγγελματικές επιλογές ή επαναπροσδιορισμό της ισχύουσας έως τότε καριέρας. Υπερασπίζεται, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα και τις αναπτυξιακές προκλήσεις που δύναται να καθορίσουν και να σκιαγραφήσουν την πορεία του βίου των ανθρώπων (Μαλικιώση-Λοΐζου,2011).

Ύψιστος σκοπός των Συμβουλευτικών Ψυχολόγων, είναι με την αρωγή τους, να βελτιώσουν το βίο των ανθρώπων, λαμβάνοντας ως γνώμονα την ηθική και τις αξίες. Αυτό, επιτυγχάνεται, χάρη στην ανάθεση στόχων, από τους Συμβουλευτικούς Ψυχολόγους προς τους θεραπευμένους (Cochran & Cochran, 2015).  

Σε μελέτη που διενεργήθηκε, διαπιστώθηκε, η συνεισφορά των Συμβουλευτικών Ψυχολόγων στους αλλοδαπούς φοιτητές, που πηγάζει από την πολυπολιτισμικότητα της ελληνικής κοινωνίας. Η ανάγκη αυτή, επήλθε εξαιτίας της ενσωμάτωσης των προγραμμάτων ανταλλαγής φοιτητών στην ακαδημαϊκή πορεία και σταδιοδρομία τους (Μαλικιώση-Λοΐζου,2011).

Δικαστική Ψυχολογία

Η Δικαστική Ψυχολογία, αποτελεί ένα εφαρμοσμένο κλάδο της παρούσας επιστήμης. Εφαρμόζει, μεθόδους και διάφορες ψυχολογικές θεωρίες σε νομικές διαδικασίες, σε συστήματα Δικαστηρίου, Δικαιοσύνης και Σωφρονιστικών Ιδρυμάτων. Ο Δικαστικός Ψυχολόγος λαμβάνει μέρος στην δικαστική διαδικασία είτε ως πραγματογνώμονας, είτε συμβουλεύοντας τους συνήγορους υπεράσπισης της Δικαιοσύνης (Matsumoto,2015).

Σύμφωνα, με την American Psychological Association (2010), τα εργαλεία που χρειάζονται οι ειδικοί είναι η κλινική αξιολόγηση, έτσι ώστε να διαπιστωθούν, τυχόν διανοητικές και γνωστικές στρεβλώσεις που δύναται να οδηγήσουν το εκάστοτε άτομο στην υιοθέτηση ανάρμοστων συμπεριφορών. Εν συνεχεία, οι συνεντεύξεις και οι εκθέσεις, μέσω των οποίων μελετάται η δυσπροσάρμοστη συμπεριφορά των δραστών και σκιαγραφείται η ποινική τους εικόνα (Matsumoto,2015).

Ο Δικαστικός Ψυχολόγος, συνεργάζεται ακόμη με θύματα εγκλήματος, με παραβάτες και όργανα επιβολής του νόμου (Scott-Snyder,2017). Εν συνεχεία, εφαρμόζει ψυχολογικές θεωρίες και ερμηνεύει τα γεγονότα που μπορούν να οδηγήσουν στην υιοθέτηση ανάρμοστων συμπεριφορών. Συνακόλουθα, διαδραματίζουν, σημαντικό ρόλο, σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις των λειτουργών της δικαιοσύνης, καθώς και την μείωση του χρονικού πλαισίου των παραβατών ως προς την έκτιση της ποινής τους (Hemmings et al., 2019). 

Οι Δικαστικοί Ψυχολόγοι, εργάζονται για τον έλεγχο των απειλών στα εκπαιδευτικά πλαίσια, την επιμέλεια των τέκνων σε περίπτωση διαζυγίου των γονιών, τις αξιολογήσεις ικανότητας των κατηγορουμένων, τον έλεγχο της καταλογίσιμης πράξης παραβατικών συμπεριφορών, τη συμβουλευτική υπηρεσία σε θύματα εγκλημάτων, την εκτίμηση του μετατραυματικού στρες που μπορεί να επιφέρει μία παραβατική συμπεριφορά-πράξη, και την παροχή θεραπείας σε ανήλικους παραβάτες (Hemmings et al., 2019).

Εμπειρικό παράδειγμα που επιβεβαιώνει τα άνωθεν, είναι η πρόληψη των αποφατικών εξελίξεων, όσον αφορά στα καίρια προβλήματα των μειονεκτούντων κοινωνικών ομάδων και η προώθηση ενός κλίματος ευημερίας και κοινωνικής αρμονίας στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (Hemmings et al., 2019).

Γνωστική Ψυχολογία

Η Γνωστική Ψυχολογία, αποτελεί, έναν από τους κύριους κλάδους της επιστήμης και εστιάζει στην μελέτη των νοητικών και γνωστικών διεργασιών των ατόμων. Το ενδιαφέρον της επικεντρώνεται (πρωτίστως) στη μνήμη, τη μάθηση, την κωδικοποίηση και την ανάκληση των πληροφοριών που πραγματώνονται στον εγκέφαλο (Jian Zhao et al.,2022).

Κύριος στόχος της, είναι η κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και η επεξεργασία των πληροφοριών από το εξωγενές περιβάλλον μέσω των αισθήσεων. Δευτερευόντως, η Γνωστική Ψυχολογία, στοχεύει στην επίλυση των προβλημάτων που δύναται να δυσχεράνουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, τη γλώσσα, την μνήμη, την προσοχή, την αντίληψη και την μάθηση (Βοσνιάδου,1998).

Η συμβολή της, στην καθημερινή ζωή, αποδεικνύεται, μέσω της αποθήκευσης, της απομνημόνευσης των πληροφοριών στη μνήμη, της διατήρησης τους εκεί – για ένα εύλογο χρονικό διάστημα – και της ανάκλησής τους όποτε χρήζει σημασίας για το ίδιο το άτομο (Βοσνιάδου,1998).

Τέλος, οι Γνωστικοί Ψυχολόγοι, μεταχειρίζονται, μία πληθώρα εργαλείων και προγραμματισμένων προσεγγίσεων, μερικά εκ’ των οποίων, αποτελούν, οι Πειραματικές Μέθοδοι. Ενδεικτικά, οι ιθύνοντες, χρησιμοποιούν, συγκεκριμένα πειράματα για να κατανοήσουν τις αποκρίσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των γνωστικών και νοητικών λειτουργιών των ατόμων. Επιπροσθέτως, χρησιμοποιούν ψυχομετρικά εργαλεία και μελέτες περιπτώσεων για τον εντοπισμό και τον ακριβή υπολογισμό των γνωστικών ελλειμμάτων ή των διαταραχών που ενδέχεται να παρουσιάσουν οι θεραπευόμενοι. Απότοκο αυτού, είναι η κατανόηση και η εύρεση (πιθανών) εγκεφαλικών δυσλειτουργιών (Βοσνιάδου,1998).

Αθλητική Ψυχολογία

Η Αθλητική Ψυχολογία, είναι ο κλάδος, που ασχολείται με την ψυχολογική υποστήριξη, την παρότρυνση, την ενθάρρυνση των ίδιων των αθλητών και κατ’ επέκταση των αθλητικών ομάδων. Οι ιθύνοντες, συχνά, μελετούν τις ψυχολογικές πτυχές της αθλητικής απόδοσης, της σωματικής, της ψυχολογικής και της συναισθηματικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται ο εκάστοτε αθλητής (Ακριβούλης, 1998).

Στόχος τους, η βελτίωση, η μεγιστοποίηση της απόδοσης των αθλητών, καθώς και η διαχείριση των προκλήσεων εντός του γηπέδου (Ακριβούλης, 1998). Επιπροσθέτως, οι ιθύνοντες, μεριμνούν για την ορθή και γόνιμη διαχείριση των ψυχολογικών παραγόντων που δύναται να δυσχεραίνουν την απόδοση των αθλητών. Ο πληθυσμός, στον οποίο απευθύνεται ο Αθλητικός Ψυχολόγος, είναι οι ερασιτέχνες, οι προπονητές, οι επαγγελματίες αθλητές και οι αθλητικές ομάδες (Θεοδωράκης,1990).

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι Αθλητικοί Ψυχολόγοι, είναι, ο αυτοδιάλογος, με στόχο την ενδυνάμωση των θετικών συναισθημάτων και την εξασθένιση των αρνητικών σκέψεων και επιρροών. Δευτερευόντως, μεταχειρίζονται διάφορες τεχνικές αποσυμπίεσης του άγχους, όπως είναι αυτή της αναπνοής και της μυϊκής χαλάρωσης με στόχο την βελτίωση του σωματικού, συναισθηματικού και ψυχολογικού άγχους των αθλητών (Ζουρμπάνος & Χατζηγεωργιάδης, 2016).

Καταλήγοντας, όπως γίνεται εύλογα αντιληπτό, η Ψυχολογία, αποτελεί, μία επιστήμη που προσφέρει πολλά στον ευρύτερο πληθυσμό, όσο και στο κάθε άτομο ξεχωριστά (Βοσνιάδου, 2001).

Επιγραμματικά, οι κλάδοι που αναλύθηκαν, στο παρόν άρθρο, προσφέρουν ο καθένας μεμονωμένα κάτι απαιτούμενο, όσον αφορά τις συναισθηματικές και διανοητικές λειτουργίες του εκάστοτε ατόμου (Βοσνιάδου, 2001).

Στο επόμενο άρθρο, θα αναλυθούν οι υπόλοιποι τομείς της ψυχολογικής επιστήμης!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙA

·        American Psychological Association.(2010).Publication handbook of the American Psychological Association. American Psychological Association.

·        Benjamin L. T., Jr .(2005). A history of clinical psychology as a profession in America (and a glimpse at its future). Annual review of clinical psychology, 1, 1–30. doi.org/10.1146/annurev.clinpsy.1.102803.143758 

·        Brennan, J. F. (2009). Ψυχολογία. Ιστορία & Συστήματα,. Αθήνα: Εκδόσεις Τόπος.

·        British Psychological Society. (1991). Code of conduct, ethical principles & [and] guidelines. British Psychological Society.

·        Cochran, J. L., & Cochran, N. H. (2015). The heart of counseling: Counseling skills through therapeutic relationships. Routledge.

·        Dimatteo M. Robin, Martin R. Leslie.(2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Εκδόσεις : Πεδίο 

·        Groth-Marnat, G. (2003). Handbook of psychological assessment. John Wiley & Sons.

·        Gurung, R. A. (2010). Health psychology: A cultural approach. Wadsworth/Cengage Learning. psycnet.apa.org/permalink/898e3835-a4ed-ae04-06c4-c596c14cbee0 

·        Jian Zhao,Mengqing Wu,Liyun Zhou, Xuezhu Wang, Jian Jia.(2022). Cognitive psychology-based artificial intelligence review. doi: 10.3389/fnins.2022.1024316

·        Jimerson, S. R., Skokut, M., Cardenas, S., Malone, H., & Stewart, K. (2008). Where in the world is school psychology? Examining evidence of school psychology around the globe. School Psychology International, 29(2), 131-144. doi.org/10.1177/0143034308090056 

·        Lam, S.-f., Jimerson, S., Wong, B. P. H., Kikas, E., Shin, H., Veiga, F. H., Hatzichristou, C., Polychroni, F., Cefai, C., Negovan, V., Stanculescu, E., Yang, H., Liu, Y., Basnett, J., Duck, R., Farrell, P., Nelson, B., & Zollneritsch, J. (2014). Understanding and measuring student engagement in school: The results of an international study from 12 countries. School Psychology Quarterly, 29(2), 213 - 232. doi.org/10.1037/spq0000057 

·        Landy, F. J., & Conte, J. M. (2016). Work in the 21st century: An introduction to industrial and organizational psychology. John Wiley & Sons.

·        Lansdown, G., Jimerson, S. P., & Shahroozi, P. (2014). Children's rights and school psychology: Children's rights and school psychology: Children's right to participation. Journal of School Psychology, 52(1), 3-12. doi.org/10.1016/j.jsp.2013.12.006

·        Levenson R. W. (2017). Clinical Psychology Training: Accreditation and Beyond. Annual review of clinical psychology, 13, 1–22. doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-021815-093559

·       Maite Garaigordobil.(2023). Educational Psychology: The Key to Prevention and Child-Adolescent Mental Health. DOI: 10.7334/psicothema2023.1

·       Marks, D. F. (2013). Health psychology: overview. Handbook of psychology, 9.

·       Matsumoto, D.(2015). Λεξικό Ψυχολογίας του Cambridge. Αθήνα: Πεδίο.

·       Oakland, T., & Cunningham, J. (1997). International School Psychology Association definition of school psychology. School Psychology International, 18(3), 195-200. doi.org/10.1177/014303439718300

·        Plante, T. G. (2010). Clinical psychology. The Corsini Encyclopedia of Psychology, 1-4. doi.org/10.1002/9780470479216.corpsy0184

·        Rice I. Phillip.(2005). Η Ψυχολογίας της Υγείας. Εκδόσεις ΕΛΛΗΝ 

·        Scott-Snyder, S. (2017). Introduction to forensic psychology: essentials for law enforcement. CRC Press.

·        Shanshan Zhang, Ye Zhang, Ting Shen.(2021). Relationship between violence exposure and school bully:the mediating role of social anxiety and the moderating role of self-control. DOI: 10.19813/j.cnki.weishengyanjiu.2021.04.002

·        Shore, D. A., & Kupferberg, E. D. (2014). Preparing people and organizations for the challenge of change. Journal of health communication, 19(3), 275-281.

·        Ακριβούλης, Ι. (1998). Απόψεις προπονητών δρόμων κλασικού αθλητισμού για την Αθλητική Ψυχολογία (Bachelor's thesis).

·        Βακόλα, Μ., & Νικολάου, Ι. (2012). Οργανωσιακή ψυχολογία και συμπεριφορά. Αθήνα: Rosili.

·        Βοσνιάδου, Σ. (1998). Γνωσιακή ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg.

·        Βοσνιάδου, Σ. (2001). Εισαγωγή στην ψυχολογία. Βιολογικές, αναπτυξιακές και συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις. Γνωστική ψυχολογία.Αθήνα: Gutenberg. 

·        Θεοδωράκης, Ι. (1990). Άσκηση και Υγεία: Πώς η φυσική αγωγή θα μας πείσει για ένα δια βίου αθλητικό τρόπο ζωής. Αθλητική ψυχολογία, 3, 37-54.

·        Θεοδωράκης, Ι., Ζουρμπάνος, Ν., & Χατζηγεωργιάδης, Α. (2016). Οργάνωση και παραδείγματα παρεμβάσεων στην αθλητική ψυχολογία.

·        Καραδήμας Ε. (2005). Ψυχολογία της υγείας: Θεωρία και κλινική πράξη. Εκδόσεις Τυπωθήτω–Δαρδανός, Αθήνα.

·        Μαλικιώση-Λοΐζου, Μ. (2011). Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στην Ελλάδα Σήμερα. Journal of Psychology, 8, 266-288.

·        Παπαδάτου, Δ., & Αναγνωστόπουλος, Φ. (2015). Η ψυχολογία στο χώρο της υγείας. Papazisis Publishers.

·        Παρασκευόπουλος Ι. (2020). Η Σχολική Ψυχολογία στην Ελλάδα: Διαπιστώσεις και προοπτικές. Ψυχολογία: The Journal of the Hellenic Psychological Society, 1(1), 87–100. doi.org/10.12681/psy_hps.24137 

·        Τζο Χέμινγκς, Κάθριν Κόλιν, Τζοάννα Γκίνσμπεργκ-Γκαντς, Μέριν Λάζιαν, Αλεξάντρα Μπλακ .(2019). Πώς λειτουργεί η Ψυχολογία; Eκδόσεις:Κλειδάριθμος.